Η εποχή μας είναι, εκτός των άλλων, και η εποχή μιας μεγάλης μετακίνησης πληθυσμών. Φαινόμενο που έχει σχέση με τις κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες του καιρού μας. Καταστάσεις πολέμου, οικολογικής δυσαρμονίας, παράγοντες που επηρεάζονται από τη διεθνή πολιτική αλλά και το παγκόσμιο πολιτιστικό γίγνεσθαι διαμορφώνουν ένα νέο τοπίο στον πλανήτη.
Οι μετανάστες, εγκαταλείποντας την πατρίδα τους και πασχίζοντας να φτάσουν σε μία άλλη χώρα της οποίας δεν έχουν την ιθαγένεια, αποσκοπούν στο να εγκατασταθούν εκεί προφυλασσόμενοι από δεινά τα οποία τους βασάνιζαν στον δικό τους τόπο. Ή, έστω, να βρουν προσωρινά ένα ασφαλές περιβάλλον έως ότου οι καταστάσεις τούς επιτρέψουν να γυρίσουν πίσω στον τόπο τους.
Αυτόματα στις χώρες υποδοχής ενεργοποιούνται αντιδράσεις. Από τη μια εκείνες που συμπαραστέκονται στους κατατρεγμένους πρόσφυγες επιδεικνύοντας ανοχή, ανθρωπισμό και αλληλεγγύη και από την άλλη ξενοφοβικές δυνάμεις, που φοβούνται πως οι πρόσφυγες θα αλλοιώσουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της χώρας στην οποία καταφεύγουν και θα σταθούν απειλή για τον πολιτισμό της. «Δεν θέλουμε να ζούμε όπως ζουν οι άνθρωποι στην Αφρική ή στη Μέση Ανατολή» υποστήριξε κάποια στιγμή ο πρωθυπουργός της Τσεχίας Αντρέι Μπάμπιτς. Ο φαιός λαϊκισμός σε όλο του το μεγαλείο βρίσκει ευήκοα ώτα σε ένα ακροατήριο που έχει διαπαιδαγωγηθεί να αποδέχεται τέτοιες θέσεις. Η τηλεόραση, η θεματολογία συστημικών ΜΜΕ αλλά και η καθημερινή πολιτική πρακτική του πολιτικού προσωπικού συντηρητικών κομμάτων έχουν προλειάνει το έδαφος επιτυχώς.
Η Ιστορία, όμως, μας διδάσκει πώς οι μετακινήσεις πληθυσμών στο μακρύ διάβα της εξέλιξης της κοινωνίας ανανέωναν την κοινωνική, οικονομική και πολιτιστική ζωή στους τόπους που κατέληγαν. Οι αποικισμοί των αρχαίων Ελλήνων πλούτισαν τους γηγενείς κατοίκους των προορισμών τους και πλουτίστηκαν από αυτούς. Τόσο στην Ασία όπου βρέθηκαν αλλά και σε περιοχές της Ευρώπης. Στην Καππαδοκία μπόλιασαν τον πολιτισμό που έφεραν μαζί τους με πολιτισμικά αγαθά των παλιότερων κατοίκων της περιοχής (Χετταίοι, Χατίτες, Σκύθες, Μήδοι, Πέρσες κ.λπ.). Στη Μεγάλη Ελλάδα μετέφεραν το θέατρο και τις επιστήμες. Στους ελληνιστικούς χρόνους η συνομιλία ανάμεσα στον ελληνικό πολιτισμό και τον πολιτισμό των τόπων που κατέκτησε ο Μέγας Αλέξανδρος έδωσε σπουδαίους καρπούς. Στην Αλεξάνδρεια, σε πόλεις της Περσίας και της ευρύτερης περιοχής επηρέασαν τους ντόπιους κατοίκους αλλά και αφομοίωσαν πολλά στοιχεία και από αυτούς.
Ομως ακόμα και στις μέρες μας. Ακούγοντας ένα παραδοσιακό τραγούδι από την Κέρκυρα, ένα από τη Θράκη και ένα από την ελληνική Μικρασία δεν αναγνωρίζει κανείς αυτονόητα τις επιρροές του πολιτιστικού περίγυρου πέραν ή γύρω από τον τόπο των Ελλήνων;
Αμφισβητεί κανείς τον πλούτο που πρόσφεραν στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και δι’ αυτής σε όλο τον κόσμο οι διά της βίας μετανάστες Αφρικανοί σκλάβοι; Αμφισβητείται η συμμετοχή του πολιτισμού τους στο παγκόσμιο πολιτιστικό γίγνεσθαι, με τη μουσική, τους χορούς, το εικαστικό τους έργο ή τη λογοτεχνία τους;
Σήμερα η διεθνής μουσική σκηνή ανανεώνεται συνεχώς με πρωταγωνιστές μετανάστες στη Δύση, μουσικούς από την Αφρική ή την Ασία και αγκαλιάζεται φανατικά από ένα ευρύ φάσμα ακροατών όλων των ηλικιών.
Το φαινόμενο της μετακίνησης πληθυσμών είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο που αναζητά παγκόσμιες απαντήσεις και απαιτεί παγκόσμια συμμετοχή για την αντιμετώπιση του. Καμιά χώρα δεν μπορεί να χειριστεί από μόνη της ένα τόσο σοβαρό ζήτημα. Με έναν αξιοπρεπή μηχανισμό διαχείρισης της ανθρώπινης κινητικότητας και η ζωή των προσφύγων-μεταναστών θα μπορούσε να γίνει καλύτερη, και βέβαια οι χώρες υποδοχής έχουν πολλά να κερδίσουν. Κοινωνικά, οικονομικά, πολιτιστικά.
Σε πολλά σημεία της Αθήνας, της Θεσσαλονίκης και άλλων πόλεων μπορεί να συναντήσει κανείς την τέχνη προσφύγων και μεταναστών που μας φέρνει σε επαφή με νέες, ενδιαφέρουσες πολιτισμικές εμπειρίες.
* Ο Πάνος Σκουρολιάκος είναι ηθοποιός, μέλος της Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ.
