Ο Ιρλανδός Ευγένιος Ο' Νηλ δημιούργησε σχεδόν από το μηδέν το σύγχρονο αμερικανικό θέατρο, με δασκάλους τους μεγάλους Ευρωπαίους δραματουργούς, Σαίξπηρ, Ίψεν, Στρίντμπεργκ, αλλά και την αρχαιοελληνική τραγωδία, τα διδάγματα της οποίας αφομοίωσε πλήρως και μετέγραψε μαστορικά, χωρίς να προδίδει, σε θέατρο χαρακτήρων, εσωτερικού φωτισμού, θέατρο δωματίου οικουμενικών διαστάσεων (βλ. π.χ.: “Το πένθος ταιριάζει στην Ηλέκτρα”).
Μόνιμο θέμα του είναι η ρήξη του ονείρου με την πραγματικότητα σε μια κοινωνία όπως η αμερικανική, που αντικειμενοποιεί την αξία, ποσοτικοποιεί τα αισθήματα και δεν διαθέτει άλλο συνεκτικό ιστό πέραν του χρήματος. Με έναν λαό που σαν ευχαριστηριακή του σχέση με τον Θεό αντιλαμβάνεται τη συσσώρευση όσο περισσότερων γίνεται υλικών αγαθών. Πρόκειται βέβαια για το καπιταλιστικό, προτεσταντικό μοντέλο ανάπτυξης, όπως το ανέλυσαν ο Μαξ Βέμπερ και άλλοι, που εδώ δέχεται την καταλυτική κριτική του μεγάλου συγγραφέα.
Όπου δεσπόζει στο κέντρο η αόρατη μορφή ενός τιμωρού πατέρα - δυνάστη - Θεού, που του αρέσει να κρύβεται από τους ανθρώπους, οι οποίοι δεν βλέπουν, κατά την προσφυή ρήση του Λόρκα, παρά μόνο τη γιγάντια πατούσα που συνθλίβει. Όπου μέσα από την ανταγωνιστική σχέση πατέρα - γιου τρέφεται μια ολόκληρη “φυσική” φιλοσοφία και επικυρώνεται πλήρως η ανταγωνιστική μέχρι αγριότητας δομή της βάσης του κοινωνικού οικοδομήματος. Σε αυτή την κοινωνία των “ελεύθερων και ίσων”, του “γενναίου καινούργιου κόσμου", λείπει η τραγική αίσθηση της ζωής, λείπει, αν θέλουμε, η προοπτική του ανθρώπινου σώματος ως προτύπου, που δεν συνθλίβει, αλλά κατανοεί και συγχωνεύει τα αντίθετα, εξανθρωπίζοντας τον “φυσικό” νόμο.
Κύκνειο άσμα του Ο' Νηλ υπήρξε το αυτοβιογραφικό “Ταξίδι μακριάς μέρας μέσα στη νύχτα”. Με αφορμή την τυπική περίπτωση μιας οικογένειας Ιρλανδών μεταναστών, παρακολουθούμε μια ιστορία που είναι και “δική μας”, επειδή μιλάει για έναν κόσμο ματαιωμένων ελπίδων, τραυματισμένο από τον εγωισμό, την έλλειψη επικοινωνίας, τον φόβο, την έπαρση. Ο Ο' Νηλ εδώ βρίσκει το νήμα εξόδου από τον λαβύρινθο που είναι η χωρίς επιφυλάξεις αγάπη, κλείνοντας τον προσωπικό του κύκλο των παθών, μιας διαταρακτικής σχέσης με τον πατέρα του, ίσως και με τον προσωπικό του θεό. Στο σύνολο της θεατρικής παραγωγής του (πενήντα έργα), το “Ταξίδι” μοιάζει να είναι ένας πικρός απόλογος του Οδυσσέα μετά την επιστροφή του στην Ιθάκη.
Η παράσταση στο Θέατρο Εξαρχείων σε βατή μετάφραση του Αλέξανδρου Κοέν και προσεγμένη σκηνοθεσία του ίδιου, είναι αυτό που λέμε “κλασική”: με κυκλικούς, επανερχόμενους μουσικούς ρυθμούς και σε ύφος μεταλλαγμένου ρεαλισμού (αυτό που αποκαλούμε στο θέατρο “ρεαλισμό” δεν αντιστοιχεί πάντοτε απαραίτητα με τον ρεαλισμό του καθρέφτη). Οι χαρακτήρες των ηρώων δίνονται ολόγλυφοι. Η Αννίτα Δεκαβάλλα δεν αφήνει ούτε τελεία να πάει χαμένη και αποδεικνύει άλλη μια φορά πόσο σπουδαία ρολίστα είναι. Ο Στέφανος Κυριακίδης κρατάει γερά το τιμόνι και οδηγεί το σκάφος της παράστασης. Ο Γιώργης Βασιλόπουλος ανταποκρίνεται θετικά και ο Χάρης Μαυρουδής “γράφει” άνετα στον χώρο. Οι φωτισμοί του Αλέξανδρου Αλεξάνδρου λειτουργικοί, τα σκηνικά-κοστούμια της Χριστίνας Κωστέα ευρηματικά, τα κινηματογραφικά της Ρέινα Εσκενάζυ “παίζοντα”.
