Μήπως τελικά η έννοια «Κεντροαριστερά» είναι ένα αμήχανο, γενικόλογο εφεύρημα (των περισσοτέρων μας) για να καλυφθεί κάπως η κρίση φυσιογνωμίας και ιδεολογικής ενότητας ενός «μεταΠΑΣΟΚ» και «μεταΣΥΡΙΖΑ» χώρου; Στην προηγούμενη πρόταση περιλαμβάνω τα περισσότερα αναπάντητα ερωτήματα που ρητά ή υπόρρητα απασχολούν και αυτούς που μένουν και αυτούς που -παγωμένοι- περιμένουν και πολλούς που έφυγαν και ξανασκέφτονται και κάποιους που έμειναν και ξανασκέφτονται. Στη δεύτερη πρόταση περιγράφω αυτό που, κατά τη γνώμη μου, συμβαίνει.
Οι πολλαπλές διαταραχές ή και κρίσεις στα δύο κόμματα (που συνδιεκδικούν τον χώρο και τον όρο «Κεντροαριστερά») εκδηλώθηκαν η καθεμία σε διαφορετικό χρόνο (2010 και σε συνέχεια για το ΠΑΣΟΚ, 2023 και εντεύθεν για τον ΣΥΡΙΖΑ). Εκδηλώθηκαν όμως έπειτα από εκλογικές ήττες, ενώ ενυπήρχαν πολλά χρόνια πριν. Εννοώ ότι υπέφωσκαν και κατά τις περιόδους κομματικής ακμής και κυβερνητικής επιβεβαίωσης. Το ΠΑΣΟΚ, επαγγελματικά, πολύ πιο οργανωμένος χώρος, ο ΣΥΡΙΖΑ, με τα ερασιτεχνικά χαρακτηριστικά του άβγαλτου στην κυβερνητική πιάτσα, έχουν αποκτήσει μια ευθραυστότητα που εκφράζεται στις εννοιολογήσεις, στις μεγάλες παραδοχές αλλά και στον τύπο «λαϊκής» απεύθυνσης και ποιότητας επιχειρήματος. Φυσικά είναι κομματικοί χώροι ανταγωνιστικοί, που ψάχνουν ίσως τον διάλογο με όρους ισχύος, αλλά που και οι δύο, σε μεγάλο βαθμό, αναφέρονται σε μια άυλη ή φαντασιακή κατασκευή, τον «μέσο δημοκρατικό πολίτη», ο οποίος συγκροτείται με κάποια κοινά μνημονικά φορτία και παραστάσεις (από τις ηρωικές μεταδικτατορικές, αντιιμπεριαλιστικές περιόδους κλαδικού δικαίου), μια παιδεία στοιχειώδους συλλογικότητας (από το κοινωνικό κράτος που συνδιεκδικούσαν) και που σήμερα κάνουν μια βουτιά στη σύγχρονη προβληματοθεσία, κυρίως, διακαιωματισμού. Πρόκειται για ένα ιδεολογικοπολιτικό κράμα που ενέχει την κρίση στην ίδια την ιδρυτική του προϋπόθεση. Η εθνικοαπλευθερωτική και «τρεϊντγιουνίστικη» περίοδος σιγά-σιγά αντικαταστάθηκε από έναν καθεστωτισμό που της νόθευσε τη φήμη. Στην πορεία άνοιξαν πληγές και τραύματα, όπως το σκάσιμο της βόμβας του 2010 στα χέρια του ΠΑΣΟΚ, η ραγδαία φθορά του και η γρήγορη «αντικατάστασή» του στην πολιτική σκηνή από τον ΣΥΡΙΖΑ. Αυτή η μετατόπιση (συχνά βίαιη λεκτικά) ήταν τραυματική και για τους δύο χώρους. Πέρα από τα φυσικά πρόσωπα, που κουβαλούν την «αποκαθήλωσή» τους οι μεν και την «επίστεψή» τους οι δε (τραύματα είναι και τα δύο, αφού διαλύουν τους κώδικες αυτοαναγνώρισης και πολιτικής αισθητικής), αναδύθηκε το πιο ανελαστικό από τα ερωτήματα: «Τι είμαι; Ποιον εκπροσωπώ;». Ακριβώς αυτό το ερώτημα πληρούνταν από την κάρπωση της εξουσίας και της χωρικής ηγεμονίας για πολλές δεκαετίες από το ΠΑΣΟΚ και για πάνω από μια δεκαετία από τον ΣΥΡΙΖΑ (2012-2023). Και οι δύο χώροι σήμερα είναι τα διάδοχα σχήματα των προγόνων τους. Το ΠΑΣΟΚ έχει να αφομοιώσει τη σοσιαλδημοκρατική παράδοση (χωρίς όμως να είναι αρκετή και πολιτικά λειτουργική για την ιδιότυπη ελληνική σκηνή), έναν πολιτικό λιμπεραλισμό με δικαιωματικές παρηχήσεις αλλά και μια παραδοσιοκρατική κουλτούρα που ενυπάρχει στις τοπικές κοινωνικές συνθέσεις (και που το ΠΑΣΟΚ εσωτερικεύει λόγω της αξιόλογης γείωσής του).
Φυσικά ο ΣΥΡΙΖΑ σήμερα δεν είναι και δεν μπορεί να είναι ο ΣΥΡΙΖΑ της περιόδου Τσίπρα. Πέρα από την απώλεια της εξουσιαστικής δυνατότητας και σημαντικών δυνάμεων, χάνει και την εξουσιαστική φαντασίωση. Αυτό αλλάζει τους εσωτερικούς κανόνες. Εκτός από τη χολή και το όξος που συνόδευσαν αστόχαστα τη διάσπαση, έχει να λύσει πολύ σοβαρά φυσιογνωμικά, υπαρξιακά προβλήματα που προϋπήρχαν, αλλά σήμερα συνορθώνονται τεθλασμένα και αποσυσπειρωτικά. Γιατί πρέπει να πω ότι η δυναμική και οι ανακαθορισμοί δεν έχουν λήξει. Φεύγουν, έρχονται ή και επανέρχονται δυνάμεις. Αυτή η δυναμική κατάσταση οδηγεί συχνά σε ανασφαλείς υπεραντιδράσεις.
Παραπέμποντας στις δύο πρώτες προτάσεις του κειμένου, που αποτελούν την πεποίθησή μου, προτείνω ηρεμία. Δεν έχει ακόμα στερεοποιηθεί η λάβα.
