Η νουβέλα της Γεωργίας Τάτση «Χορός στα ποτήρια» επανακυκλοφορεί από τις εκδόσεις Βακχικόν, δέκα χρόνια μετά την πρώτη κυκλοφορία της -και αφού μεσολάβησαν άλλη μία νουβέλα και ένα μυθιστόρημα- από τις εκδόσεις Γαβριηλίδη. Είναι αποκαλυπτικό το μότο του Ντανίλο Κις που επιλέγεται στην αρχή του πρώτου και εκτενέστερου κεφαλαίου με τον τίτλο «Ο χορός των μεταμφιεσμένων»: «Η Ιστορία γράφεται από τους νικητές. Τους θρύλους τούς πλάθει ο λαός. Οι συγγραφείς επινοούν. Μόνο ο θάνατος δεν μπορεί να αμφισβητηθεί». Ο θάνατος είναι πανταχού παρών, εισβάλλει από τις ρωγμές της Ιστορίας, στοιχειώνει τη μοίρα του ανθρώπου.
Ο θάνατος που δεν εξιδανικεύεται, δεν αποσιωπάται, είναι εκεί, ποτίζοντας από άκρη σε άκρη τις σελίδες της Τάτση με την αδιαπραγμάτευτη υπεροχή του. Η μάνα κρατάει τα ρούχα της αδικοχαμένης κόρης, τα περνάει στα σύρματα που έχει μετατρέψει σε κρεμάστρες, τα στεριώνει στα μαδέρια του δωματίου. Και μετά ανοίγει πόρτα και παράθυρο και στέκεται με την πλάτη στον τοίχο του δωματίου. «Με το ρεύμα που σχηματίστηκε, φούσκωσαν τα φουστανάκια και ζωντάνεψαν οι Βασιλικούλες μέσα τους. Τόσες όσες και τα φορέματα». Ο θάνατος ριζώνει μέσα στις ψυχές των ζωντανών, καιροφυλακτεί, φουσκώνει από τον αέρα, κάνοντας διαρκή την έννοια της απώλειας. Θάνατος από αίτια φυσικά, αλλά όχι μόνο. Υπάρχει και εκείνος ο άλλος, ο σκοπούμενος, που υποκινείται από τα γρανάζια της όποιας εξουσίας, ο οποίος αδιαφορεί για τον πόνο που προκαλεί, για να γίνει έτσι ακόμη πιο ακατανόητος.
Η δράση του κειμένου έχει αναφορές στον Εμφύλιο, στη δικτατορία, στη Μεταπολίτευση, μέχρι και σε γεγονότα των αρχών του 21ου αιώνα. Η Τάτση, μέσω της πυκνότητας, σε αυτή την ολιγοσέλιδη νουβέλα καταφέρνει να αφήσει εντύπωση πληρότητας σε σχέση με τα αφηγούμενα, παρόλο το άπλωμά της σε μια τόσο μεγάλη ιστορική περίοδο. Δημιουργώντας εικόνες ονειρικής διάστασης αλλά και σκληρού ρεαλισμού, καταφέρνει, σχεδόν σε κάθε αράδα, να «σχολιάζει» την εισβολή και τη δράση της Ιστορίας -των ανεπούλωτων τραυμάτων, των αθετημένων υποσχέσεων, των παροπλισμένων επιθυμιών-, καθώς το παρελθόν μοιάζει ικανό να κουμαντάρει τις διαθέσεις του παρόντος. Όπως στη σκηνή -σκηνές κινηματογραφικής οξύτητας- όπου τα κορακοειδή μαυροπούλια εφορμούν στα χωράφια και ραμφίζουν τη φλούδα των καρπουζιών πίνοντας τον χυμό τους.
Ο έφηβος Τάσος παρακολουθεί αποσβολωμένος, η οργή του πατέρα ξεσπά ρίχνοντας με το τουφέκι πάνω στο μαύρο σμήνος. Και λίγο μετά η ανακάλυψη της πέτρας με το πολυκαιρισμένο ξεθωριασμένο σύνθημα: ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Ο Τάσος, μέσα στο παιδικό μυαλό του, συνδυάζει τα μαυροπούλια με αυτό που γράφει η πέτρα και με τους σκοτωμένους του ΕΛΑΣ. «Οι σκοτωμένοι, οι σκοτωμένοι το έγραψαν, τα κοράκια που έφαγαν τα καρπούζια μας» λέει. Οι σκοτωμένοι του Εμφυλίου, αλλά και οι λιανισμένοι από τα βασανιστήρια της χούντας, αυτοί που ξυπνάνε στους επιζήσαντες το αίσθημα της εκδίκησης. Ή ένα προσωπικό αίσθημα απονομής δικαιοσύνης.
Δύο οι ήρωες της Τάτση, δύο οι πόλοι της Ιστορίας, πολλές όμως οι διαστάσεις της. Από τη μια ο ξενιτεμένος Αλέξανδρος που αναζητά «το βλέμμα των άλλων για να αισθανθεί ζωντανός», που προσπαθεί να ενώσει τη ζωή στην Ελλάδα, την πάνω ζωή, με τη ζωή στη Σουηδία, την κάτω ζωή, καθώς καθαρίζει τζάμια μέσα σε έναν κλωβό που αιωρείται, ξένος ανάμεσα σε ξένους, έχοντας ως μοναδική άμυνά του τη ζωογόνα επιστροφή στη μνήμη. Προσπαθεί να βρει συνδετικό ιστό, να ενώσει τις δυο ζωές, να τις κάνει μία. Όταν φαίνεται πως τον βρίσκει, διαβάζοντας τους αποσπασματικούς υπαινιγμούς της αδελφής του, καταβυθίζεται για άλλη μια φορά σε μια πάλη με τον εαυτό, σε μια πάλη με φαντάσματα, καταστρώνοντας σχέδια εκδίκησης, σχέδια εξόντωσης, παράλληλα με τους αγώνες του για την αποκατάσταση της Δημοκρατίας στην Ελλάδα.
Από την άλλη ο Τάσος, ο οποίος βούτηξε τα χέρια του στο αίμα. Για να σωθεί, επειδή εκτελούσε εντολές, επειδή δεν είδε, δεν ήξερε, δεν μπόρεσε. Όμως ούτε εκείνος γλιτώνει. Κανείς δεν γλιτώνει από τον θάνατο. Μόνο που άλλος πεθαίνει όρθιος κι άλλος αφού έζησε τον θάνατο εν ζωή.
Και στο κέντρο όλων ένας χορός. Ένας τόπος: το Κλειστό Άρτας. Και η μουσικότητα που κατακτά η πρόζα μέσω του ηπειρώτικου τραγουδιού.
Αριστουργηματικές οι σελίδες της ιεροτελεστίας του χορού, της ιεροτελεστίας του θανάτου. Η έννοια του προσωπικού αισθήματος δικαίου αντιμάχεται με τις επιταγές της Ιστορίας, που είναι «μεγάλο κουμάσι», για να θυμηθούμε τον Νίκο Καρούζο. Η κακιά στιγμή είναι το αποτέλεσμα της νομοτέλειας.
Με δυνατή, πυκνή πρόζα η Γεωργία Τάτση ξέρει να στέκεται μπροστά στο δράμα, να στέκεται μπροστά στην τραγωδία. Δίχως ροπή προς το μελό, παρά τη συγκινησιακή φόρτιση. Η ψυχική ένταση των ηρώων γεννά τη συγκίνηση. Ιδίως των ηττημένων.
Γεωργία Τάτση, «Χορός στα ποτήρια»
Εκδ. Βακχικόν
110 σελ. Τιμή: 12,72 ευρώ
