Με πρωτοβουλία της Caroline Proust και του Alain Fromager, το κείμενο αυτό απευθύνεται στην Υπουργό Πολιτισμού της Γαλλίας και υπογράφεται μέχρι στιγμής από δεκάδες καλλιτέχνες.
Αναδεικνύει το ζήτημα των πνευματικών δικαιωμάτων στις online προβολές, την προβληματική επιτόπου διάδραση με το κοινό, αλλά και τον ρόλο των κρατικών ΜΜΕ στην κρίση που περνάει ο κλάδος μέσα στην πανδημία.
Ακολουθεί η επιστολή σε μετάφραση Ναταλί Χατζηαντωνίου.
Κυρία Υπουργέ,
Από την αρχή του έτους, περνάμε μια άνευ προηγουμένου υγειονομική κρίση.
Όλοι οι τομείς της κοινωνίας επηρεάζονται και είμαστε συντετριμμένοι για τους περισσότερους από 45.000 θανάτους. Οι μελλοντικές συνέπειες για την οικονομία, την αγορά εργασίας είναι σχεδόν αδιανόητες. Έχουμε ανάγκη να σκεφτούμε όλοι μαζί αυτό που περνάμε, να αναφερθούμε στην Ιστορία, να προβάλλουμε τους εαυτούς μας στο μέλλον που είναι το παρόν μας. Λογοτεχνία, κινηματογράφος, χορός, θέατρο, μουσεία, οι τέχνες ήταν ανέκαθεν τα απαραίτητα εργαλεία για την ολοκλήρωση αυτής της διαδικασίας. Όλα αυτά είναι τώρα σε ακινησία. Οφείλουμε να υπερβούμε αυτό το εμπόδιο.
Όσον αφορά στο θέατρο, μετά από έναν αρχικό περιορισμό όταν διοικήσεις και αίθουσες κατέβασαν ρολά, καταφέραμε τον Ιούνιο να συνεχίσουμε τη δραστηριότητά μας. Και από τις αρχές Σεπτεμβρίου, τα θέατρα μπόρεσαν να οργανωθούν για να ανοίξουν ξανά. Αποδεχτήκαμε με ταπεινότητα να παίξουμε μπροστά σε μικρότερο αριθμό θεατών που φορούν εκείνοι μάσκες, περιορισμένοι αλλά χαρούμενοι που είναι εκεί χάρη στα πρωτόκολλα υγείας. Και πιστεύαμε ότι αυτή η κρίση έχει περάσει...
Σήμερα βρισκόμαστε στο δεύτερο κύμα της επιδημίας. Τα θέατρα είναι και πάλι κλειστά, αλλά επιτρέπονται πρόβες. Ο φόβος της απώλειας του δεσμού που είναι τόσο δύσκολο να δημιουργηθεί με τους θεατές μας αναγκάζει να "ανακαλύψουμε εκ νέου τον εαυτό μας" και να στραφούμε σε άλλα Μέσα για να κάνουμε το θέατρο να ακουστεί: ηχογραφήσεις αναγνώσεων, συζητήσεις, μετάδοση ηχογραφήσεων ... Αλλά αυτά τα εργαλεία προϋπήρχαν και δεν εκπροσωπούν ακριβώς μια ανανέωση.
Πραγματική καινοτομία είναι όταν χρησιμοποιούνται πλατφόρμες (Facebook, YouTube κ.λπ.) και το live streaming . Η προβολή σε πραγματικό χρόνο θα έδινε στον θεατή την δυνατότητα να παρακολουθήσει ένα "ζωντανό" θέαμα; Ερωτηματικό. Ωστόσο, αυτή η διαδικασία μας αναγκάζει να αποδεχτούμε κανόνες, όπως η μέτρηση του αριθμού των θεατών κατά τη διάρκεια της μετάδοσης και ο ζωντανός σχολιασμός από τους ίδιους που κάθονται μπροστά στις οθόνες τους.
Αναρωτόμαστε εάν αυτή η καταμέτρηση δεν θα οδηγήσει στο περιθώριο παραστάσεις που δεν έχουν "επικυρωθεί" από αριθμητικά ικανοποιητικό ποσοστό παρακολούθησης, νομιμοποιώντας έτσι την απόρριψή τους. Επίσης, δεν ξεχνάμε τους καλλιτέχνες που δεν είναι αρκετά τυχεροί ώστε να μπορούν να εκφραστούν έστω έτσι, γιατί δεν έχουν τον τρόπο, τα χρήματα και είναι απελπιστικά μόνοι. Αυτή η άμεσα μετρήσιμη φύση της παρουσίας ή απουσίας του κοινού στα δίκτυα μπορεί να γίνει ένα πολύ επικίνδυνο όπλο. Όμως ο ρόλος του θεάτρου δεν είναι να υπάρχει απελευθερωμένο από τους νόμους της αγοράς;
Όσον αφορά τα συνεχή σχόλια των θεατών πίσω από τις οθόνες τους, εκπροσωπούν ακριβώς το αντίθετο από ό,τι προσφέρει το θέατρο. Αυτοί οι άνθρωποι χρειάζονται ανθρωπίνους δεσμούς. Σ΄αυτή την περίπτωση υπάρχουν ι άνθρωποι αλλά απουσιάζει ο δεσμός. Και οι ονλάιν θεατές εκφράζοντας την παρουσία τους συνεχώς και συχνά ακατάλληλα, διαταράσσουν την αντίληψη της παράστασης. Δεν μπορούμε να αξιολογήσουμε θετικά αυτήν την πρακτική που λειτουργεί ως παυσίπονο αλλά αφαιρεί το νόημα και την αξία που φέρει το θέατρο εδώ και αιώνες.
Ναι: δεν έχει καμία σχέση με το θέατρο.
Το θέατρο είναι ένας τελετουργικός χώρος όπου συναντώνται δύο ξεχωριστές κοινότητες, η μία αναστέλλει τη δραστηριότητά της και η άλλη την αναπτύσσει. Όποιος έρχεται να παρακολουθήσει τη δραστηριότητα του άλλου έχει συναινέσει σε αυτόν τον χρόνο παρακολούθησης κατά τον οποίο ουσιαστικά βλέπει τον εαυτό του. Σε αυτό το διάστημα και σε αυτήν τη σιωπή, οι ηθοποιοί ξεδιπλώνονται. Επί 7.000 χρόνια, το θέατρο λειτουργεί με αυτόν τον τρόπο. Τώρα που χούμε μια παθολογία του χώρου στην καθημερινή μας ζωή, η ανταπόκριση που επιδιώκεται με τη χρήση ψηφιακών εργαλείων μας κατακλύζει και μας ανησυχεί.
Αυτή η έκτακτη κατάσταση φέρνει στην επιφάνεια τις πιθανές καταχρήσεις κατά τη χρήση τέτοιων μέσων διάδοσης. Πρόκειται για επικίνδυνες λύσεις έκτακτης ανάγκης, η εφαρμογή των οποίων θα μπορούσε να οδηγήσει στη σταδιακή εξαφάνιση των θεάτρων. Πώς να δεχτούμε ότι αυτές οι αφορολόγητες πλατφόρμες επωφελούνται δωρεάν από τα καλύτερα από ό,τι παράγουν τα πολιτιστικά ιδρύματα; Δεν είναι αυτό μια παρέκκλιση;
Πώς να δεχτούμε ότι τα κρατικά κανάλια όπως το France 2, France 3 ή Arte, δεν είναι το προνομιακό μας πεδίο; Δεν θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε έναν σύνδεσμο περιορισμένης χρήσης (τύπου Vimeo) με έναν κωδικό πρόσβασης που θα αποφασιστεί από το θέατρο; Μια ειδική πλατφόρμα όπου η προβολή μιας παράστασης δεν θα διαταράσσεται από άμεσα σχόλια;
Δεν δεχόμαστε ότι τα κοινωνικά δίκτυα είναι οι μοναδικοί οικονομικοί δικαιούχοι αυτών των προβολών. Είναι καιρός να ρυθμίσουμε το θέμα των δικαιωμάτων των ηθοποιών, συγγραφέων, σκηνοθετών και των συνθηκών μετάδοσης σε αυτό το πλαίσιο.
Το δράμα που ζούμε σήμερα είναι ο περιορισμός. Οι χώροι όπου ασκείται η δημοκρατία είναι κλειστοί. Λοιπόν, πώς εσείς πως μπορείτε να μετατρέψετε μια εξαιρετικά αρνητική στιγμή σε εξαιρετικά θετική; Δεν είναι καιρός να βρείτε λύσεις για τα νέα δεδομένα;
Εμείς είμαστε εδώ, ζωντανοί, τρέμοντας αλλά πάντα εδώ.
Σας ζητάμε, κυρία Υπουργέ, σε αυτήν την πρωτόγνωρη συγκυρία, που ήδη υποπτευόμαστε ότι αποτελεί σημείο καμπής στην παγκόσμια ιστορία, να συμπορευτούμε, ανοίγοντας ξανά αυτά τα μέρη όπου ο πολιτισμός είναι ζωντανός. Ζητάμε ακόμα να υπάρξει εγκαίρως προβληματισμός για τον κίνδυνο που αντιπροσωπεύουν αυτές οι πλατφόρμες μακροπρόθεσμα…
