Οι The Young quill -η νέα πένα ή γραφή-, μια καλλιτεχνική ομάδα νέων δημιουργών, των Φάνη Μιλλεούνη, Τάσου Λέκκα, Ελίζας Σκολίδη, Αλέξανδρου Βάρθη, Χρυσηίδας Λιατζιβίρη και Αικατερίνης Παπαγεωργίου, βάζουν τη σφραγίδα τους για δεύτερη χρονιά στο Θέατρο Μπέλλος, που αποκτά και πάλι πνοή έπειτα από δέκα χρόνια που παρέμεινε κλειστό. Ανταμώνουν φέτος και με γηραιότερους του θεάτρου στο υπόγειο της Πλάκας -με τη Μάνια Παπαδημητρίου και τον Δημήτρη Πετρόπουλο- και ανεβάζουν το έργο του σύγχρονου Ρουμάνου συγγραφέα Ματέι Βίζνιεκ «Η λέξη πρόοδος στο στόμα της μητέρας μου ηχούσε πολύ φάλτσα», σε σκηνοθεσία της Αικατερίνης Παπαγεωργίου. Ένα θεατρικό κείμενο που θέτει ερωτήματα για το τι είναι «πρόοδος» στον 21ο αιώνα και πώς συμπεριφέρεται ο άνθρωπος όταν τα σύνορα επαναχαράσσονται και περνούν μέσα από τις αυλές των σπιτιών μας, όταν τα οστά των δολοφονημένων από τους εθνικισμούς, τα μίση και τους πολέμους υπόκεινται στους νόμους της αγοράς, όταν οι άνθρωποι ξεριζώνονται, μεταναστεύουν, επαναπατρίζονται με απουσίες, γίνονται έποικοι ή ζουν με τις αναμνήσεις των νεκρών τους και πρέπει να συνεχίσουν στη «νέα κανονικότητα». Η συζήτηση με τη σκηνοθέτρια Αικατερίνη Παπαγεωργίου έγινε μετά το τέλος μιας παράστασης που οι θεατές στην πλειονότητά τους ήταν νέοι άνθρωποι.
Γιατί επιλέξατε ένα θεατρικό κείμενο που «ξύνει» τις πληγές ενός εμφύλιου πολέμου που διαδραματίζεται στα Βαλκάνια και φέρνει στην επιφάνεια το αποτύπωμα της φρίκης του πολέμου; Δυσάρεστο θέμα…
Φέτος ο καλλιτεχνικός προγραμματισμός του Θεάτρου Μπέλλος είχαμε αποφασίσει ότι θα εστιάσει σε σύγχρονα κείμενα του 21ου αιώνα, ελληνικά και ξένα, με ιδιαίτερη έμφαση σε θεματικές που αφορούν την επικαιρότητα. Σε μια εποχή που αισθάνεται συνεχώς κανείς πως η πραγματικότητα ξεπερνάει τη φαντασία και τη θεατρική γραφή, που ερχόμαστε αντιμέτωποι με υγειονομικές κρίσεις, καταστροφικά φυσικά φαινόμενα, πολέμους που συνεχίζονται ή αρχίζουν -σαν κανείς να μην έμαθε τίποτα από το παρελθόν-, κριτήριό μας δεν είναι το αν ένα θέμα είναι ευχάριστο ή δυσάρεστο. Κριτήριό μας είναι το πόσο επείγουσα νιώθουμε την ανάγκη να μιλήσουμε για το θέμα αυτό, να τολμήσουμε να το θίξουμε και να ελπίσουμε ότι κάπου, κάποτε, κάποιος που θα το έχει ακούσει θα θυμηθεί κάτι να βελτιώσει όχι με γνώμονα το κέρδος, αλλά τον άνθρωπο. Αυτή είναι και η μεγαλύτερη σύγκρουση του έργου που επιλέξαμε: ο άνθρωπος ως ύπαρξη έρχεται σε μια κατά μέτωπο σύγκρουση με την ακόρεστη επιθυμία του για κέρδος και εξουσία. Το ιστορικό πλαίσιο αποτελεί την αφορμή για ειπωθεί μια ιστορία που θα μπορούσε να έχει διαδραματιστεί έπειτα από έναν οποιονδήποτε πόλεμο.
Ο θεατρικός συγγραφέας δεν ανήκει στους «κλασικούς» του θεάτρου. Ανήκει στη νέα γενιά που βίωσε το καθεστώς Τσαουσέσκου και κάνει τις δικές του αναγωγές στο αιματηρό ιστορικό παρελθόν της Ευρώπης.
Ο Ματέι Βίζνιεκ, κυνηγημένος από τη λογοκρισία του καθεστώτος Τσαουσέσκου, το 1987 κατέφυγε στη Γαλλία ζητώντας πολιτικό άσυλο. Το 1989, με την πτώση του καθεστώτος, μολονότι τα έργα του επιτράπηκαν και μάλιστα ξεκίνησαν σταδιακά να αναγνωρίζονται διεθνώς, ο ίδιος δεν επέστρεψε. Αποφάσισε να ζήσει ως εξόριστος. Παρ’ όλα αυτά, τα έργα του εμπνέονται σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα από τα ιστορικά γεγονότα που βαραίνουν τη χώρα του και τις ευρύτερες πολιτικοκοινωνικές συνθήκες των Βαλκανίων. Ο χαρακτήρας των έργων του είναι καταγγελτικός προς πάσα κατεύθυνση και ιδεολογία. Δεν είναι στρατευμένα και συχνά θα μπορούσαν να ενοχλήσουν εξίσου ανθρώπους με αντίθετα πιστεύω. Κατά την άποψή μου, ο ίδιος μάλλον καταγγέλλει τις προθέσεις και τους στόχους που καθορίζουν τις αποφάσεις που λαμβάνονται σε θεσμικό και πολιτικό επίπεδο και όχι την εφαρμογή συγκεκριμένων συστημάτων αυτών καθαυτών.
Το θέατρο μπορεί να μην αλλάζει τον κόσμο, όμως φωτίζει τα εσωτερικά μας σκοτάδια. Ο άνθρωπος -ζωντανός ή νεκρός-, η πρόοδός του ή ο εξευτελισμός του απασχολούν τον θεατρικό συγγραφέα.
Ο Μ. Βίζνιεκ, δημιουργώντας το κείμενο αυτό στις αρχές του 21ου αιώνα, ερχόμενος από όλους τους πολέμους και τις βιαιοπραγίες του 20ού, που συντελέστηκαν στον βωμό του κέρδους, έθεσε το ερώτημα του τι πρέπει να θεωρείται «πρόοδος» από δω και στο εξής. Πριν μερικά χρόνια ίσως το ερώτημα να έμοιαζε παρωχημένο. Πλέον είναι πασιφανές ότι ζούμε σε μια εποχή που η «πρόοδος» μετριέται μόνο σε τεχνολογία, σε επιστήμη και φυσικά σε χρήμα. Δεν μετριέται σε υγεία, δεν μετριέται σε ανθρωπιά, δεν μετριέται σύμφωνα με το περιβάλλον. Σ’ αυτή την περίπτωση επαναπροσδιορίζεται το ερώτημα στο κατά πόσο η «πρόοδος» είναι η αξία που πρέπει να καθορίζει τις αποφάσεις μας. Στο έργο του Μ. Βίζνιεκ ο νεκρός είναι ο πιο ευτυχισμένος χαρακτήρας, γιατί είναι αυτός που δεν βιώνει τον ζόφο και τον εξευτελισμό του «μετά τον πόλεμο» και της «νέας κανονικότητας».
Αναζητείται ιστορική μνήμη από το ζευγάρι που πρωταγωνιστεί όταν η Πολιτεία επιδιώκει τη λήθη. Ο ρόλος του θεάτρου στη διάσωση της μνήμης;
Είναι θλιβερή και αποκαρδιωτική αυτή η παραδοχή, αλλά όταν η Πολιτεία μοιάζει να είναι όλο και πιο ανεπαρκής και κατώτερη των συνθηκών, ρόλος του θεάτρου -μεταξύ πολλών άλλων- είναι και να αντιστέκεται στη λήθη. Φυσικά όχι μόνο στην ιστορική λήθη, αλλά και στη λήθη αρχών, αναγκών, συναισθημάτων και πολλών άλλων. Καλό είναι να μην επιτρέπουμε να ξεχνάμε και όμορφα πράγματα. Να γίνεται το θέατρο αρωγός ελπίδας και ονείρου. Κι αυτά τα έχουμε ξεχάσει.
Η ομάδα σας δημιουργήθηκε το 2017 στο Λονδίνο και μετακόμισε στην Αθήνα με διευρυμένη σύνθεση δύο χρόνια μετά. Ποιοι είστε και ποια είναι η καλλιτεχνική σας στόχευση, που σας διαφοροποιεί από τα δεκάδες θεατρικά σχήματα της πόλης;
Η ομάδα αποτελείται από τους Φάνη Μιλλεούνη, Τάσο Λέκκα, Ελίζα Σκολίδη, Αλέξανδρο Βάρθη, Χρυσηίδα Λιατζιβίρη και εμένα. Πιστεύουμε στο θέατρο συνόλου κι αυτό προσπαθούμε να κάνουμε. Δουλεύουμε κυρίως πάνω στη σύγχρονη δραματουργία και σε έργα με έντονο κοινωνικοπολιτικό χαρακτήρα. Πειραματιζόμαστε με σκοπό την ομαλή σκηνική συνύπαρξη διαφορετικών ειδών, όπως μαγικός ρεαλισμός, σουρεαλισμός, συμβολισμός κ.ά., προκειμένου να εντοπίζουμε και να ταιριάζουμε διαφορετικά μέσα ώστε να αφηγούμαστε σε πολλά επίπεδα την εκάστοτε ιστορία που έχουμε επιλέξει. Δεν ξέρω τι μας διαφοροποιεί από τα δεκάδες θεατρικά σχήματα της πόλης - μπορεί τίποτα, μπορεί και πάρα πολλά. Το θέμα δεν είναι να είμαστε ξεχωριστοί. Για μένα το θέμα είναι να θυμόμαστε γιατί επιλέξαμε να καταπιαστούμε με το θέατρο, γιατί επιλέξαμε να είμαστε ομάδα και να διεκδικούμε να συνεχίζουμε να το επιθυμούμε με την ίδια ζέση. Αυτό σίγουρα δεν μας καθιστά διαφορετικούς, αλλά καθιστά αυτό που έχουμε να μοιραστούμε σημαντικό και ενδεχομένως διαφορετικό.
Ως νέοι καλλιτέχνες έχετε τη στήριξη της Πολιτείας; Δικαιωθήκατε από την επιλογή σας να επιστρέψετε στην Ελλάδα από το Λονδίνο όπου ήσασταν ως το 2019;
Εμείς ως Τhe Young Quill, όχι δεν είχαμε στήριξη, εκτός από ελάχιστες περιπτώσεις και κατόπιν μεγάλου αγώνα. Είναι δύσκολο αυτό. Επαφίεσαι στις δυνάμεις σου και μόνο και κάθε μήνα τρέμεις να δεις πώς πήγες, γιατί έχεις και την ευθύνη πόσων ανθρώπων στην πλάτη σου, ειδικά από τότε που αρχίσαμε να διαχειριζόμαστε το Θέατρο Μπέλλος. Το αν θα δικαιωθούμε για την επιλογή θα το δείξει η πορεία.
