Η νομοθετική πρωτοβουλία της κυβέρνησης να προωθήσει την ίδρυση και λειτουργία μη κρατικών (ιδιωτικών) πανεπιστημίων είναι αχρείαστη και άκαιρη στις σημερινές συνθήκες της ελληνικής οικονομίας. Έρχεται ουσιαστικά να ακυρώσει ό,τι η χώρα έχει επενδύσει και ό,τι οι καθηγητές και οι ερευνητές έχουν επιτύχει με πολύ κόπο. Η απάντηση όμως στην πρωτοβουλία του υπουργείου Παιδείας είναι ηχηρή από την ίδια τη διατύπωση του άρθρου 16. Η χρήση του ρήματος «απαγορεύω» και το επίρρημα «αποκλειστικά», όπως πρόσφατα επισήμαναν διακεκριμένοι νομικοί, δεν επιδέχονται άλλης ερμηνείας. Μια διακρατική συμφωνία με βάση το άρθρο 28 του συντάγματος δεν μπορεί να παραμερίσει το άρθρο 16 παρ. 5 και 8 και να επιτρέψει την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα. Η κυβέρνηση ουσιαστικά επιδιώκει την κατάργηση της δημόσιας δωρεάν Ανώτατης Εκπαίδευσης με διπλή παραβίαση του άρθρου 16 του συντάγματος, με την ίδρυση των ιδιωτικών πανεπιστημίων και με τη λειτουργία αυτών με δίδακτρα. Πλήθος συνταγματολόγων απάντησε και η πρόσφατη φωνή από το ΣτΕ κάνουν σαφή τη συνταγματική εκτροπή και τη δυστοπία όχι μόνο για την Ανώτατη Εκπαίδευση, αλλά και για τη Δημοκρατία.
Η πρόδηλα αντισυνταγματική επιχείρηση νομιμοποίηση της λειτουργίας ιδιωτικών πανεπιστημίων δεν έχει σχέση με την αύξηση του ΑΕΠ, όπως δηλώνει η κυβέρνηση, γιατί αυτή η αύξηση μπορεί να γίνει πολύ πιο γρήγορα και αποτελεσματικά μέσα από τη λειτουργία του δημόσιου πανεπιστημίου, με ιστορία και κουλτούρα έρευνας και παραγωγής. Δεν θα αυξηθεί κανένα ΑΕΠ με την ίδρυση των ιδιωτικών πανεπιστημίων αλλά θα επωφεληθούν συγκεκριμένοι όμιλοι, όχι η χώρα. Η πρώιμη συνεννόηση της κυβέρνησης με συγκεκριμένα συμφέρονται δεν επιτρέπει καν τη λειτουργία της αγοράς. Η κυβέρνηση δεν είναι καν πιστή στις αρχές του νεοφιλελευθερισμού. Πρόκειται για συγκεκριμένες οικογένειες/παρέες που θα κερδοσκοπήσουν στήνοντας «μικρομάγαζα» σε σχέση με τα μεγάλα πανεπιστήμια των χωρών της Κεντρικής Ευρώπης αλλά και των ελληνικών δημόσιων πανεπιστημίων. «Γυμνά μικρομάγαζα» χωρίς ακαδημαϊκή κουλτούρα και ερευνητική παράδοση, χωρίς κανόνες και ωσμώσεις μεταξύ επιστημονικών πεδίων, που θα κερδοσκοπήσουν σε μια ελεύθερη αγορά μπροστά σε ιδρύματα με παράδοση και ιστορία μέσα στη λειτουργία του κράτους, με υποδομές και ερευνητικό κεφάλαιο ενός αιώνα που αναπτύχθηκαν με κόπο και πολλή δουλειά χιλιάδων επιστημόνων.
Αραγε, πότε πρόλαβαν συγκεκριμένοι όμιλοι να εκδηλώσουν ενδιαφέρον για την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση και να οργανώσουν πολύ συγκεκριμένο πλάνο για το δικό τους «αύριο», όπως φάνηκε σε τελευταία δημοσιεύματα; Η κυβέρνηση της Ν.Δ. φρόντισε στην προηγούμενη θητεία της να κατοχυρώσει πολλά από τα αιτήματα των ιδιοκτητών των κολεγίων και οι απόφοιτοι ορισμένων τμημάτων τους να έχουν επαγγελματικά δικαιώματα. Επιπλέον, δόθηκε η δυνατότητα σε μεγάλα funds να συμμετέχουν σε πλειοψηφικά πακέτα μετοχών σε ορισμένα από τα μεγαλύτερα ιδιωτικά κολέγια και ΙΕΚ, με την παραχώρηση ιδιαίτερα ευνοϊκών όρων από πλευράς της Πολιτείας. Συνεννόηση, λοιπόν, με συγκεκριμένα συμφέροντα ενώ το δημόσιο πανεπιστήμιο υποχρηματοδοτούνταν εμμονικά, κατασυκοφαντούνταν αδιάλειπτα και συρόταν εκφυλιζόμενο στα συστημικά μέσα, για να πιστέψει στο τέλος το 41% ότι πράγματι όλο αυτό γίνεται για να σπουδάσουν όλοι και να μείνουν τα παιδιά μας εδώ. Θα σπουδάσουν, με ταξικό πρόσημο, σε αμφίβολης ποιότητας εκπαιδευτήρια που θα βαφτιστούν πανεπιστήμια. Μόνο αυτοί που μπορούν να πληρώσουν εξυπηρετώντας τα μικροσυμφέροντα όσων «σχεδόν μπακαλίστικα τα βρήκαν με την κυβέρνηση» σε αυτό το ξεπούλημα, ενώ το κράτος θα χάσει μεγάλο μέρος της επένδυσής του στην Παιδεία. Ο τίτλος «μη κερδοσκοπικά» είναι προδήλως παραπλανητικός, αφού τα παραρτήματα πανεπιστημίων του εξωτερικού που θα προσέλθουν σε συνεργασίες με ιδιώτες επενδυτές θα έχουν ως βασικό κίνητρο την απόδοση της επένδυσης. Μπορεί να μην γίνεται διανομή κερδών, αλλά κέρδη θα υπάρχουν και θα είναι πολύ μεγάλα σε σχέση με το επενδυθέν κεφάλαιο, όπως καταδείχθηκε σε σχετικές αναλύσεις που κάποιοι από εμάς επιχείρησαν αυτές τις μέρες. Αυτά τα κέρδη, όμως, δεν έχουν καμία σχέση με την αύξηση του ΑΕΠ, όπως προπαγανδίζει η κυβέρνηση.
Αν πράγματι ήθελαν να αυξήσουν το ΑΕΠ, θα επένδυαν στις δομές που ήδη έχουμε και στη δυναμική που εδώ και χρόνια έχει παραγάγει το δημόσιο πανεπιστήμιο προκειμένου να αναπτυχθεί γρήγορα η έρευνα και να δημιουργηθούν πατέντες, δημοσιεύσεις, παρεμβάσεις και υπηρεσίες στην Υγεία, στο κλίμα, στη διατροφή κ.λπ., στο πλαίσιο της συνεργασίας με τη διεθνή επιστημονική κοινότητα. Το σύγχρονο δημόσιο πανεπιστήμιο είναι σημαντικό να βελτιωθεί και να ενταχθεί οργανικά στις σύγχρονες εξελίξεις κυρίως όσον αφορά την ανάπτυξη της τεχνολογίας. Σε αυτό η Αριστερά καλείται να προσφέρει τη δική της θέση, και η θέση αφορά το ερώτημα «τι πανεπιστήμιο θέλουμε». Αυτό το ερώτημα, αν και παλιό, ίσως ακόμη αναζητά μια ουσιαστική απάντηση. Έχει σημασία η απάντηση να δοθεί με έναν οραματικό αλλά ταυτόχρονα τεχνοκρατικό λόγο - συγκεκριμένες προτάσεις για την ανάπτυξη της δημόσιας Ανώτατης Εκπαίδευσης, τοποθετώντας τη λειτουργία των σχολών και των τμημάτων στο πλαίσιο ενός πολύπλοκα μεταβαλλόμενου κόσμου που καλείται να αντιμετωπίσει διαδοχικές και ταυτόχρονες κρίσεις: υγειονομική, ειρήνης, οικολογίας, διατροφική. Σε ένα τέτοιο παγκόσμιο πλαίσιο καλείται η Αριστερά να τοποθετήσει τον ρόλο των σχολών και της επιστημονικής γνώσης καθιστώντας σαφές ότι ένα πανεπιστήμιο και το προϊόν που παράγει δεν λειτουργούν σε μια ελεύθερη αγορά. Λέμε «όχι στα μικρομάγαζα» αντλώντας από τη γνώση μας για τη διεθνή ακαδημαϊκή πραγματικότητα που οφείλουμε αυτή τη στιγμή να καταθέσουμε ως πανεπιστημιακοί δάσκαλοι και ερευνητές και με αναφορά στον όρκο μας ως δημόσιοι λειτουργοί. Ως Αριστερά, σήμερα περισσότερο από ποτέ, μοιάζει να υπάρχει ανάγκη να καταθέσουμε μια ρεαλιστική πρόταση για το δημόσιο πανεπιστήμιο σε συνομιλία με τα αιτήματα των καιρών.
* Ο Τριαντάφυλλος Αλμπάνης είναι ομότιμος καθηγητής, πρώην πρύτανης Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
