Έχω τη γνώμη ότι δεν υπάρχει σοβαρή αντίρρηση στο ότι ήταν μεγάλη εύνοια της τύχης, που αξιωθήκαμε να έχουμε ως Πρόεδρο έναν νέο άνθρωπο, χαρισματικό, έντιμο και δυναμικό, τον Αλέξη Τσίπρα, ο οποίος από μικρός παίρνει μέρος στις λαϊκές κινητοποιήσεις, αρχικά μέσα από τις γραμμές του οργανωμένου Μαθητικού/Φοιτητικού και γενικότερα Νεολαιΐστικου Κινήματος, αλλά και αργότερα, μέσα από τις συσπειρώσεις του Παγκόσμιου Αντικαπιταλιστικού/Αντιπολεμικού Κινήματος (Πόρτο Αλέγκρε, Γένοβα, Θεσσαλονίκη κ.α.), εκπροσωπώντας ένα μεγάλο κομμάτι της Ελληνικής Κινηματικής Αριστεράς.
Σήμερα είναι επικεφαλής του Κινήματος της Ανανεωτικής Αριστεράς στον τόπο μας, αναγνωρίσιμος ωστόσο πλατιά σε όλη την Ευρώπη ως μια εξέχουσα προσωπικότητα του Σοσιαλιστικού Κινήματος.
Από τη πρώτη στιγμή στρατεύθηκε με βαθειά ενσυναίσθηση στην Ιδέα ενός «Σοσιαλισμού με Ανθρώπινο Πρόσωπο» (Αλεξ.Ντούπτσεκ), όπως επίσης και του «δημοκρατικού δρόμου προς το Σοσιαλισμό».(Νίκος Πουλαντζάς).
Μέχρι τώρα το ‘‘καράβι του ΣΥΡΙΖΑ’’ με καπετάνιο τον Α.Τσίπρα, σε γενικές γραμμές καλά αρμενίζει, αν εξαιρέσουμε κάποια σκαμπανεβάσματα, που μας έτυχαν στη διαδρομή, τα οποία ναι μεν ξεπεράστηκαν, όχι όμως χωρίς αβαρίες!
Οι Προτάσεις Τσίπρα για το Καταστατικό
Είχαμε ήδη μπει στη διαδικασία του Προσυνεδριακού Διαλόγου, όταν κατατέθηκαν οι Προτάσεις Τσίπρα για το Κατάστατικό, σύμφωνα με τις οποίες ο Πρόεδρος και τα μέλη της ΚΕ θα εκλέγονται άμεσα στην ίδια εκλογική διαδικασία από «το σύνολο των μελών του κόμματος»
Κάποιοι εξέλαβαν την κίνηση του Προέδρου ως αιφνιδιασμό και ξαναζήσαμε έτσι το γνωστό από άλλοτε κλίμα αντιπαλότητας και δια-πάλης χωρίς αρχές, που νομίζαμε ξεπερασμένο! Πολλοί σύντροφοι, λόγω και του εκπροθέσμου2 της κατάθεσης των προτάσεων, θεώρησαν ότι ήταν από τα ίδια τα πράγματα επιβεβλημένη η υποχρεωτική εφαρμογή τους και ανέλαβαν αμελλητί την υποστήριξή τους με κάθε τρόπο.
Στη προσπάθειά τους αυτή αναδείχτηκαν σε βασιλικότεροι του Βασιλέως. Έφτασαν δε να κατηγορούν τους αντιφρονούντες ότι «με τα όσα λένε υπονομεύουν το κύρος του Προέδρου».
Στο βάθος-βάθος της πνευματικής τους υπόστασης κατοικοεδρεύει η κυρίαρχη αντίληψη της αστικής ιστοριογραφίας πως «η Ιστορία γράφεται από τους ηγεμονεύοντες». Η συμμετοχή του λαού είναι, κατά την άποψη αυτή, ασήμαντη/αμελητέα!
Οι κατηγορίες, ωστόσο, είναι παντελώς έωλες, γιατί κανένας ‘Συριζαίος’ δε μπορεί να φανταστεί τον ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. χωρίς τον Πρόεδρό του, Αλέξη Τσίπρα, που είναι αδιαμφισβήτητος από όλους! Ωστόσο αυτή καθεαυτή η διαμάχη, ανεξάρτητα αν είναι ή δεν είναι «περί όνου σκιάς», υποσκάπτει τη συνοχή και την ενότητα του κομματικού οργανισμού. Μια τέτοια κατάσταση στο παρελθόν είχε χαρακτηρισθεί ως «Ανώμαλο Εσωκομματικό Καθεστώς» και αποτέλεσε το υπόβαθρο της λεγομένης ‘‘Χαφιεδοκρατίας’’.
Στη συλλογική μνήμη έχει μείνει ως ‘‘Μήτρα Εκκόλαψης’’ ενός κλίματος ηττοπάθειας, καχυποψίας κι ανασφάλειας3.
Πόσο δημοκρατική είναι η εκλογή ηγεσίας από τη Βάση;
Κατ’ αρχάς να επισημάνουμε μια αντινομία. Ας υποθέσουμε λοιπόν ότι το κόμμα βρίσκεται μπροστά σ’ ένα ζήτημα υψηλής πολιτικής σημασίας και πρέπει να ληφθεί μια απόφαση «εδώ και τώρα». Ωστόσο οι διαφωνίες των δυο φορέων της δισυπόστατης ηγεσίας—Πρόεδρος/ΚΕ είναι αξεπέραστες.
Να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με το Καταστατικό, καμιά από τις δυο συνιστώσες της ηγεσίας δεν έχει το πάνω χέρι4.
Τι θα κάνουμε; Θα καταφύγουμε σε Συνέδριο; Πόσο συχνά είναι εφικτό να γίνεται αυτό σε σχέση με τη ‘‘διαρκή αγωνιστική προσπάθεια’’, που πρέπει να καταβάλλεται από το κόμμα ως όλον;
Στο παρελθόν, και συγκεκριμένα την περίοδο του Συνασπισμού, είχε θεσπιστεί το Διαρκές Συνέδριο, το οποίο – όμως– δε μακροημέρευσε. Σε μικρό σχετικά χρονικό διάστημα αδρανοποιήθηκε. Από πουθενά, ωστόσο, δεν επιδείχτηκε το παραμικρό ενδιαφέρον προκειμένου να ‘‘αναστηλωθεί’’ αυτός ο θεσμός. Προφανώς δεν είχε γίνει συνείδηση στη μεγάλη πλειονότητα των μελών και στελεχών η αναγκαιότητα και χρησιμότητα του θεσμού στη λειτουργία του κόμματος.
Υπάρχει λοιπόν ένα θέμα ‘‘καλής διάταξης’’ των κομματικών δυνάμεων, ώστε να μπορούμε να ανταποκρινόμαστε στα πολλά και περίπλοκα πολιτικά ζητήματα, τόσο στον οργανωτικό τομέα, όσο και στον τομέα της κοινωνικής διαπάλης. Οφείλουμε να παίρνουμε στα σοβαρά και τις δυο αυτές πλευρές της πολιτικής δράσης μας. Ωστόσο δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. ως κόμμα καθημερινής μάχης, αφιερωμένο στην υπεράσπιση των λαϊκών συμφερόντων, οφείλει να έχει προσανατολισμένο το μεγαλύτερο μέρος των δυνάμεών του στα ιδιαιτέρως κρίσιμα σημεία του κοινωνικού ανταγωνισμού. Είναι εξάλλου απαραίτητο, σύμφωνα με την κεκτημένη εμπειρία, να υπάρχουν – για κάθε ενδεχόμενο – και κάποιες αξιόλογες δυνάμεις σε εφεδρεία.
Σε κάθε περίπτωση το κόμμα είναι υποχρεωμένο να έχει διαθέσιμες όλες τις δυνάμεις του «ανά πάσα στιγμή». Με άλλα λόγια, να βρίσκεται συνεχώς σε ετοιμότητα.
Η πεμπτουσία του δημοκρατικού τρόπου εκλογής είναι αφ’ ενός μεν η ενσώματη συμμετοχή στη διαδικασία, αφετέρου δε ο αριθμός των υποψηφίων να υπερβαίνει τον αριθμό των μελών του Οργάνου, που καθορίζει το Καταστατικό. Ο ψηφοφόρος/μέλος θα έχει έτσι περισσότερες από μια επιλογές. Κι αυτό είναι πολύ καλό για τη Δημοκρατία!
Από την άλλη, ‘‘δημοκρατική λειτουργία’’ ενός κομματικού οργάνου δε σημαίνει απλά και μόνον ανταλλαγή απόψεων και επιχειρημάτων μεταξύ Συμπολίτευσης κι Αντιπολίτευσης. Έστω και σε ήρεμο και συντροφικό κλίμα.
Με την ευκαιρία θα ήθελα να υπογραμμίσω ό,τι θα ήταν σπουδαία δημοκρατική κατάκτηση αν μπορούσαμε να συμφωνήσουμε όλες μαζί οι πτέρυγες της Εθνικής Αντιπροσωπείας, ότι: η Βουλή πρέπει για όλους μας να είναι «Ναός της Δημοκρατίας» και γι’ αυτό οφείλουμε κατά τις Συνεδρίες της, κι όχι μόνο, να επιδεικνύουμε τον προσήκοντα σεβασμό! Τιμούμε εξ άλλου το Ναό αυτόν όταν συζητάμε «ήσυχα κι απλά» όπως λέει κι ο ποιητής (Γιάννης Ρίτσος). Και καλοπροαίρετα θα πρόσθετα εγώ.
Να ξεκαθαρίσουμε ότι, όπως μας έχει δείξει η εμπειρία του Κινήματος, δεν είναι νοητό οι έννοιες «Συμπολίτευση» και «Αντιπολίτευση» να έχουν διαχρονικό χαρακτήρα σ’ ένα αριστερό κόμμα. Δε μπορούν δηλαδή να συγκροτούνται εσαεί από τους ίδιους ανθρώπους. Την έχουμε ζήσει αυτή τη μονιμότητα κι η ανάμνησή της προκαλεί, όχι μόνο θυμηδία, αλλά και οργή. Κυρίως απέναντι σε εκείνα τα στελέχη, που πορεύονται σε προσωπικές διαδρομές με στόχο να αναδειχθούν στην ηγεσία του κόμματος ή να επιβάλουν στο κόμμα τη στενή άποψή τους.
Οι εσωκομματικές Εκλογές
Υπάρχει ένα πρόβλημα σχετικά με τον τρόπο διεξαγωγής των Εσωκομματικών Εκλογών, που αναφέρονται στο σύνολο των μελών του κόμματος. Καταρχάς πρέπει να αποκλειστεί η εκλογή να γίνεται από το σπίτι, μέσω του Διαδικτύου. διότι, με τον τρόπο αυτόν, κινδυνεύει η μυστικότητα της ψηφοφορίας.
Το ερώτημα, που προκύπτει άμεσα είναι αν ένα κόμμα μπορεί να διοργανώσει εκλογές όπως το κράτος διοργανώνει τις Εθνικές. Η απάντηση είναι προφανώς αρνητική τουλάχιστον σε ό,τι αφορά στον σημερινό ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. Αλλά ας το ψάξουμε το θέμα περισσότερο.
Δεχόμαστε λοιπόν ό,τι είναι εφικτό στον ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. να διοργανώσει εσωκομματικές εκλογές σε όλη την επικράτεια με κρατικές προδιαγραφές και μάλιστα υποδειγματικά. Ωστόσο το Καταστατικό του κόμματος επιτάσσει ότι «Η Εκλογή των Οργάνων γίνεται από βουλευόμενα σώματα, που έχουν, μεταξύ άλλων, το δικαίωμα της Ανάκλησης»5.
Πώς όμως ανακαλείται (στην τάξη) ένας Πρόεδρος που έχει υπερψηφιστεί από δεκάδες χιλιάδες, αν όχι εκατοντάδες χιλιάδες, ενεργά μέλη; Ποιο όργανο έχει το νομικό και ηθικό ανάστημα να συζητήσει, και πολύ περισσότερο να αποφασίσει, την ανάκληση;
Το ισχύον Καταστατικό δεν προβλέπει τίποτα σχετικά, αλλά και οι υποβληθείσες Προτάσεις Τσίπρα δεν αναφέρουν, ούτε καν υπαινίσσονται, κάτι. Παρολαυτά, το Καταστατικό που ισχύει ακόμα, επιτάσσει η εκλογή να γίνεται από βουλευόμενα σώματα. Κι αυτό σημαίνει ότι ο ‘‘Νομοθέτης’’ δεν θέλει το μέλος /ψηφοφόρος να ρίχνει στη κάλπη απλά το ψηφοδέλτιό του, υλοποιώντας μια απόφαση, που έχει πάρει μόνος ή με τη βοήθεια ενός στενού κύκλου φίλων και συντρόφων, έξω από τις δημοκρατικές κομματικές διαδικασίες. Θέλει η τελική απόφαση να είναι προϊόν μιας ανοιχτής συζήτησης σε πρώτο βαθμό.
Η άμεση Δημοκρατία
«Η άμεση Δημοκρατία δεν είναι και δε μπορεί να είναι η δημοκρατία, που όλοι ευχόμαστε και πολλοί ονειρευόμαστε6. Είναι ένα σύστημα, που, σε ό,τι αφορά στο κόμμα, μετατρέπει το μέλος σε κατεπίφαση καταναλωτή αλά καρτ, μιας και του δίνει τη δυνατότητα να συμμετάσχει ‘στιγμιαία και άμεσα’ στην επιλογή ενός προέδρου και μιας ομάδας στελεχών ως Κεντρική Επιτροπή (ΚΕ).
Έτσι το μέλος, αφού θα έχει επιτελέσει το κομματικό και δημοκρατικό του καθήκον, θα μπορεί να κοιμάται ήσυχο μέχρι την επομένη κρίση στην ηγεσία του κόμματος.
Τι είναι λοιπόν η άμεση Δημοκρατία; Μήπως είναι η εκλογή της ηγεσίας από το σύνολο των μελών του κόμματος, όπως προτείνει ο Πρόεδρος;
Το ερώτημα αυτό δεν είναι καινοφανές. Μας απασχόλησε και παλιότερα (βλ. Σταύρος Κωνσταντακόπουλος: «Ηγετικές μειοψηφίες και ποδηγετούμενες πλειοψηφίες στα αριστερά κόμματα» , εφ.ΑΥΓΗ 07/2013). Από τότε το θέμα απασχολεί αρκετούς συντρόφους. Στην επικαιρότητα το έφερε η εκλογή του Νίκου Ανδρουλάκη στη Προεδρία του ΚΙΝΑΛ/ΠΑΣΟΚ.
Η άμεση εκλογή ηγεσίας στο ΠΑΣΟΚ από το σύνολο των μελών του έχει επιχειρηθεί άλλες τέσσερις φορές (2004, 2007, 2012, 2015). Αλλά και στη ΝΔ: και ο Αντώνης Σαμαράς εκλέχτηκε το 2009 πρόεδρος με τον ίδιο τρόπο και ο Κυριάκος Μητσοτάκης το 2016.
Δεν φάνηκε να επιλύεται κάποιο πρόβλημα! Άλλωστε αυτά τα κόμματα είναι εκ κατασκευής προσωποπαγή. Κι υπηρετούν ‘‘ανιδιοτελώς’’ τον Δικομματισμό. Δεν επιδεικνύουν μάλιστα ούτε κατ’ ελάχιστο εμπιστοσύνη στα μέλη, πολλώ δε μάλλον να ζητήσουν τη γνώμη τους σε κάποιο σημαντικό πολιτικό ζήτημα. Όλα τα θέματα αντιμετωπίζονται «εν τω άμα» από τους ίδιους τους αρχηγούς, με τη βοήθεια ενίοτε ενός στενού κύκλου συνεργατών/συμβούλων. Εμείς όμως τα τελευταία κυρίως χρόνια, παρά τις δυσκολίες, επιμένουμε να κτίζουμε με υπομονή το κόμμα των μελών. Δεν έχει λοιπόν κανένα νόημα να τους ακολουθήσουμε. Άλλωστε οι τροχιές μας είναι πολιτικά και ιδεολογικά ασύμβατες!
Την εποχή που διακυβευόταν η ίδια η ύπαρξη της Αριστεράς στα Ευρωπαϊκά Διαβούλια/Eurogroup, με επίδικο το τεράστιο οικονομικό χρέος της χώρας απέναντι σε Διεθνή Χρηματοπιστωτικά Ιδρύματα (όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο) η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ /ΑΝΕΛ. Εκπροσωπήθηκε από μια ομάδα κυβερνητικών/κομματικών στελεχών με επικεφαλής τον Α. Τσίπρα, Πρωθυπουργό και Πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ. Να θυμηθούμε τις 17ωρες συνεχόμενες Συνεδρίες όπου η αντιπροσωπία μας, ιδίως ο επικεφαλής, δέχτηκε καταιγιστικά πυρά από όλες σχεδόν τις πτέρυγες του Ευρωκοινοβουλίου με στόχο να εξαναγκασθεί η Ελληνική Κυβέρνηση να αποσύρει τη Ελλάδα από την ΕΕ.
Θα’ θελα παρολαυτα να προσθέσω ό,τι αυτή καθεαυτή η κατάθεση των προτάσεων Τσίπρα, ανταποκρίθηκε σ’ ένα πραγματικό έλλειμμα στη δομή και τη λειτουργία του κόμματος.
Από την εποχή του Συνασπισμού, όπου υπήρχε στενή οργανική σχέση μεταξύ κόμματος και κινηματικών δράσεων, έχουμε να συμμετάσχουμε εν σώματι σε αμεσοδημοκρατικές δράσεις. Ας πούμε, για παράδειγμα, οι σχέσεις μας με το Αυτόνομο Συνδικαλιστικό Κίνημα είναι από ανύπαρκτες έως χαλαρές. Τα ίδια και χειρότερα ισχύουν και με το Συνεταιριστικό Κίνημα.
Νομίζω πως την ίδια αβελτηρία, τηρουμένων των αναλογιών, παρουσιάζουμε και στο Αυτοδιοικητικό Κίνημα. Παρολαυτά, στις τελευταίες Αυτοδιοικητικές Εκλογές προσπαθήσαμε να κτίσουμε από τα κάτω μια Δημοτική Παράταξη, σε συνεργασία με τις αντίστοιχες Οργανώσεις Μελών των όμορων Κοινοτήτων του Δήμου Ωρωπού, στον οποίο ανήκουμε. Να σημειωθεί ό,τι στην πρωτοβουλία μας αυτή είχαμε τη ανεπιφύλαχτη στήριξη της Νομαρχιακής). Δυστυχώς το αποτέλεσμα, αν και αξιοπρεπές, με καμιά έννοια δε μπορεί να συγκριθεί με το αντίστοιχο των Βουλευτικών Εκλογών.
Η απογοήτευση δε μας άφησε να συζητήσουμε ανοιχτά, όπως κάναμε προεκλογικά στο στήσιμο της Παράταξης. Όλα τα μέλη της ΟΜ Καπανδριτίου, όπως και των άλλων ΟΜ, έχουμε τις ευθύνες μας. Δεν πρέπει ωστόσο να ξεχνάμε όταν κάνουμε τη κριτική και την αυτοκριτική μας πως οι δυο μεγαλύτερες από τις αντίπαλες παρατάξεις είχαν επικεφαλής μεγαλοεργολάβους της περιοχής.
Είναι νομίζω αναγκαίο να διοργανώσουμε μια διαρκή Συνέλευση όπου θα συζητάμε τέτοια θέματα σε βάθος προκειμένου να βελτιωνόμαστε ως πολιτικά υποκείμενα. Μήπως είναι κατάλληλη η στιγμή να αναστηλώσουμε το Διαρκές Συνέδριο;
Εν κατακλείδι
Η άμεση δημοκρατία δεν ορίζεται από το ότι η ηγεσία θα εκλέγεται απευθείας από τη βάση, αλλά από το ότι ο κομματικός οργανισμός, ως όλον, θα αποτελεί κυψέλη δημιουργικών πρωτοβουλιών.
Σχόλια – Παρατηρήσεις—Διευκρινήσεις
1.Ο Γιάννης Δ. Στρατής είναι μέλος της ΟΜ Καπανδριτίου, Συνταξιούχος Μαθηματικός του Ιδιωτικού Τομέα. Το τελευταίο ενάμιση χρόνο έχει αδρανοποιηθεί για λόγους υγείας. Παρακολουθεί, ωστόσο, τα τεκταινόμενα στο κόμμα μέσα από τον κομματικό τύπο.
2.Οι προτάσεις του Προέδρου κατατέθηκαν μετά το κλείσιμο των εργασιών της Επιτροπής Καταστατικού, η οποία ωστόσο τις αποδέχτηκε, ξεπερνώντας μια τυπικότητα, που δεν ταιριάζει στη δική μας Αριστερά.
3.Τη εποχή αυτή ο κομματικός οργανισμός ‘νόσησε βαριά ’με έντονα συμπτώματα ‘χαφιεδοκρατίας΄. Ο ποιητής Τίτος Πατρίκιος, που έζησε από κοντά μια τέτοια κατάσταση παροξυσμού, κατά τη μετεμφυλιακή περίοδο, μας άφησε παρακαταθήκη τους παρακάτω στίχους: «Δυο-δυο, τρεις-τρεις κρυφομιλάγαμε/δεν κοιταζόμαστε πια, κανείς δεν κοίταζε/ούτε το πρόσωπό του στον καθρέφτη./ Όλοι είμαστε υποψήφιοι χαφιέδες».[Από τη Συλλογή «Ο τοίχος (iv)»].
4.Οι δυο συνιστώσες της ηγεσίας είναι από ηθική και νομική άποψη απόλυτα ισότιμες. Εκλέγονται ταυτόχρονα σε Πανελλήνια διαδικασία κι από το ίδιο εκλογικό σώμα. Με μοναδικό στοιχείο διαφοροποίησης το ό,τι αναδεικνύονται από διαφορετικές κάλπες. Αυτή ωστόσο η διαφορετικότητα δεν μπορεί να προσδώσει νομική, πολλώ δε μάλλον ηθική, υπεροχή στις αποφάσεις της μιας οντότητας έναντι της άλλης.
5.Τάσος Κατσαρός, επιστημονικός συνεργάτης της Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. Εφημερίδα ΑΥΓΗ της 17/2/2022.
6.Δέσποινα Παπαδοπούλου, καθηγήτρια στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Πρόεδρος του τμήματος κοινωνικής πολιτικής. Εφημερίδα Η ΕΠΟΧΗ της 12-13/2/2022.
* Όλα τα κείμενα του προσυνεδριακού διαλόγου αναρτώνται στην ιστοσελίδα του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ και το left.gr
