Παίρνω αφορμή και από τις εξελίξεις στο ΠΑΣΟΚ - ΚΙΝ.ΑΛΛ., αλλά και από μερικά πολύ ενδιαφέροντα κείμενα (περί σοσιαλδημοκρατίας) αριστερών που κυκλοφορούν. Είναι και λίγο της μόδας η σοσιαλδημοκρατία. Αν και παλαιότερα είχε συναντήσει την κρύα και κριτική υποδοχή τόσο από το ΠΑΣΟΚ, όσο και από τα κόμματα της Αριστεράς, εν τούτοις έχει επανέλθει ως όρος (όταν στην Ευρώπη κόντεψε να εξαφανιστεί).
Ίσως ενισχύει τη συζήτηση, τη θέρμανση του όρου και η έλευση του Όλαφ Σολτς στη γερμανική σκηνή, που συμπληρώνει τα της νότιας Ευρώπης. Πιθανόν όμως, ειδικά στον τόπο μας, η θέρμανση του όρου να οφείλεται στη βαθιά αμηχανία και κρίση των παραδοσιακών πολιτικών αφηγήσεων, που οδηγεί πολλούς να αναζητούν στον άγραφο και για την Ελλάδα, ανεξάντλητο όρο, τη λύση - πασπαρτού απέναντι στο ιδεολογικό κενό. Ένα ρητορικό πολυεργαλείο, που, απροσδιόριστο, είναι σίγουρο ότι θα καταναλωθεί και θα εξαντληθεί σύντομα.
Η αναφορά στη «σοσιαλδημοκρατία» τι ακριβώς περιγράφει; Για παράδειγμα είναι όμοια η σοσιαλδημοκρατία του Βίλι Μπραντ της Οστπολιτίκ με αυτή του Σρέντερ των βομβαρδισμών της Γιουγκοσλαβίας, αλλά και της σχέσης υπαλληλίας με την Gazprom; Είναι όμοιο το Βρετανικό Εργατικό Κόμμα του Μπλερ και του Κόρμπιν; Έχει σχέση ο τυχοδιώκτης Κράξι με τον Πάλμε; Φυσικά εννοώ τα πολλαπλά πρόσωπα και τις μεταμορφώσεις που, αντίθετα με τους οπαδούς της ασπόνδυλης προσαρμοστικότητας, οδήγησαν τη σοσιαλδημοκρατία σε κρίση, αλλά και την κοινωνία σε έλλειψη παρηγορητικής πολιτικής αναφοράς. Στην Ευρώπη άλλωστε τα τελευταία χρόνια την «αντικατέστησε» ο ρητορικός και φαύλος «φιλεργατισμός» της Ακροδεξιάς.
Τη περίοδο του «υπαρκτού» η σοσιαλδημοκρατία, αναγκαστικά, έγινε το (αμυντικό) όχημα εμβάθυνσης του κοινωνικού κράτους στη δυτική Ευρώπη, την περίοδο όμως της νεοφιλελεύθερης εφόδου μετά το 1990, ανέχθηκε ή εντάχθηκε στους πιο επιθετικούς ιμπεριαλιστικούς σχεδιασμούς, συμμετείχε στον κλονισμό των εργασιακών σχέσεων, στη λογιστικοποίηση του κοινωνικού κράτους, συμβάλλοντας ουσιαστικά στη συνολική δεξιά παρέκκλιση της Ευρώπης. Θύμα και η ίδια της καιροσκοπικής, δεξιάς υποχώρησης στα ζητήματα της κοινωνικής αλληλεγγύης, του εργασιακού δικαίου και της κατάρρευσης των ασφαλιστικών συστημάτων.
Η σοσιαλδημοκρατία, με την ευρεία έννοια, διαφέρει από ιστορική περίοδο σε ιστορική περίοδο και από χώρα σε χώρα. Λογικό. Αυτό όμως δεν υποδηλώνει μόνο τις σχεδόν φυσικές καιροσκοπικές μεταμορφώσεις των κομμάτων, αλλά υποδηλώνει ευρύτερες ιδεολογικές μετακινήσεις ψηφοφόρων, στις οποίες τα κόμματα φροντίζουν να προσαρμόζονται.
Η γενικόλογη αναφορά στην σοσιαλδημοκρατία περιλαμβάνει την παράδοση της αριστερής σοσιαλδημοκρατίας και της δεξιάς στροφής με μιλιταριστική «εσάνς». Την ίδια «χωρητικότητα» (το κόμμα, η ιδεολογικόμορφη επικράτεια, να είναι όλες οι αποχρώσεις του φάσματος) μπορεί να συναντήσει κανείς και σε άλλους όρους από το πολιτικό λεξιλόγιο. Όπως οι έννοιες «δικαίωμα» και «δικαιωματισμός» δεν σημαίνουν αυτόματα και τη ασφαλή περίφραξη σε μια αριστερή θέση. Και ένας γενικός φιλελευθερισμός ή ουμανισμός, χωρίς καμιά αριστερή ρίζα, μπορεί να οδηγήσει στη δικαιωματική διεκδίκηση. Η αναφορά σε έναν όρο δεν σημαίνει δέσμευση σε ένα παγιωμένο σύστημα αξιών. Τα όρια των όρων είναι ευμετάβλητα. Χρειάζεται κάτι παραπάνω για να προσδιοριστούν τα «μέτωπα», οι ιδεολογικές κατασκευές, οι πολιτικοί ισχυρισμοί, οι λύσεις απέναντι στις κοινωνικές επιθυμίες.
Επίσης σε μια πολιτική πραγματικότητα, όπου τα μέτωπα είναι πολυεπίπεδα, εσωτερικά α-συνεχή, ενίοτε αντιφατικά, πάλι οδηγούμαστε στην ανάγκη μιας μεγαλύτερης ακριβολογίας και σχολαστικότητας. Όχι φυσικά για λόγους φιλολογικής αξιοπιστίας, αλλά για λόγους προσδιορισμού των κρίσιμων ιδεολογικοπολιτικών αναμορφώσεων, τη συγκρότηση νέου διεκδικητικού πλαισίου, που δεν θα αναμασάει απονεκρωμένα στερεότυπα. Θυμίζω ότι, ακόμα και σε συνθήκες κατοχής της εξουσίας, πάλι διεκδίκηση σημαίνει για την Αριστερά.
Οι δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις, η ηθικοποίηση του κράτους, πάλι διεκδίκηση προϋποθέτουν, προετοιμασμένες, επεξεργασμένες συγκρούσεις (και όχι αναιτιολόγητα, επιπόλαια , αχανή μέτωπα που σε καταπίνουν). Η σοσιαλδημοκρατία, λοιπόν, τι ακριβώς στεγάζει;
(Θα συνεχίσω)
