Από το «1984» του Όργουελ, τον «Θαυμαστό καινούργιο κόσμο» του Χάξλεϊ, το «Φαρενάιτ 451» του Μπράντμπουρι έως το «Hunger games» και το «Delirium», τα δυστοπικά έργα αφορούν τους βαθύτερους φόβους μπροστά σε ολοκληρωτικές εξουσίες, όπου το άτομο χάνει την ατομικότητα και την προσωπικότητά του. Δημιουργούν μελλοντολογικά σενάρια θέτοντας, επί της ουσίας, στο προσκήνιο κοινωνικοπολιτικά ζητήματα και προσπαθούν να διεγείρουν την κριτική πρόσληψη του αναγνώστη μέσω της σύγκρισης μεταξύ παρόντος και μέλλοντος.
Στο βιβλίο του Θοδωρή Κούκια, στο όχι και τόσο μακρινό 2042 ο κόσμος έχει χωριστεί σε δύο στρατόπεδα. Από τη μία οι Δικτυομάχοι, που πιστεύουν ότι το Διαδίκτυο είναι μέσο επιβολής και χειραγώγησης, και από την άλλη οι Δικτυολάτρες, που επιθυμούν την ένωση της φυσικής υπόστασης του ανθρώπου με την Τεχνητή Νοημοσύνη. Στις Νέες Κοινωνίες που προκύπτουν ένα ηλεκτρονικό νεφέλωμα αποφασίζει για το μέλλον των νέων. Όσοι δεν εντάσσονται σ’ αυτές ζουν σε συνθήκες τεχνολογικού πρωτογονισμού, έχοντας χάσει τη δυνατότητα πρόσβασης στα αγαθά του Διαδικτύου.
Είκοσι χρόνια μετά πενήντα νέοι συμμετέχουν στον αγώνα επιλογής των άριστων μεταξύ άριστων. Το όνειρο για κάθε έφηβο του παλιού κόσμου και ο διακαής πόθος για κάθε γονιό γίνονται πραγματικότητα. Οι νικητές οδηγούνται στη νέα τους «πατρίδα», όπου ένας υπερυπολογιστής θα ορίσει τη νέα τους ταυτότητα: το όνομά τους, τις σπουδές τους, την προσωπική τους ζωή. Πώς είναι να ζεις σε έναν κόσμο όπου οι πράξεις και οι σκέψεις σου ελέγχονται απόλυτα και σου δίνεται πίσω, ως αντάλλαγμα, η αιώνια ευτυχία; Μια παρέα νέων του παλιού κόσμου αποφασίζουν να δοκιμάσουν τη ζωή στη Νέα Κοινωνία και σύντομα δοκιμάζονται και οι αντοχές τους.
Ιδεολογικοί και φιλοσοφικοί στοχασμοί
Ο συγγραφέας δημιουργεί μια ιστορία για έναν σύγχρονο κόσμο όπου η τεχνολογία χρησιμοποιείται ως εργαλείο ισοπέδωσης της σκέψης και της ελευθερίας καταθέτοντας ένα πλήθος ιδεολογικών, φιλοσοφικών και πολιτικών στοχασμών για τη σχέση ανθρώπου-τεχνολογίας. Εστιάζοντας στους μηχανισμούς που προσδίδουν υπόσταση στο ανθρώπινο ον, στην κριτική σκέψη, ως εργαλείο διαμόρφωσης άποψης και στάσης, δίνει αφορμές για ποικίλους προβληματισμούς.
Το βαθύτερο ερώτημα που, ωστόσο, διαρκώς επανέρχεται και επαναπροσδιορίζεται αφορά τον προσανατολισμό των επιτευγμάτων της τεχνολογίας. Και στην υπηρεσία τίνος, εντέλει, τίθενται. Μπορούν να διατηρήσουν τον ανθρωποκεντρικό τους προσανατολισμό ή χρησιμοποιούνται, στο όνομα ποικίλων κερδών, ως εργαλεία χειραγώγησης; Σε τι βαθμό έχουν τη δύναμη να οδηγούν την ύπαρξη στην αποστασιοποίηση από τον εσωτερικό της εαυτό; Γιατί το αυγό του φιδιού γεννιέται από την κάθε μορφή εξουσίας, αλλά επωάζεται μέσα στην ανθρώπινη ψυχή.
Η δομή του κειμένου, οι χαρακτήρες, η πλοκή ξαφνιάζουν με την αληθοφάνειά τους. Στον χώρο της ελληνικής εφηβικής λογοτεχνίας η δυστοπία, ως θέμα, βρίσκει σιγά-σιγά τη θέση της. Γιατί όσα θίγει αφορούν όλους μας. Εξάλλου, το βιβλίο απευθύνεται σε εφήβους άνω των 15 ετών, ακριβώς γιατί πολλά από όσα διαδραματίζονται στη δυστοπική κοινωνία του είναι ήδη παρόντα με άλλη μορφή στις κοινωνίες του σήμερα.
Προβληματισμός χωρίς εύκολες απαντήσεις
Στα προτερήματα του βιβλίου πρέπει να επισημανθεί το γεγονός ότι δεν αντιμετωπίζει με μια μανιχαϊστική λογική το θέμα του. Απέναντι στον ζόφο μιας μελλοντικής κοινωνίας, όπου η ανθρώπινη νοημοσύνη και οι λειτουργίες της αποθηκεύονται σε cloud, όπου ένας υπερεξελιγμένος υπολογιστής διαμορφώνει το τι και πώς είσαι, αντιπαραθέτει -με κριτική ματιά και χωρίς εξωραϊσμούς- τη σύγχρονη πραγματικότητα. Απέναντι στον τεχνοφασισμό ο φασισμός, απέναντι στις προκαθορισμένες από έναν Η/Υ επιλογές οι μονόδρομες επιλογές στις κοινωνίες της ανισότητας, απέναντι στην καταστροφή του περιβάλλοντος μια κοινωνία όπου κανένα σκουπίδι δεν μένει ανεκμετάλλευτο, απέναντι στην ελεγχόμενη σκέψη από ένα μηχάνημα Τεχνητής Νοημοσύνης στη μαζική χειραγώγηση των ΜΜΕ. Θέτει προβληματισμούς χωρίς να υποδεικνύει εύκολες ή αυτονόητες απαντήσεις.
Η Τεχνητή Νοημοσύνη στις μέρες μας επεκτείνεται γεωμετρικά. Το ChatGPT είναι ήδη εδώ ως η αιχμή του δόρατος στη βιομηχανία της αναπτυγμένης τεχνολογίας. Ζούμε στην εποχή που οι νέοι βιώνουν το «τέλος της Ιστορίας» την ίδια στιγμή που το μέλλον είναι ήδη παρόν και η μορφή του είναι ψηφιακή. Βρισκόμαστε στο μεταίχμιο του πριν και του μετά, στο μεταίχμιο δύο εξίσου ζοφερών κόσμων. Σ’ αυτή την post-humanism συνθήκη οι έφηβοι ήρωες του Κούκια θα αντιδράσουν με τον τρόπο που (οφείλουν να) αντιδρούν οι νέοι. Εξεγείρονται απέναντι στην «εξουσία» της Νέας Κοινωνίας δίνοντας το ελπιδοφόρο μήνυμα ότι ο άνθρωπος μπορεί να λειτουργήσει ως υποκείμενο όταν, μέσω της γνώσης, δρα για την ανατροπή κάθε δύναμης ή εξουσίας που του στερεί τη δυνατότητα αυτοπροσδιορισμού.
Info
Τετράγωνα κύματα, ιπτάμενες μέδουσες
Συγγραφέας: Θοδωρής Κούκιας
Εκδόσεις: Κέδρος
Ηλικία: Από 15 ετών
Τιμή: 13,50 ευρώ
