Ο Ρέιμοντ Κάρβερ στο διήγημα «Το θέλημα», που έμελλε να είναι το τελευταίο που έγραψε, εστιάζει στον φελλό του μπουκαλιού μιας σαμπάνιας. Ο μεγάλος Τσέχοφ κείτεται νεκρός, όμως εκείνος εστιάζει στο μικρό. Στηριζόμενος στη μαρτυρία της Όλγας Κνίπερ για το τελευταίο ποτήρι σαμπάνιας που ήπιε ο Τσέχοφ λίγο πριν εκφέρει στα γερμανικά τη λέξη «πεθαίνω», ο Κάρβερ λέει όλα όσα μπορούν να ειπωθούν και άλλα τόσα τα οποία φωλιάζουν μέσα στη σιωπή και συναποτελούν μια εικόνα: αυτή του πεταμένου φελλού. Δεν είναι τυχαίο που πολλές φορές ο Κάρβερ έχει συγκριθεί με τον Τσέχοφ, όπως άλλωστε και πολλοί άλλοι από τους σημαντικότερους μεταπολεμικούς Αμερικανούς διηγηματογράφους. Η σύγκριση με μια εμβληματική μορφή της παγκόσμιας δραματουργίας και διηγηματογραφίας είναι, φυσικά, ο μέγιστος έπαινος. Η καθημερινότητα ως μια ακύμαντη λιμνάζουσα φθορά, μέσα στην αποπνικτική ανηλεή ατμόσφαιρα της ρωσικής προεπαναστατικής επαρχίας, βρίσκεται στην αιχμή της πένας του Τσέχοφ. Παθιασμένος παρατηρητής ο ίδιος, μιλάει για τα ανθρώπινα, όπως μόνο εκείνος το έκανε, δίχως εξωραϊσμούς και δίχως να διστάζει να σαρκάσει, αλλά και να επιστρατεύσει το χιούμορ προκειμένου να αναδείξει την τραγικότητα.
Θα μπορούσε να θεωρηθεί πως δεν έχουν καμία σχέση όλα τα παραπάνω με τη συλλογή διηγημάτων «Οι γυναίκες του Άντον» της ηθοποιού Μαρίας Τσιμά. Όμως, έστω και με έναν πλάγιο τρόπο, έχουν σχέση. Η Τσιμά διεισδύει μέσα στον κόσμο του Άντον Τσέχοφ -είναι προφανές ότι γνωρίζει καλά το έργο του-, «δανείζεται» κάποιες από τις ηρωίδες του και πατώντας πάνω σε δικά του χαρακτηριστικά γνωρίσματα, δημιουργεί το δικό της λογοτεχνικό σύμπαν. Με τρόπο λεπταίσθητο και διακριτικό δημιουργεί τις δικές της ηρωίδες. Έξι γυναίκες που αναζητούν απεγνωσμένα, με ένταση και υπαρξιακή απόγνωση την ένωση με τον Άλλο. Που έρχονται αντιμέτωπες με το ανέφικτο του ολοκληρωτικού δοσίματος, με το ανέφικτο του έρωτα, με την προδοσία, με τις ματαιωμένες υποσχέσεις, με τις ματαιωμένες ζωές, με τη βάσανο της επιθυμίας η οποία δεν μπαίνει σε καλούπια και μπορεί να καταδυναστεύσει τόσο το σώμα όσο και την ψυχή. Γυναίκες αγκαλιά με την απουσία. Την απουσία του Άλλου. Την απουσία του εαυτού εντέλει. Γι’ αυτό και βουλιάζουν σε μια εξαντλητική ενδοσκόπηση, στην προσπάθειά τους να κατανοήσουν το γύρω κόσμο, να κατανοήσουν τον εαυτό τους. «Το κορμί όλων των γυναικών που δεν έχουν τίποτα περισσότερο από την απόγνωση για τον άντρα που λατρεύουν». Αυτή η απόγνωση τις βυθίζει. Έξι γυναικείες φωνές σαν μία: η προδομένη γυναίκα που δεν κατάφερε να πάει στη «Μεγάλη Πόλη», που πόθησε ή ονειρεύτηκε περισσότερα από όσα μπορούσε αποκτήσει. Που δεν ξέχασε ποτέ όμως για πού ξεκίνησε και που δεν έπαψε να θρηνεί για τον χαμένο ιδεατό της παράδεισο. Η Άννα από τον «Πλατόνοφ», η Άννα από τον «Ιβάνοφ», η Μάσα από τον «Γλάρο», η Σόνια από τον «Θείο Βάνια», η Αμφίσα από τις «Τρεις αδελφές», η Λιούμπα από τον «Βυσσινόκηπο».
Οι γυναίκες της Τσιμά επιθυμούν, θέλουν, προσπαθούν να βρουν φωνή για να μιλήσουν. «Βογκάνε οι αμαρτωλές μου σκέψεις» λέει η Άννα. Και η Σόνια, η «απαρατήρητη», εκείνο το σπαρακτικό «και τις ώρες που όλα ησυχάζουν, τις ώρες που αλλάζουν οι εποχές, τις ώρες που τα χρόνια περνάνε... εγώ ασκούμαι στο τίποτα». Γιατί «οι γυναίκες που γέρασαν μόνες με υπομονή... με υπομονή θα πεθάνουν».
Για αυτές τις υπομονετικές μόνες γυναίκες μιλάει η Τσιμά. Η μορφή του μονολόγου που επιλέγει μας οδηγεί στα ενδότερα του ψυχισμού τους. Με έντονο συναίσθημα, πάθος, λυρισμό, ευαισθησία σε αυτά τα ολιγοσέλιδα κείμενα εσωτερικού ρυθμού ανατέμνει τη γυναικεία ιδιοσυστασία: Οι γυναίκες της βαδίζουν ολόγυμνες προς τον έρωτα. Προς την επιθυμία για μια ζωή όπως την ονειρεύτηκαν. Με τη μελαγχολία τού εκ προοιμίου ηττημένου.
Στο τέλος του βιβλίου δίνει φωνή στον ίδιο τον Τσέχοφ, δίνοντας έτσι τη δική της ερμηνεία για τις ηρωίδες του. Στην πραγματικότητα δημιουργεί τον ήρωα Τσέχοφ. Ο δικός του μονόλογος έχει απεύθυνση. Απευθύνεται στην άπιαστη γυναίκα, στη γυναίκα που δεν μπορεί να έχει, στον έρωτα που ματαιώνεται επειδή η ζωή έχει άλλα σχέδια. Πάντα η ζωή έχει άλλα σχέδια. Ακριβώς όπως και στον κόσμο των ηρωίδων του. Ή των ηρωίδων της Μαρίας Τσιμά. Άλλωστε, «είναι ψέμα ότι υπάρχει μια Μεγάλη Πόλη που μας περιμένει. Ένας κόσμος πιο μεγάλος απ’ αυτόν που μας χωράει. Ένας παράδεισος για μετά τον θάνατο. (...) Μια τρίχα μάς χωρίζει απ’ αυτό που δεν γίναμε».
Η Μαρία Τσιμά δίνει φωνή στο συντετριμμένο άνθρωπο. Και το κάνει με περίσσεια συναισθημάτων και μια δουλευμένη ρέουσα γλώσσα. Τη γλώσσα των ανείπωτων αισθημάτων.
Info
Μαρία Τσιμά, «Οι γυναίκες του Άντον»
Εκδ. Στερέωμα
96 σελ. Τιμή: 13 ευρώ
