Η Αθανασία Δρακοπούλου, σεναριογράφος και σκηνοθέτης, αλλά υπηρετώντας χρόνια τώρα και τον ποιητικό λόγο, επιστρέφει με τη συλλογή διηγημάτων «Ποιος τραγουδάει και ποιος όχι», δεύτερη κατά σειρά μετά το «Μην ξυπνάς το νερό» που είχε κυκλοφορήσει, έντεκα χρόνια πριν, πάλι από τις εκδόσεις Πόλις. Η συγγραφέας γράφει εννέα διηγήματα με πολύ διαφορετική θεματολογία μεταξύ τους, με τη ματιά του αιώνιου σεσημασμένου παρατηρητή ο οποίος μπορεί από μία λεπτομέρεια ή από τη «λοξή» αντίληψη μιας κατάστασης να δημιουργήσει ολόκληρους κόσμους, περνώντας με άνεση από το ένα πρόσωπο στο άλλο, δημιουργώντας εξαιρετικής οξυδέρκειας ψυχογραφικά πορτρέτα, αλλά με βασικό -και μοναδικό ίσως- όπλο της την ανεπιτήδευτη, με βαθιά γνώση, χρήση της γλώσσας, η οποία είναι απαλλαγμένη από κάθε είδους γλωσσικό ναρκισσισμό. Η Δρακοπούλου σχεδόν δεν χρειάζεται τα γεγονότα, ούτε τους ήρωες, γιατί δημιουργεί καταστάσεις μέσω τις ίδιας της γλώσσας.
Mατιά αποστασιοποιημένη
Στο «Αν τύχει τίποτα», ένα από τα ωραιότερα διηγήματα της συλλογής, όπου ο κόσμος είναι ιδωμένος μέσα από τα μάτια ενός μικρού κοριτσιού, το οποίο στέκεται έκθαμβο και μπερδεμένο μπροστά στον κόσμο των μεγάλων, λέει η ηρωίδα: «Οι λέξεις είναι σαν ανοιχτές πόρτες, που σε πάνε απ’ το ένα δωμάτιο στο άλλο, ή σαν κλειστές πόρτες, που πέφτεις πάνω τους και χτυπάς». Ανοιχτές πόρτες λοιπόν οι λέξεις της Δρακοπούλου. Λέξεις που υπηρετούν τον εσωτερικό ρυθμό της κάθε αφήγησης με τη μέγιστη δυνατή ακρίβεια. Κι όλο αυτό χαμηλότονα, σχεδόν αθόρυβα, με ματιά αποστασιοποιημένη, που δεν εκβιάζει καμιά συγκίνηση, αλλά που, παρ' όλα αυτά, εκπέμπει συμπόνια, γιατί αγαπάει αυτό που παρατηρεί, γιατί θέλει να το γνωρίσει όσο το δυνατόν καλύτερα, γιατί θέλει να το καταλάβει χωρίς ίχνος ερμηνευτικού ψυχαναγκασμού. Παρατηρεί τους καθημερινούς ανθρώπους δίχως να παρασύρεται από την συγκίνηση, αλλά μετατρέποντάς την σε άκρατο ενδιαφέρον για τις ζωές τους, καθώς η ζωή του καθενός είναι ένα μικρό κομμάτι της ανθρώπινης ύπαρξης κι όλες μαζί είναι η ίδια η ανθρώπινη συνθήκη. Η Δρακοπούλου γράφει με θαυμαστή ισορροπία, πατώντας με σιγουριά πάνω σε ένα σύνορο που αν το παραβίαζε, είτε θα έπεφτε στον γλυκασμό είτε στην ψυχρότητα. Καταφέρνει να μην το παραβιάσει.
Tο «Εκείνος, ο άλλος»
Μπαίνει με άνεση από το ένα πρόσωπο στο άλλο, όσο ετερόκλητα κι αν είναι μεταξύ τους. Και μιλάει με την ίδια πειστικότητα και συνήθως σε πρώτο πρόσωπο, είτε με τα χείλη ενός κοριτσιού, είτε με εκείνα ενός μοναχικού μεσήλικα -το «Εκείνος, ο άλλος» με μια υποδειγματικού ρυθμού μελαγχολική πρόζα, όπου περιγράφεται με τον πιο υπαινικτικό τρόπο το ανέφικτο των ανθρώπινων σχέσεων, είναι ίσως το κορυφαίο της συλλογής-, είτε με τα μάτια της γερόντισσας Θεοδώρας -η Ιστορία και η κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα μπαίνουν στην αφήγηση από τις ρωγμές που αφήνουν οι ιστορίες των ανθρώπων-, μαχήτριας του Δημοκρατικού Στρατού. Σε αυτό το τελευταίο μάλιστα, με την έντονη προφορικότητα, διήγημα που έχει ως τίτλο το όνομα της Θεοδώρας, φέρνει στο μυαλό τον Θανάση Βαλτινό, καθώς αφήνει το βάρος της αφήγησης στα χείλη της ηρωίδας, «εξαλείφοντας» έτσι τον ρόλο του συγγραφέα.
Στο διήγημα με τον τίτλο «Rue de Saint Simon ή μια βόλτα στην Ιστορία» πρωταγωνιστούν -παρ’ όλη την ανατροπή του φινάλε- τα χρώματα και τα αρώματα του Παρισιού, καθώς η συγγραφέας καταφέρνει να μεταφέρει με περισσή ικανότητα την περιρρέουσα ατμόσφαιρα: «Σ’ αυτό το μέρος του κόσμου, όμως, η ζωή μοιάζει να συντρίβεται δυσκολότερα, σαν η λογική και η ομορφιά να έχουν ήδη αποδείξει τις υπέρτερες αντοχές τους». Μόνη ένσταση το τελευταίο διήγημα με τον τίτλο «Η ψεύτρα», όπου οι καταστάσεις μοιάζουν αμήχανες και δεν πείθουν, αγγίζοντας τα όρια του γκροτέσκου.
Τα διηγήματα της Δρακοπούλου, σαν ταινίες μικρού μήκους με πολύ σφιχτό μοντάζ στον αφηγηματικό ρυθμό, με γραφή συμπαγή και σίγουρη για τις ικανότητές της, δίχως όμως ίχνος ακκισμού, με την απαραίτητη αποστασιοποίηση να κρατάει από το χέρι τη συμμετοχή, και τη δύναμη της γλώσσας να δημιουργεί από μόνη της τις καταστάσεις, είναι από τα καλύτερα των τελευταίων χρόνων.
Αθανασία Δρακοπούλου, «Ποιος τραγουδάει και ποιος όχι»
Εκδ. Πόλις
192 σελ. Τιμή: 15 ευρώ
