Συναντηθήκαμε με την Πηνελόπη Τσιλίκα στη γειτονιά της στα Εξάρχεια. Ήρθε κατευθείαν από το γύρισμα της νέας σειράς όπου πρωταγωνιστεί και μας συνάντησε βιαστικά στην Καλλιδρομίου για να μας οδηγήσει στον Λόφο του Στρέφη και να κάνουμε την κουβέντα μας. Σαν αερικό, κινούνταν με απόλυτη οικειότητα στα γνώριμα λημέρια της, σε στενά και σκαλάκια, αφού έχει μεγαλώσει κοντά στο κέντρο, όπως μας λέει, και τα τελευταία χρόνια ζει στη Νεάπολη Εξαρχείων, κάτι που το ήθελε πολύ. Δεν κρύβει τον ενθουσιασμό της για τη χαοτική και ποπ διάθεση της παράστασης “Μισάνθρωπος” στο Θέατρο Σφενδόνη, όπου θα συνεχιστεί μέχρι τα τέλη Μαΐου, δηλώνει γοητευμένη με τον κινηματογράφο και το παιχνίδι που παρέχει η κάμερα στα πρόσωπα, την ίδια ώρα που μας ομολογεί και την αμηχανία που της προκαλούν οι συνεντεύξεις.
Οι κακοποιητικές συμπεριφορές την έκαναν να αποχωρήσει από δουλειά αλλά δεν άφησε τον φόβο να την επισκεφτεί, θα πει. "Δεν φοβήθηκα", θα πει αρκετές φορές. Η ανασκόπηση που επέβαλε η πανδημία και οι καταγγελίες στον χώρο του θεάτρου δημιούργησαν τη διάθεση και τον χώρο σε όλους να υπερασπιστούν τον εαυτό τους καλύτερα, θα πει. Κοιτώντας πίσω, αλλά και προσμένοντας ένα δημιουργικό μέλλον, μας χάρισε απλόχερα τις λέξεις της, με ένα χαμόγελο διαρκώς παρόν να ομορφαίνει τη συνάντησή μας. Αυτή είναι η Πηνελόπη Τσιλίκα.
Πρωταγωνιστείς στον “Μισάνθρωπο”, στο Θέατρο Σφενδόνη. Θες να μας πεις λίγα λόγια για την παράσταση;
Παίζω στον “Μισάνθρωπο” του Μολιέρου σε σκηνοθεσία Άντζελας Μπρούσκου. Για μένα είναι μια πολύ ωραία στιγμή μέσα σε αυτή τη χρονιά. Μου ήρθε σαν δώρο, με την έννοια ότι μέσω αυτής της παράστασης ανοίγομαι σε μια ζωντάνια, σε μια ελαφρότητα και έναν παλμό που μου είχε λείψει πάρα πολύ. Και λόγω της καραντίνας και της πανδημίας. Είναι κάτι που μου είχε λείψει και το απολαμβάνω πάρα πολύ τώρα που είμαι στη σκηνή με τους συναδέλφους μου. Ή Άντζελα Μπρούσκου ξανανεβάζει αυτό το έργο μετά από περισσότερο από τριάντα χρόνια, με την ίδια πρωταγωνίστρια στον ρόλο της Σελιμέν. Η παράσταση έχει μια ποπ και “κιτς” διάθεση, έναν έντονο παλμό, έναν ρυθμό πολύ ωραίο και ένα χάος που είναι εντελώς απολαυστικό για μένα.
Ποιος είναι ο ρόλος σου στην παράσταση;
Εγώ παίζω την Ελιάντ, που είναι η εξαδέλφη της Σελιμέν, η οποία, μέσα σε όλο αυτό το χάος μιας διεστραμμένης κοινωνικότητας που ζουν οι ήρωες, οι αυλικοί ας πούμε της εποχής, εκείνη είναι μέσα σε αυτό, αλλά περισσότερο σαν παρατηρήτρια παρά ως άμεση συμμετέχουσα. Είναι εκεί πολύ κοντά, δρα πολλές φορές πυροσβεστικά, αλλά όταν πρόκειται να επιλέξει για τον εαυτό της, κρατάει μια επιφυλακτική στάση στα πράγματα και δεν διεκδικεί κάτι που δεν της δίνεται ολόκληρο.
Το έργο θεωρείς ότι είναι επίκαιρο και ανεβαίνει σε σωστή στιγμή;
Υπάρχει κυρίως μια αναλογία σε σχέση με την καινούργια υπερπραγματική ζωή μας στα social media. Βλέπουμε ότι οι άνθρωποι παρουσιάζουν εκδοχές του εαυτού τους, καταβάλλουν πολύ μεγάλο κόπο και φαιά ουσία για να μπορέσουν να παρουσιάσουν μια εκδοχή τού εγώ τους που να αποσπάσει την αποδοχή, ακόμα και την επίθεση ταυτόχρονα. Οπότε βλέπουμε ότι έχουμε μια στόχευση λίγο παθογενή. Επίσης υπάρχει και ένα άλλο στοιχείο που μπορεί κάποιος να μην το παρατηρήσει μέσα στο έργο, ότι υπάρχει μέσα σε μια παρακμιακή κοινωνία όπως αυτή που περιγράφει ο Μολιέρος μια πολύ μεγάλη δικομανία. Δηλαδή οι άνθρωποι σύρονται σε δίκες για πολύ γελοίες αφορμές. Πράγμα που παρατηρώ ότι συμβαίνει ειδικά στα social media. Στήνονται διαρκώς λαϊκά δικαστήρια εντελώς υπερβολικά. Είναι εξαιρετικά εύκολο να σε δικάσουν στα social media. Ακόμα και το ίδιο το Facebook κατεβάζει αναρτήσεις ανθρώπων που δεν είναι αρεστές.
Πώς βιώνεις την επιστροφή σου στο σανίδι μετά από περισσότερο από δύο χρόνια πανδημίας και καραντίνας, με κλειστά θέατρα;
Ήταν μια επιστροφή που τη θέλαμε όλοι πολύ, αλλά αποδείχθηκε εξαιρετικά δύσκολη. Είχαμε ξεσυνηθίσει τη δράση, την εγγύτητα, την αίσθηση της έκθεσης σε κάτι. Περάσαμε δύο χρόνια που ήμασταν πολύ κλεισμένοι στον εαυτό μας. Δυο χρόνια απόστασης ο ένας από τον άλλον. Οπότε παρατήρησα και εγώ και πολλοί συνάδελφοί μου που το έχουμε συζητήσει πως στην αρχή ήταν κάπως βίαιη αυτή η επιστροφή. Σαν να έπρεπε να ξεχάσουμε ότι μας συνέβη αυτό και ότι ζήσαμε αυτήν την απομόνωση, η οποία όμως αναπόφευκτα εγγράφηκε στο σώμα μας. Οπότε ήταν δύσκολο να πλησιάσουμε κοντά στον προηγούμενο τρόπο δουλειάς. Αυτό κυρίως όσον αφορά τις πρόβες. Λειάνθηκε με τον καιρό αλλά μετά που άρχισαν οι παραστάσεις έβλεπες ότι είναι κάτι καινούργιο όλο αυτό. Έπρεπε ξαφνικά να αποκτήσεις και μια σχέση με ένα κοινό που το πρόσωπό του είναι κρυμμένο πίσω από τις μάσκες. Έπρεπε ξαφνικά να μάθεις έναν νέο τρόπο να συνδεθείς με τον κόσμο. Και οι θεατές το ίδιο. Και εγώ ως θεάτρια μου φαινόταν στην αρχή πολύ περίεργο που είμαι στο θέατρο και φοράω μάσκα και είμαστε όλοι κρυμμένοι. Αυτό το κρύψιμο ήταν και είναι πολύ περίεργο και εντελώς καινούργιο στοιχείο. Σε σχέση όμως με ένα θέατρο κλειστό, ας είναι και έτσι, ελπίζοντας βέβαια ότι σύντομα θα πάψει και αυτό το κρύψιμο.
Εκτός από την καραντίνα, επιστρέφεις στο θέατρο υπό το βάρος όλων αυτών των καταγγελιών που ήρθαν στο φως από τον χώρο του θεάτρου. Τι έχει αλλάξει;
Το πολύ καλό αυτών των χρόνων είναι ότι επειδή σταματήσαμε και έγινε μια αναγκαστική παύση εργασιών, νομίζω πως άθελά μας ο καθένας από εμάς έκανε μια αναδρομή και μια ανασκόπηση πάνω στη δουλειά του και στον τρόπο που έχει δουλέψει μέχρι τώρα. Σε αυτά τα πράγματα που έχει βιώσει ο ίδιος ή έχει υπάρξει μάρτυρας. Έτσι λοιπόν έγινε μια συλλογική αποτίμηση του τρόπου δουλειάς μας, η οποία μένει να αποδειχθεί αν πραγματικά θα αφήσει ένα κεκτημένο σε σχέση με τον τρόπο δουλειάς και τις διαδικασίες. Βλέπω όμως και από την πλευρά των σκηνοθετών, που έχουν το πιο υψηλό status μέσα σε μια πρόβα, αλλά και από την πλευρά των ηθοποιών, μεγαλύτερη προσοχή, καλύτερη διάθεση για ουσιαστική συνεργασία με αλληλοσεβασμό. Υπάρχουν, βέβαια, τσακωμοί. Δεν θα ποινικοποιήσουμε τους τσακωμούς, γιατί εγώ θεωρώ πως με τον τσακωμό μια σχέση μπορεί να προχωρήσει,ι πόσο μάλλον μια δημιουργική σχέση. Μπορεί ένας τσακωμός να προχωρήσει τα πράγματα εφόσον υπάρχει η διάθεση και η καλή πρόθεση και από τους δύο. Έχω την αίσθηση πως πια ο καθένας έχει τη διάθεση να υπερασπιστεί τον εαυτό του με πιο γερή βάση και καλύτερα.
Είναι τελικά το θέατρο φιλόξενο για μια γυναίκα ηθοποιό;
Κοίτα, οι γυναίκες ηθοποιοί καταρχάς είμαστε πολύ περισσότερες από τους άντρες συναδέλφους μας. Οι γυναικείοι ρόλοι ωστόσο στην παγκόσμια δραματουργία είναι πολύ λιγότεροι. Το θέατρο, σε σχέση με τη δραματουργία πάντα που είμαστε αντιμέτωποι, είναι φύση ανδροκρατούμενο. Τα θεατρικά έργα αυτή τη στιγμή έχουν πολύ περισσότερους αντρικούς ρόλους. Αυτή είναι η αίσθηση που έχω από τα χρόνια των σπουδών μου και της μέχρι τώρα εργασιακής μου εμπειρίας. Αυτό από μόνο του δημιουργεί μια πολύ πιο δύσκολη συνθήκη για εμάς τις γυναίκες ηθοποιούς παρά για τους άντρες. Πολλοί ανδρικοί χαρακτήρες είναι συνήθως πιο ενδιαφέροντες ως ρόλοι και φέρουν μια συλλογιστική και φιλοσοφική θεώρηση πάνω στα πράγματα που είναι πολύ δύσκολο συγγραφικά να την συναντήσεις σε έναν γυναικείο ρόλο. Ισχύει δυστυχώς και κάνει τα πράγματα δύσκολα για μας τις γυναίκες και πολλές φορές λιγότερο ενδιαφέροντα.
Έχεις βιώσει άσχημα πράγματα στο θέατρο;
Και έχω βιώσει εγώ η ίδια και έχω υπάρξει μάρτυρας. Μάρτυρας συμπεριφορών που θα μπορούσες να τις περιγράψεις ως κακοποιητικές. Όλοι έχουμε υπάρξει, μην κρυβόμαστε. Εγώ προσωπικά δεν πιστεύω ότι κάποιος δεν πέρασε ποτέ το όριο όταν ήταν σε θέση εξουσίας. Όλοι όσοι έχουν θέση εξουσίας έχουν κάποια στιγμή περάσει το όριο. Εγώ, όταν μου συνέβη, υπερασπίστηκα τον εαυτό μου. Έχω αποχωρήσει από δουλειά για τέτοιους λόγους και δεν φοβήθηκα καθόλου, παρ' όλο που μου έλεγαν διάφορα γι' αυτή μου την απόφαση να φύγω. Όμως τα κατάφερα, το έκανα και δεν φοβήθηκα για το τι θα γίνει μετά.
Πρωταγωνιστείς σε μια νέα σειρά στη συνδρομητική πλατφόρμα του ΑΝΤ1. Τι μπορείς να μας πεις γι' αυτήν;
Η σειρά λέγεται “Γέφυρα” και είναι βασισμένη σε μια δανοσουηδική σειρά. Θα τη χαρακτήριζα αστυνομική μυστηρίου. Η ιστορία είναι πως ανάμεσα στα σύνορα δύο χωρών, στη δική μας εκδοχή εδώ μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, βρίσκεται ένα πτώμα. Ακριβώς πάνω στη συνοριακή γραμμή. Έτσι ξεκινάει μια αναζήτηση σε σχέση με το τι έχει συμβεί. Ξετυλίγεται ένα πολύ μεγάλο κουβάρι, που καλύπτει πολιτικά και κοινωνικά θέματα και υπαρξιακά των ηρώων. Το σενάριο είναι των Κώστα Γεραμπίνη και Δημήτρη Εμμανουηλίδη και τη σκηνοθεσία υπογράφει ο Γιάννης Χαριτίδης.
Την τηλεόραση την αγαπάς ως μέσο;
Η τηλεόραση είναι μέρος της δουλειάς μας. Θεωρώ πως είναι μάλιστα ένα πολύτιμο μέσο. Γιατί, σε αντίθεση με το θέατρο που ο θεατής πρέπει να αναζητήσει, να αγοράσει ένα εισιτήριο και να έρθει στο ραντεβού, με την τηλεόραση μπαίνεις απρόσκλητος κατά κάποιο τρόπο στο σπίτι του θεατή. Εγώ βρίσκω πως είναι μια πολύτιμη πρόσβαση να βρεις κάποιον εξαπίνης και του διηγηθείς μια ιστορία. Θέλω όμως να είναι υψηλό το επίπεδο ποιοτικά και συμβαίνει συχνά πια.
Πολλοί σε θεωρούν κινηματογραφική ηθοποιό. Ποια είναι η σχέση σου με τον κινηματογράφο;
Τον αγαπώ πολύ τον κινηματογράφο. Τον ξεχωρίζω γιατί, ενώ στο θέατρο το κέντρο είναι ο λόγος, θεωρώ ότι η υποκριτική στην κάμερα, που περιλαμβάνει το καλό σινεμά και την καλή τηλεόραση, έχει ένα μεγάλο ατού, αυτό της εστίασης πάνω στα πρόσωπα. Θεωρώ ότι η εγγύτητα που δίνει στον θεατή να παρατηρήσει, να αφουγκραστεί και να προσπαθήσει να διαβάσει τη σκέψη του ήρωα είναι κάτι προκλητικό και όμορφο. Μου αρέσει να το βλέπω και να οσμίζομαι τι συμβαίνει στον άνθρωπο που έχω στο πανί είτε στην οθόνη μπροστά.
Τι θα μπορούσε να σε κάνει να παρατήσεις αυτή τη δουλειά;
Ό,τι και αν συμβαίνει, δεν μπορώ να σκεφτώ κάτι που μπορεί να νικήσει τη θέλησή μου να πω ιστορίες. Να πω τις ιστορίες μου.
Ζεις στο κέντρο της Αθήνας. Τι αγαπάς σε αυτή την πόλη και τι σιχαίνεσαι;
Μένω στην Αθήνα. Έχω μεγαλώσει κοντά στο κέντρο. Εδώ και χρόνια μένω στα Εξάρχεια. Αγαπώ πολύ τη ζωή του κέντρου. Με δυσκολεύει η αίσθηση μιας χαοτικής καθημερινότητας που υπάρχει όσο διαρκεί η μέρα, τις πρωινές ώρες κυρίως. Με στεναχωρεί λίγο που, από την πανδημία και μετά, τα πρόσωπα έχουν σκληρύνει και υπάρχει πολύ περισσότερο στρες στον κόσμο που περπατάει και συναντάς στον δρόμο. Ζω στο κέντρο όμως, γιατί μου αρέσει αυτή η φασαρία που όσο περνάει η ώρα και έρχεται το απόγευμα δίνει τη θέση της σε μια ησυχία. Αυτή η εναλλαγή με γοητεύει.
Νιώθεις ότι η έκθεση που έχει όμως η δουλειά αυτή σού έχει κάνει και κακό; Έχεις αισθανθεί να αλλοτριώνεσαι;
Υπάρχει αυτός ο κίνδυνος, είναι αλήθεια. Από την άλλη όμως, παρατηρώ ότι από τότε που ξεκίνησα να σπουδάζω στη δραματική σχολή του Εθνικού Θεάτρου μέχρι σήμερα, που έχουν περάσει πολλά χρόνια, έχω μαλακώσει ως άνθρωπος παρά σκληρύνει. Έχω βρει έναν τρόπο, μέσα από τα κείμενα που διαβάζω και τις συνεργασίες μου και τις καλές και τις κακές, να προσπαθώ να μπαίνω στη θέση αυτού που θέλει να κατανοήσει τον άλλον και όχι αυτού που απαιτεί κάτι από τον άλλον. Έχουν περάσει τα χρόνια και έχω ωριμάσει κιόλας. Νομίζω όμως ότι έχει να κάνει πολύ με τη δουλειά που κάνω με τον εαυτό μου, με τις συνεργασίες μου, με τους ρόλους που έχω κληθεί να υποδυθώ και να αντιμετωπίσω και, φυσικά, με τα κείμενα που διαβάζω.
