Οι δημοσιονομικές κρίσεις, οι πανδημίες και οι κλιματικές κρίσεις (Ιανός) αποτελούν τη νέα παγκόσμια «κανονικότητα», που παράγει και αναπαράγει ο καπιταλισμός. Κατέρρευσε ο μύθος των «αυτορυθμιζόμενων» αγορών και αποδείχθηκε ότι απαιτείται ισχυρή παρέμβαση του κράτους κάθε φορά.
Για την Αριστερά, το στοίχημα της περιόδου είναι αν θα πείσει την κοινωνική πλειονότητα ότι η παρέμβαση του κράτους (τα χρήματα δηλαδή των φορολογουμένων) πρέπει να κατευθυνθούν στον δημόσιο χώρο -Παιδεία, ασφάλιση, πρόνοια- ή στον ιδιωτικό και στην αναδιάταξη της αγοράς και της εργασίας υπέρ των μεγάλων οικονομικών συμφερόντων, όπως επιδιώκει ο νεοφιλελευθερισμός, που ανασυγκροτείται και ισχυροποιείται μετά από κάθε κρίση.
Ασύμμετρη διεύρυνση ανισοτήτων
Οι επάλληλες κρίσεις λειτουργούν ως καταλύτες για την ασύμμετρη διεύρυνση των ανισοτήτων από την περιφέρεια της κοινωνίας προς το κέντρο της. Δηλαδή δεν θα γίνουν απλώς οι φτωχοί φτωχότεροι αλλά κινδυνεύουν και τα μεσαία και τα ανώτερα στρώματα. Ήδη σε κατάσταση φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού βρίσκονται νοικοκυριά τα οποία λογίζονται, από εισοδηματικής και κοινωνικής άποψης, ως μεσαία στρώματα στην Ελλάδα.
Δεν είναι, όμως, μόνο οι παγκόσμιες κρίσεις που δημιουργούν μεγάλες ανατροπές στη ζωή του καθενός μας. Όλοι μας μπορεί να αντιμετωπίσουμε σε κάποια φάση της ζωής μας δυσάρεστες ανατροπές λόγω χρεοκοπίας, ανεργίας, αρρώστιας, θανάτου συγγενούς, αναπηρίας (μόνιμης ή παροδικής), γήρανσης, αλλά και ευχάριστες ανατροπές, όπως η γέννηση ενός παιδιού.
Ο ΣΥΡΙΖΑ - Προοδευτική Συμμαχία θεωρεί ότι το προνοιακό κράτος πρέπει να παρεμβαίνει σε αυτές τις φάσεις με τον κοινωνικό μισθό για να εξασφαλίσει σε έναν πολίτη αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης. Ο κοινωνικός μισθός είναι το κοστολογημένο σύνολο: του εισοδήματος έκτακτης ανάγκης, των ειδικών επιδομάτων και παροχών για το παιδί, τον ανάπηρο, τον ηλικιωμένο, και των δημόσιων δωρεάν υπηρεσιών με βάση τις ιδιαίτερες ανάγκες κάθε πολίτη σε κάθε φάση της ζωής του.
Το εισόδημα έκτακτης ανάγκης είναι η νέα πρόταση της Αριστεράς, που αντιπαραθέτει στο ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα (πρώην ΚΕΑ). Με την πανδημία αποδείχτηκε ότι το υφιστάμενο δίχτυ ασφαλείας, για ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα, ακόμα και στην πιο γενναιόδωρη εκδοχή του, δεν επαρκεί. Το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα αφορά την ακραία φτώχεια και βασίζεται στα εισοδήματα ενός νοικοκυριού πριν από την κρίση, που πρέπει να είναι λιγότερα από 4.400 ευρώ τον χρόνο για τετραμελές νοικοκυριό.
Ένα νέο δίχτυ ασφαλείας
Σχεδιάσαμε λοιπόν ένα νέο δίχτυ ασφαλείας, το εισόδημα έκτακτης ανάγκης, το οποίο δίνεται σε κάθε οικογένεια που ένα ή περισσότερα μέλη της πλήττονται από μια κρίση και δεν ενισχύονται από καμία πηγή. Δεν αφορά μόνο τους άπορους αλλά και τα μεσαία στρώματα, δηλαδή την κοινωνική πλειονότητα. Η λογική του είναι να ενισχύσει το εισόδημα κάθε μέλους του νοικοκυριού που πλήττεται χωρίς να λαμβάνει υπόψη το συνολικό εισόδημα του νοικοκυριού. Για παράδειγμα, νοικοκυριό με δύο συνταξιούχους, δύο πληττόμενους ενήλικες και ένα παιδί θα πάρει 400 + 200 + 100 = 700 ευρώ τον μήνα, ανεξάρτητα από το εισόδημα που παίρνουν οι δύο συνταξιούχοι. Με το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα δεν θα έπαιρνε τίποτα.
Εξετάζοντας την εφαρμογή του με αναλυτικά παραδείγματα έγινε κατανοητό ότι συγκρατεί τη μείωση των εισοδημάτων, ενισχύει την ενεργό ζήτηση και μειώνει την ανεργία. Δηλαδή το επίδομα αυτό επιστρέφει στην οικονομία.
Για την Αριστερά, το πρόβλημα δεν είναι πώς θα «ξεμπερδέψουμε» με τους φτωχούς με το μικρότερο δυνατό κόστος αλλά πώς θα καταπολεμήσουμε τις ανισότητες, γιατί αυτές γεννούν και συντηρούν τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό και τη δυστυχία των ανθρώπων σε διάφορες φάσεις της ζωής τους. Σε αυτό ακριβώς απαντούν ο κοινωνικός μισθός και το εισόδημα έκτακτης ανάγκης.
* Η Θεανώ Φωτίου είναι βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Νότιου Τομέα Αθήνα
