Σε πρώτη ανάγνωση η αναφορά της προέδρου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Ρομπέρτα Μέτσολα ήταν μια αρχική, σωστή αντίδραση σε σχέση με τις τελευταίες αποκαλύψεις που ταλανίζουν το Ε.Κ. για ζητήματα δωροδοκίας. Επί της ουσίας, όμως, η αναφορά της άγγιξε το φλέγον ζήτημα της επίδρασης των λόμπι στη Δημοκρατία.
Κανείς δεν αρνείται ότι το λόμπι μπορεί να είναι μια νόμιμη μορφή ανταλλαγής και προώθησης απόψεων/θέσεων μεταξύ οργανωμένων συνόλων και υπευθύνων λήψης πολιτικών ή άλλων αποφάσεων. Ιδιαίτερα όταν εκτελείται με διαφανή και ηθικό τρόπο.
Την ίδια στιγμή όμως, κανείς επίσης δεν αρνείται το οφθαλμοφανές. Αναφέρομαι στις προφανείς ανισότητες που δημιουργούνται από τα λόμπι και που έχουν άμεση σχέση με το οικονομικό τους εκτόπισμα ή τις διασυνδέσεις τους με τα κέντρα εξουσίας.
Ας αναλογιστούμε μερικά παραδείγματα. Δεν νομίζω να υπάρχει κάποιος που να μην διακρίνει τη διαφορά διείσδυσης/αποτελεσματικότητας ενός λόμπι που προωθεί τη δημόσια Υγεία σε σχέση με ένα λόμπι που προωθεί τις ιδιωτικοποιήσεις της δημόσιας Υγείας. Τα αποτελέσματα είναι εμφανή και, δυστυχώς, μετρήσιμα. Με χιλιάδες νεκρούς και περιθωριοποιημένους συμπολίτες μας.
Υπάρχει κάποιος που αμφισβητεί τη δύναμη του λόμπι των φαρμακοβιομηχανιών; Εδώ ζητήσαμε, ως αρμόδια και ειδική Επιτροπή του Κοινοβουλίου, να μας ενημερώσουν για τις συμβάσεις που έκανε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τα εμβόλια και μας «παρουσίασαν» σημαντικά αποσπάσματα των συμβάσεων λογοκριμένα, ιδίως όσα αναφέρονται στην ευθύνη και την τιμή...
Σ’ αυτές τις περιπτώσεις η Δημοκρατία δεν δεχόταν επιθέσεις;
Επομένως, η Ιστορία και η εμπειρία δείχνουν ότι τα λόμπι επηρεάζουν πολιτικές αποφάσεις οι οποίες είναι συνήθως μεροληπτικές υπέρ εκείνων των πολιτικών που παράγουν συγκεντρωμένα οφέλη για τους πολύ λίγους και διάσπαρτες ζημίες για τους πολλούς.
Οι Βρυξέλλες, δεύτερη πρωτεύουσα στον κόσμο από άποψη λόμπι μετά την Ουάσιγκτον
Σύμφωνα με τη Διεθνή Διαφάνεια, τουλάχιστον 48.000 άτομα εργάζονται σε οργανισμούς λόμπι που επιδιώκουν να επηρεάσουν τα θεσμικά όργανα και τις αποφάσεις της Ε.Ε. 7.500 από αυτούς διαθέτουν αναγνωρισμένο σήμα λόμπι στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Υπάρχουν σχεδόν 12.000 οργανισμοί στο τρέχον εθελοντικό μητρώο λόμπι της Ε.Ε. που δηλώνουν συνδυασμένο ετήσιο προϋπολογισμό λόμπι ύψους 1,8 δισεκατομμυρίων ευρώ...
Δημόσιο Μητρώο Διαφάνειας
Από το 2011, το Κοινοβούλιο και η Επιτροπή λειτουργούν από κοινού ένα Δημόσιο Μητρώο Διαφάνειας/Μητρώο Εκπροσώπων Συμφερόντων. Το Συμβούλιο ήταν παρατηρητής από το 2014. Η Επιτροπή υπέβαλε πρότασή της για μια νέα διοργανική συμφωνία σχετικά με ένα υποχρεωτικό Μητρώο Διαφάνειας που θα καλύπτει το Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και την Επιτροπή το 2016. Η προσπάθεια αυτή τελεσφόρησε τον Απρίλιο 2021, όταν το Κοινοβούλιο ενέκρινε μια σημαντική αλλαγή στη δομή του υφιστάμενου Μητρώου: οι εκπρόσωποι συμφερόντων θα πρέπει να εγγραφούν για να μπορούν να πραγματοποιούν ορισμένες δραστηριότητες πίεσης που σχετίζονται με οποιοδήποτε από τα τρία θεσμικά όργανα, ενώ κάθε όργανο θα έχει πλέον συμπληρωματικά μέτρα διαφάνειας για την ενθάρρυνση της καταχώρισής τους.
Επί της ουσίας, όμως, η τρέχουσα κατάσταση στο Κοινοβούλιο έχει ως εξής: οι λομπίστες συναντούν όποιον ευρωβουλευτή ή άλλο αξιωματούχο θέλουν και εναπόκειται στη διακριτική ευχέρεια των τελευταίων να το αναφέρουν στο περιβόητο Μητρώο Διαφάνειας. Είναι υποχρέωση ωστόσο για τους εισηγητές, τους σκιώδεις εισηγητές και τους πρόεδρους των Επιτροπών να δημοσιεύουν ηλεκτρονικά όλες τις προγραμματισμένες συναντήσεις με εκπροσώπους συμφερόντων πριν από κάθε κοινοβουλευτική έκθεση που επεξεργάζονται.
Πόσο αποτελεσματικό είναι αυτό το μέτρο;
Είναι ενδεικτική η θέση της πλατφόρμας για την παγκόσμια διαφάνεια, η οποία θεωρεί πως οι Βρυξέλλες δεν συμβαδίζουν με τις εξελίξεις στο λόμπι και τείνουν να επικεντρώνονται πολύ στις κλασικές πρόσωπο με πρόσωπο συναντήσεις πολιτικών με τα λόμπι. Αφήνοντας έτσι στο απυρόβλητο ολόκληρο τον ιστό των οργανισμών/ιστότοπων που αποτελούν μέρος αυτού του οικοσυστήματος. Σε βαθμό που, αναφερόμενη στο τελευταίο περιστατικό με το Κατάρ, συμπεραίνει ότι «δεν πρόκειται για μεμονωμένο περιστατικό. Για δεκαετίες το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο επέτρεψε την ανάπτυξη μιας κουλτούρας ατιμωρησίας...». Τι πρέπει να γίνει; Δυστυχώς, καθιστώντας το Μητρώο Διαφάνειας υποχρεωτικό, κάτι που έπρεπε να γίνει χθες, δεν λύνουμε το πρόβλημα στη ρίζα του...
Πρόβλημα συστημικό
Πρώτα-πρώτα, να αποδεχτούμε ότι το πρόβλημα είναι συστημικό-δομικό. Να αποδεχτούμε, δηλαδή, ότι αν θέλουμε πραγματική αλλαγή, θα πρέπει πρώτα να πατάξουμε τους δεσμούς αίματος που η ίδια η Ε.Ε. διατηρεί με τα επιχειρηματικά συμφέροντα ώστε συχνά-πυκνά να μετατρέπεται σε φυτώριο για κάθε λογής σκάνδαλα. Να πατάξουμε την… περιστρεφόμενη πόρτα. Το φαινόμενο της ανακύκλωσης των εκπροσώπων του κεφαλαίου σε διάφορους ρόλους για να εξυπηρετούν τα συμφέροντά του. Ως εκλεγμένοι, «σύμβουλοι», προπαγανδιστές, ελεγχόμενοι «συνδικαλιστές», ακόμη και ως… φιλάνθρωποι μέσα από ύποπτες Μη Κερδοσκοπικές Οργανώσεις. Ως λομπίστες...
Δεν γίνεται, όπως ανάφερα πριν, η Δημοκρατία να κινδυνεύει μόνο όταν αποκαλύπτονται παράνομες πράξεις...
* O Γιώργος Γεωργίου είναι ευρωβουλευτής του ΑΚΕΛ
