Η «Ελένη» του Ευριπίδη είναι ένα Δράμα που προκαλεί πολλές απορίες, λόγω της ανορθόδοξης δομής του. Σε αυτό ο ποιητής εισάγει μια καινοφανή εκδοχή του μύθου: η Ελένη ποτέ δεν πήγε στην Τροία. Ο Ερμής, μετά από διαταγή του Δία, την απήγαγε και την οδήγησε στην Αίγυπτο, στην αυλή του βασιλιά Πρωτέα. Και ο Πάρης πήρε μαζί του στην Τροία αντί για την Ελένη ένα είδωλό της φτιαγμένο από αιθέρα. Γι' αυτό το είδωλο πολέμησαν και σκοτώθηκαν τόσοι άνθρωποι, αφανίστηκαν δύο λαοί. «Για ένα πουκάμισο αδειανό, για μια Ελένη», θα γράψει αργότερα, στον αιώνα μας, ο Σεφέρης.
Πόσο άδειο ήταν, όμως, το πουκάμισο της Ελένης και πόσο πραγματικά καινοφανής η εκδοχή του Ευριπίδη; Ο Πλάτων στον «Φαίδρο» μας δίνει ένα απόσπασμα μικρό από τη χαμένη «Παλινωδία» του Στησιχόρου, ποιητή του 7ου π.Χ. αιώνα, που είχε ως θέμα του την αποκατάσταση της τιμής της Ελένης. Σύμφωνα με τους στίχους που διασώζει ο Πλάτων, «η Ελένη δεν μπήκε ποτέ στα καλοχτισμένα καράβια, ούτε έφτασε στην Ακρόπολη της Τροίας».
Όλα τα πιο πάνω οδήγησαν κάποιους μελετητές να συμπεράνουν ότι το έργο αυτό του Ευριπίδη απομακρύνεται από τον τραγικό κανόνα και είναι ένα δράμα ειρωνικό ή μια τραγικωμωδία. Το ότι περιέχει κωμικές αποκλίσεις δεν το μετατρέπει αυτομάτως σε τραγικωμωδία. Ο όρος είναι νεωτερικός και σηκώνει πολύ νερό. Προτιμότερο είναι, ίσως, να μιλάμε για ένα μικτό είδος, νόμιμο. Αν απομακρύνεται από κάτι η «Ελένη», είναι από τον καθιερωμένο τρόπο που βλέπει ο Ευριπίδης την ηρωίδα του στα άλλα δράματα του ίδιου κύκλου, όπου την καταδικάζει.
Ούτε αυτό όμως είναι βέβαιο, επειδή στην αρχαιότερη από τις εν γένει σωζόμενες τραγωδίες του κύκλου των Ατρειδών, τον «Αγαμέμνονα» του Αισχύλου, βλέπουμε ήδη μια ανεπαίσθητη, αλλά καθοριστική διαφοροποίηση από την ομηρική θέση επάνω στο ζήτημα της ενοχής και καταδίκης της Ελένης. Αν διαβάσουμε προσεκτικά το κείμενο της αισχυλικής τραγωδίας, θα διαπιστώσουμε ότι την εντολή της εκστρατείας στην Τροία τη δίνει ο Ξένιος Δίας, δηλαδή ο προστάτης θεός της φιλοξενίας, προσβεβλημένος από την ασεβή πράξη του Πάρη να κλέψει τη γυναίκα του ανθρώπου που τον ξένισε.
Το πρώτο σφάλμα ή αμάρτημα, η «πρωτοπήμων άτη», επομένως, δεν ανήκει στην Ελένη, ούτε στον Πάρη. Μετατίθεται στον Αγαμέμνονα και στον Μενέλαο, που θεώρησαν την προσβολή αποκλειστικά δική τους, αγνοώντας τόσο την προσβολή του Διός, όσο και το περιορισμένο της εντολής του, που απαγόρευε κατηγορηματικά όλα όσα οι απανταχού πολεμοκάπηλοι ονομάζουν κομψά, μέχρι τις μέρες μας, «παράπλευρες απώλειες».
Κατέστρεψαν ολοκληρωτικά την Τροία, δεν σεβάστηκαν παιδιά, γυναίκες, άμαχους, με αποτέλεσμα και τη δική τους καταστροφή. Έτσι προχώρησαν πρώτα στην ανόσια θυσία της Ιφιγένειας (με εντολή της Αρτέμιδος, όχι του Διός!) και «έτσι άρχισε αυτό το παράλογο πανηγύρι του Χάρου», μας πληροφορεί δια στόματος του Κορυφαίου ο χορός της αισχυλικής τραγωδίας. Στην πρώτη διδασκαλία, Κορυφαίος ήταν ο ίδιος ο Αισχύλος. Ο Ευριπίδης είναι βέβαιο ότι άκουσε τη φωνή του, που εμείς δεν την ακούμε. Και προέκυψαν τα Δράματά του, του κύκλου των Ατρειδών, με αποκορύφωση την «μικτή» και τρομακτικά σύγχρονη «Ελένη». Που δεν παύει, όμως, ακριβώς γι' αυτό, να είναι μια Τραγωδία. Το τεράστιο θέμα δεν «χωράει» σε ένα σημείωμα, θα χρειαστεί και δεύτερο.
