Το ενδεχόμενο να μου γίνει συμπαθής η Κριστίν Λαγκάρντ δεν μου είχε περάσει ποτέ απ’ το μυαλό. Ούτε όταν ήταν υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας, ούτε όταν διαδέχθηκε τον Στρος Καν στην ηγεσία του ΔΝΤ και για μια πλήρη οκταετία συμμετείχε ενεργά στον βασανισμό της ελληνικής και των άλλων ευρωπαϊκών κοινωνιών. Ούτε όταν διαδέχθηκε τον Ντράγκι στην ηγεσία της ΕΚΤ, επιβεβαιώνοντας απλώς τον κανόνα της «περιστρεφόμενης πόρτας» που μένει πάντα ανοιχτή για μια μικρή ομάδα στελεχών της παγκόσμιας ελίτ που εναλλάσσονται στους μηχανισμούς της παγκόσμιας διακυβέρνησης. Τελικά, ο τρόπος που επέλεξε να αυτοσαρκαστεί πριν από έναν χρόνο απαντώντας στο ερώτημα αν συντάσσεται με τα «γεράκια» ή τα «περιστέρια» της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας αποδεικνύεται εύστοχος: «Θα προτιμήσω να είμαι μια σοφή κουκουβάγια» είχε πει. Και πριν από μερικές μέρες δικαίωσε τον τίτλο της.
Η ομιλία της Λαγκάρντ την περασμένη Τετάρτη σε φόρουμ που οργάνωσε η ΕΚΤ για τη στρατηγική κατά της πανδημίας αποτελεί μνημείο ρεαλισμού και διορατικότητας. Όχι γιατί προανήγγειλε ότι σε λίγες εβδομάδες η ΕΚΤ θα αποφασίσει την επέκταση -ίσως και τον διπλασιασμό- του έκτακτου προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης ύψους 1,35 τρισ. που ήδη υλοποιεί, «είδηση» που έσπευσε να αξιοποιήσει το έξυπνο χρήμα στήνοντας ακόμα ένα μικρό πάρτι στις αγορές ομολόγων. Ούτε μόνο γιατί, σε πείσμα της υπεραισιοδοξίας που τροφοδότησαν οι ειδήσεις για τα εμβόλια, προέβλεψε μια ασταθή, αβέβαιη και άνιση ανάκαμψη. Αλλά κυρίως γιατί έδωσε μια ρεαλιστική εικόνα για τη μοναδικότητα της κρίσης που προκάλεσε η πανδημία και για τα -κοινωνικά κυρίως- συστατικά που την κάνουν πρωτοφανή, πέρα από τα κλισέ που ακούγονται σε κάθε κρίση, συμπεριλαμβανομένης της χρηματοπιστωτικής του 2008. Τι είπε με λίγα λόγια η Λαγκάρντ:
Ότι, σε αντίθεση με κάθε κυκλική κρίση που πλήττει κυρίως τη μεταποίηση και λιγότερο τις υπηρεσίες, η κρίση της πανδημίας προκάλεσε το αντίστροφο. Η ύφεση έπληξε τις υπηρεσίες σε βαθμό υπερτριπλάσιο από τη μεταποίηση.
Επομένως, με δεδομένη την υψηλή εξάρτηση των ευρωπαϊκών οικονομιών από τις υπηρεσίες -αφού το μεγαλύτερο μέρος της μεταποίησης έχει μεταναστεύσει στην Ανατολή, εξ ου και η Κίνα κάνει δυναμική επιστροφή μετά την πανδημία-, η ανάκαμψη στην Ε.Ε. θα είναι πολύ πιο αργή. Κι αυτό γιατί οι υπηρεσίες προκαλούν λιγότερη ζήτηση από την παραγωγή αγαθών. Για παράδειγμα, είναι πολύ πιθανό κάποιοι καταναλωτές να πάρουν του χρόνου το αυτοκίνητο ή το ψυγείο που δεν απέκτησαν φέτος, αλλά είναι απίθανο να κάνουν διπλάσιες διακοπές για να αναπληρώσουν αυτές που δεν έκαναν λόγω πανδημίας.
Αυτό έχει την επιπλέον παρενέργεια ότι η ύφεση στις υπηρεσίες καταστρέφει περισσότερες θέσεις εργασίας. Στην Ευρωζώνη το πρώτο εξάμηνο οι μισές από τις 5 εκατ. θέσεις που χάθηκαν αντιστοιχούν στις υπηρεσίες, οι οποίες καλύπτουν λιγότερο από το 20% του ΑΕΠ της.
Το πλήγμα στις θέσεις εργασίας το πρώτο εξάμηνο ήταν διπλάσιο για τους εργαζόμενους με χαμηλές δεξιότητες κι αυτό αφορά κατεξοχήν τις υπηρεσίες, την ώρα που η απασχόληση εργαζόμενων υψηλής τεχνικής ή επιστημονικής ειδίκευσης αυξήθηκε εν μέσω πανδημίας.
Το χειρότερο είναι ότι το πλήγμα που προκαλείται από την «ασυνήθιστη ύφεση» (κατά την ορολογία της Λαγκάρντ) στην απασχόληση, παρά τα συστήματα προστασίας που έχουν θεσπίσει οι κυβερνήσεις, αποθαρρύνει κατά εκατομμύρια τους ανέργους να επιμείνουν στην αναζήτηση εργασίας, με αποτέλεσμα να «χάνονται» από τις στατιστικές και να αποκρύπτεται μια ανεργία πολύ υψηλότερη από αυτή που μετριέται.
Και, τέλος, από αυτό το ολέθριο μείγμα, σύμφωνα με έρευνες που επικαλείται ακόμη και η Λαγκάρντ, οι νέοι που πλήττονται από τις απολύσεις και την καθυστέρηση στην ένταξη στην αγορά εργασίας είναι καταδικασμένοι σε χαμηλότερες αποδοχές και χειρότερους όρους ασφάλισης και περίθαλψης για τα επόμενα δέκα με δεκαπέντε χρόνια. Άρα μιλάμε στην κυριολεξία για μια χαμένη γενιά.
Δεν ξέρω αν η Λαγκάρντ είπε όσα είπε από όψιμη κοινωνική ευαισθησία ή από απλό ρεαλισμό, το σίγουρο όμως είναι ότι περιγράφει μια δυστοπία που δεν θα αποφευχθεί με το εμβόλιο και μυρίζει μακρά οικονομική στασιμότητα και κοινωνικό μπαρούτι.
