Κατά κοινή ομολογία το αποτέλεσμα των εκλογών της 21ης Μαΐου ήταν μη αναμενόμενο. Μπορεί μεν να θυμίζει το αντίστροφο είδωλο των εκλογών του Μαΐου του 2012, που τόσο εύστοχα ο Ηλίας Νικολακόπουλος είχε περιγράψει ως «εκλογικό σεισμό», αλλά σε αντίθεση με αυτές τίποτε από το πολιτικό και το οικονομικό σκηνικό δεν υποψίαζε γι’ αυτή την έκβαση. Ας μην ξεχνάμε ότι το 2012 η κοινωνία «έβραζε» από την επιβολή των μέτρων του πρώτου Μνημονίου και είχε βγει στον δρόμο. Αντίθετα, η περίοδος που προηγήθηκε των πρόσφατων εκλογών ήταν μια περίοδος «συναινέσεων» και ηρεμίας. Συναίνεση για την πανδημία, συναίνεση για τα εξοπλιστικά. Άλλωστε, και το όλο κλίμα της προεκλογικής περιόδου ήταν ήσυχο, «πολιτισμένο» και βουβό.
Ποια θα μπορούσε να είναι, επομένως, μια ερμηνεία αυτής της έκβασης; Πώς εξηγείται η δυναμική υποστήριξη των ψηφοφόρων στη Ν.Δ., που είχε ως αποτέλεσμα να καταγράψει διπλάσιο ποσοστό από εκείνο του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ.; Κατά τη γνώμη μου, πρόκειται για τη σύγκλιση δύο κρίσιμων παραμέτρων που συνδυαστικά επέδρασαν ως πολλαπλασιαστής: αφενός, μιας αδύναμης στρατηγικής του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. και, αφετέρου, της ιδεολογικής ηγεμονίας της Ν.Δ.
Συγκεκριμένα, το στίγμα του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. δεν ήταν καθαρό και, κυρίως, απείχε πολύ από εκείνο που τον έφερε στην εξουσία. Δεν ήταν, δηλαδή, μόνο οι ασάφειες στον πολιτικό του λόγο, όπως, για παράδειγμα, η προοδευτική διακυβέρνηση, αντί για μια αριστερή και ριζοσπαστική κυβέρνηση. Ήταν, επιπλέον, το διαφορετικό περιεχόμενο της έννοιας «προοδευτικό», όπως προσλαμβάνεται πλέον από την ελληνική κοινωνία. Έτσι, άρχισε σταδιακά να μοιάζει και να αποδέχεται όλο και περισσότερο τις αξίες και τα προτάγματα του «αντιπάλου», ο οποίος επίσης έκανε επίκληση στην πρόοδο, με διαφορετικούς όμως όρους. Παράλληλα, η επιμονή στο κοστολογημένο πρόγραμμα και όχι στο όραμα μιας άλλης κοινωνίας είναι ακόμα ένα από τα πολλά παραδείγματα αυτής της τάσης.
Η δεύτερη παράμετρος σχετίζεται με την ιδεολογική, πολιτική και πολιτισμική ηγεμονία της Ν.Δ., η οποία επιτεύχθηκε τα τέσσερα τελευταία χρόνια. Πρόκειται για μία περίοδο ιδιαίτερα δύσκολων συνθηκών για τη χώρα, η οποία είχε να αντιμετωπίσει πολλαπλές κρίσεις, όπως η πανδημική, η ενεργειακή, η διατροφική, η κλιματική. Στις κρίσεις αυτές οι απαντήσεις της Ν.Δ. ήταν τολμηρές και έγιναν επί της ουσίας αποδεκτές. Κατάφερε, έτσι, να επιβάλει τις πολιτικές της ως τις μόνες εφικτές, που μοιάζουν όμως όλο και περισσότερο με κάτι νέο και σύγχρονο, κάτι προοδευτικό. Με προτάσεις και πολιτικές που θα διασφαλίζουν τη ζητούμενη ατομική εξέλιξη, την οικονομική επιτυχία και τη σταθερότητα. Έτσι, λοιπόν, το όραμα «μιας άλλης κοινωνίας» έδωσε τη θέση του σε μια κοινωνία που αναζητά πλέον ένα όραμα χωρίς ρίσκο.
* Η Βάλια Αρανίτου είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια Οικονομικής Κοινωνιολογίας στο ΕΚΠΑ
