Αναδιφώντας στην εκατονταετή ιστορία του «προγονικού» μας PCI (Partito Communista Italiano) μέσω της ειδικής επετειακής εκδοτικής προσφοράς της εφημερίδας Η ΑΥΓΗ, συγκράτησα κατά πρώτο λόγο την επίμονη προτροπή τού Γκράμσι για αέναη επιδίωξη καλλιέργειας διαλεκτικής σχέσεως κόμματος - κοινωνίας με σκοπό την αμοιβαία επιμόρφωση και τη μετεξέλιξη του κόμματος σε «συλλογικό διανοούμενο». Είναι πραγματικά «επαναστατικό» εν έτει 1921 ο Γκράμσι να διανοίγει την ατραπό για την κουλτούρα της αντι-ηγεσίας και του εν γένει αντι-ελιτισμού για την ευρύτητα της πολιτικής διεργασίας!
Επίσης, το να κάνει ο Τολιάτι εμφατικά λόγο για την «αποπλειβειοποίηση» των εργατών ως μείζονα αποστολή του κόμματος συστήνει τον ορισμό της «ριζοσπαστικής» θέσεως! Η χειραφέτηση της τάξης των εργατών θα πραγματωθεί ουσιαστικά μόνο μέσω της επιμόρφωσής της. Κάθε εργάτης και διανοούμενος και πολλαπλασιαστής των ιδεών, «ηγέτης» στον χώρο της κοινωνικής του επενέργειας.
Η γκραμσιανή σχολή ουσιαστικά θεμελιώνει την μετα-μαρξιανή Αριστερά, μια Αριστερά πέρα από τη διακήρυξη του σαγηνευτικού «Κομμουνιστικού Μανιφέστου», με αποστολή την υλοποίηση ενός νέου κόσμου που είναι εφικτός άνευ αιματηρής πάλης. Ο κόσμος του σοσιαλισμού με ικανή και αναγκαία συνθήκη τη δημοκρατία, δηλαδή τον ουσιαστικά πλουραλιστικό κοινοβουλευτισμό με νέους συσχετισμούς δυνάμεων υπέρ των εργαζομένων, των νέων ανδρών και γυναικών, των φοιτητών, των διανοουμένων. Το ανοιχτό κόμμα σε κάθε περιθωριοποιημένη ή εν δυνάμει περιθωριοποιημένη «τάξη» πολιτών είναι το «όχημα» το οποίο οδηγεί στην πραγματική κοινωνική χειραφέτηση.
Ο δε Μπερλινγκουέρ με ακόμα πιο τολμηρό επιχείρημα κάνει λόγο για κόμμα ανοιχτό σε κάθε πολίτη που συμφωνεί με τις προγραμματικές του θέσεις, ακόμα και μη κομμουνιστή.
Όλα αυτά τα προκρίματα απολήγουν στο μεταπολεμικό σύνταγμα της Ιταλίας, το οποίο είναι διάχυτο από τη φιλοσοφία δικαίου του ιταλικού ανανεωτικού κομμουνισμού. Κατά τις μεταπολεμικές δεκαετίες οι Ιταλοί κομμουνιστές επιλέγουν τη «δύσβατη» ατραπό της διεκδίκησης και υλοποίησης θέσεων στο αστικοδημοκρατικό status quo.
Το κοινωνικό πλειοψηφικό ρεύμα των διαφορετικών πολιτών και ομάδων είναι αυτό το οποίο δίδει στο κόμμα τη δυνατότητα να συγκρούεται κριτικά και με το δογματικό ΚΚΣΕ και με τη «φυγόκεντρο» Σοσιαλδημοκρατία της δυτικής Ευρώπης, η οποία τείνει να «νοθεύει» τον πολιτικό της λόγο με αμφίσημες θέσεις.
Ακόμα και οι υπό την αλληλεγγύη και πνευματική καθοδήγηση του PCI απεργίες των εργατών στο Gruppo FIAT έχουν ως στόχευση την ενδυνάμωση της ταξικής τους θέσης, η οποία όταν πραγματώνεται απολήγει, μεταξύ άλλων, και στη διασφάλιση της αναπτυξιακής προοπτικής του ομίλου. Οι κινητοποιήσεις αυτές ωθούν τη διοίκηση της FIAT στην απόφαση του να ιδρυθεί μονάδα παραγωγής στην ΕΣΣΔ, γεγονός το οποίο σήμανε, μεταξύ άλλων, και την αναβάθμιση των διεθνών οικονομικών και γεωπολιτικών σχέσεων της Ιταλίας με καινοτόμο πολιτικό - πολιτισμικό πρόσημο σε εποχές οξύτατης δογματικής αντιπαλότητας. Η ιδιωτική επένδυση μέσα στη «Μέκκα» τού «εφαρμοσμένου» μαρξισμού. Τι πιο ρηξικέλευθο!
Ο «ιστορικός συμβιβασμός» επιδιώκεται με τη Δεξιά εν καιρώ, οπότε η τελευταία παλεύει να απαγκιστρωθεί από τον εκκλησιαστικό δογματισμό όταν διεκδικεί τη δική της μεταπολεμική ανανέωση. Η Θεολογία δύναται να αξιοποιείται ως έμπνευση για συνδιαμόρφωση νομοθέτησης, δεν δύναται όμως να αφεθεί να την καθοδηγεί. Ακόμα και η Καινή Διαθήκη είναι ένα κείμενο «κωδικοποίησης» κοινωνικών συγκρούσεων και φιλοσοφίας δικαίου της επιείκειας. Η νομοθεσία είναι οικουμενική, καλείται να πλαισιώσει την κοινωνική οργάνωση διαφορετικών οντοτήτων.
Εκατό χρόνια μετά, ο Γκράμσι είναι κοντά μας με το ιταλικό του μπρίο και μας καλεί σε μια επανάσταση συνείδησης, μας καλεί να ανακαλύψουμε χαρίσματα που ούτε οι ίδιοι συνειδητοποιούμε ότι έχουμε. Ο δε Μπερλινγκουέρ μας καλεί κοντά του ακόμα κι αν δεν νιώθουμε Κομμουνιστές και μας θυμίζει ότι δεν είναι ανάγκη να είσαι κομμουνιστής για να αγαπάς τον κοινωνικά δίκαιο σκοπό. Ο Τολιάτι μας εμπνέει να ανασχέσουμε την «επαναπληβειοποίηση» του εργατικού κινήματος.
Ο δικός μας ΣΥΡΙΖΑ - Π.Σ. ως κόμμα «νέου τύπου» έχει κάθε δυνατότητα και κάθε ηθικό χρέος να λειτουργήσει. Αρχή της ισότητας, συλλογικά δικαιώματα, δομές κοινωνικής συνοχής, αδέσμευτη πατρίδα σε περιβάλλον ειρηνικού διεθνισμού είναι έννοιες οι οποίες τέρπουν τον νου κάθε δημοκρατικά ανήσυχου πολίτη. Η διαλεκτική σχέση του κόμματος με τον πολίτη αυτό είναι το «προικιό» της δεύτερης φοράς Αριστερά!
Στην Αριστερά, ακόμα κι αν δεν είμεθα άπαντες κομμουνιστές, είμεθα αδιαμφισβήτητα «κοινωνικοί δημοκράτες». Αγωνιούμε για τον άλλο διότι, πολύ απλά, ο «άλλος» είμεθα απαρέγκλιτα εμείς!
* Ο Δημήτρης Π. Κυριακαράκος είναι δικηγόρος, κάτοχος ΜΔΕ «Ευρωπαϊκό Δίκαιο και Πολιτική» Παντείου Πανεπιστημίου
