Οι στόχοι που έθεσε η Ε.Ε. στις 10 Μαρτίου του 2020 για μια ευρωπαϊκή βιομηχανική πολιτική πιο ψηφιακή και πράσινη φάνταζε αναγκαία και εφικτή, αλλά μόνο για ελάχιστους μήνες. Στις αρχές του 2021 ξεκίνησε η πανδημία και τον χειμώνα του 2022 ο πόλεμος στην Ουκρανία, ανατρέποντας τις συνθήκες ανάπτυξης και δημιουργώντας προβλήματα στις παγκόσμιες αλυσίδες αξίας.
Η νέα κατάσταση έθεσε σε αμφισβήτηση τις επικρατούσες αξίες της παγκοσμιοποίησης. Οι λαθεμένες λογικές των χωρών της Ε.Ε., ακόμα πριν από την πανδημία και τον πόλεμο στην Ουκρανία, φάνηκαν με ξεκάθαρο τρόπο κατά τη διάρκεια αυτής της οδυνηρής εμπειρίας. Οι επιπτώσεις χτύπησαν την καρδιά της Ένωσης και τις κυρίαρχες βιομηχανικές δυνάμεις, Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, ενώ οι ελλείψεις πρώτων υλών και commodities στάθηκαν καταστροφικές για το παραγωγικό οικοσύστημα των ηγετικών κλάδων και αλυσίδων αξίας. Για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες βρισκόμαστε στα πρόθυρα μιας πρωτόγνωρης ύφεσης.
Σε αυτές τις συνθήκες, η ανάγκη για την κατάκτηση μιας σχετικής αυτονομίας σε ορισμένους στρατηγικούς τομείς της οικονομίας θεωρείται καθοριστική, αναγκάζοντας την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναδείξει και να υποδείξει στα μέλη της έξι τομείς κλειδιά που πρέπει στο επόμενο χρονικό διάστημα να αποκτήσει. Οι τομείς κατά προτεραιότητα είναι:
Στρατηγικές πρώτες ύλες. Στην κατηγορία κατατάσσονται τριάντα στοιχεία που η κατανάλωσή τους θα αυξηθεί κατά 40% μέχρι το 2024, έχοντας προτεραιότητα στην κατάταξη τις σπάνιες γαίες, το γάλλιο, το ίνδιο, τη σιλικόνη και την ομάδα του πλατίνας. Δυστυχώς τα αποθέματα αυτών των υλών εντός της Ε.Ε. είναι ελάχιστα και χώρες όπως η Κίνα, η Τουρκία και η Νοτιοαφρικανική Ένωση παραμένουν οι κύριοι κάτοχοι και εξαγωγείς. Η χώρα μας στη Θράκη, μαζί με κάποιες χώρες της Βαλτικής, θεωρείται πως διαθέτει κάποια αποθέματα σπάνιων γαιών, αλλά δεν έχουν γίνει οι κατάλληλες έρευνες και επενδύσεις για την εκμετάλλευσή τους.
Φαρμακευτικά ενεργά συστατικά. Ενώ η έρευνα και η παραγωγή εξελιγμένων φαρμάκων στην Ένωση είναι ανταγωνιστικές, οι μεγάλοι προμηθευτές στις συγκεκριμένες ουσίες παραμένουν η Κίνα και η Ινδία. Οι συνέπειες είναι δραματικές, γιατί και οι δύο χώρες δεν ανήκουν στο υπό διαμόρφωση σύστημα αγοράς που συμμετέχει η Ε.Ε. με την Αμερική. Η δική μας εγχώρια παραγωγή φαρμάκων παραμένει στη λογική της υπεργολαβίας και της έλλειψης έρευνας και νέων καινοτόμων προϊόντων.
Μπαταρίες λιθίου. Οι ανάγκες της ευρωπαϊκής αυτοκινητοβιομηχανίας θα είναι άπειρες τα επόμενα χρόνια, οι παραδόσεις σε ηλεκτρικά αυτοκίνητα υστερούν των άλλων χωρών και ο προγραμματισμός για γιγα-εργοστάσια δεν επιλύουν το πρόβλημα βραχυπρόθεσμα. Η παραγωγή μπαταρίας θα συνεχίσει να βρίσκεται στα χέρια των χωρών της Ασίας, που έχουν ενεργές μεγάλες παραγωγικές μονάδες. Τα νούμερα συνηγορούν με αυτή την άποψη, το 75% της παραγωγικής ικανότητας παγκοσμίως το έχουν επτά ασιατικές εταιρείες.
Υδρογόνο. Η στρατηγική της πράσινης ανάπτυξης και της απανθρακοποίησης του ενεργειακού μείγματος για τη βιομηχανική παραγωγή περνά από την παραγωγή καθαρού υδρογόνου. Εδώ οι καθυστερήσεις είναι δραματικές σε όλους τους τομείς.
Ημιαγωγοί.
Η εξάρτηση από την Αμερική είναι σχεδόν ολοκληρωτική και η πρώτη που το πληρώνει είναι η κραταιά γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία, χωρίς να εξαιρείται η παραγωγή σε έξυπνες συσκευές οικιακής χρήσης, και τις επιπτώσεις τις βλέπουμε άμεσα.
Σύννεφα και ανίχνευση ακμών (cloud ed edge computing). Η ανάγκη υιοθεσίας προηγμένων τεχνολογιών επιταχύνεται με την πανδημία, με απουσία κανόνων στις ηλεκτρονικές αγορές προϊόντων και υπηρεσιών. Ταυτόχρονα, αναδύονται προβληματισμοί για την ασφάλεια πολιτών και συναλλαγών, την προστασία των προσωπικών δεδομένων και την ουσία της Δημοκρατίας. Τα διλήμματα που βάζουν οι διεθνείς πλατφόρμες εμπορίας αυτών των τεχνολογιών είναι τεράστια, ενώ η απουσία κανόνων δημιουργεί μια ζοφερή ατμόσφαιρα στην εξάπλωσή τους.
* Ο Νίκος Ροης είναι μέλος του Τμήματος Βιομηχανίας και Ανάπτυξης του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ.
