Ισχυρή αβεβαιότητα προκαλούν σήμερα στις ευρωπαϊκές αγορές η διαθεσιμότητα και το κόστος του φυσικού αερίου για το 2022, καθώς, παρά τις προωθούμενες πολιτικές στο πλαίσιο της σταδιακής ενεργειακής μετάβασης σε οικονομίες μηδενικού άνθρακα, ο βαθμός εξάρτησης από το ορυκτό αυτό καύσιμο - “γέφυρα”, όπως αποκαλείται, παραμένει ιδιαίτερα υψηλός.
Η μεγάλη ζήτηση το πρώτο εξάμηνο του 2021 δεν επέτρεψε τη δημιουργία σημαντικών αποθεμάτων αερίου πριν την έλευση του χειμώνα, με αποτέλεσμα η Ευρώπη να έχει καταστεί ιδιαίτερα εξαρτημένη από τις εισαγωγές. Εδώ και μήνες εκφράζονται φόβοι ότι, λόγω της ρωσικής απροθυμίας να αυξήσει τις εξαγωγές προς την Ε.Ε. και της στενότητας στις αγορές του υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG), η Ευρώπη μπορεί να αντιμετωπίσει μια ενεργειακή κρίση αυτό τον χειμώνα, βλέποντας τα σημερινά χαμηλότερα έναντι προηγούμενων ετών αποθέματά της να εξαντλούνται με ταχείς ρυθμούς.
Από τον Δεκέμβριο τα επίπεδα αποθήκευσης στην Ε.Ε. των 27 είναι κάτω από το κατώτατο όριο που καταγράφεται συνήθως αυτή την περίοδο σε σχέση με την προηγούμενη πενταετία: 744 τεραβατώρες - με κατώτατο όριο 867 και ανώτατο 1.045 τεραβατώρες. Στις 26 Δεκεμβρίου η Ε.Ε. είχε 626,7 τεραβατώρες σε αποθέματα αερίου όταν την αντίστοιχη περσινή περίοδο είχε 859,9 τεραβατώρες, δηλαδή φέτος καταγράφεται μείωση κατά 27,1% (στοιχεία AGSI).
Αναλυτές τονίζουν ότι χρειάζεται στενή παρακολούθηση του ισοζυγίου στην προμήθεια αερίου στην Ε.Ε. τους επόμενους μήνες και γενικότερα το 2022, καθώς ήδη είναι πολύ στενά τα περιθώρια αποθεμάτων και αναμένεται να καταστεί εξαιρετικά δυσχερής ενδεχόμενη αντιστάθμιση πρόσθετων κρίσεων στη ζήτηση, στην παραγωγή ή στις εισαγωγές. Οι δε υψηλές τιμές της αγοράς δεν αναμένεται να αποφέρουν επαρκείς νέες προμήθειες ή να ενθαρρύνουν μια ικανή μείωση της ζήτησης για τη διασφάλιση της ανταπόκρισης σε έναν δριμύ χειμώνα.
Απο-αεριοποίηση
Πάντως, την ίδια στιγμή, η Ε.Ε. προωθεί νέες πολιτικές για τη (μελλοντική) απανθρακοποίηση της αγοράς αερίου, προτείνοντας (με κανονισμό και οδηγία) τη δημιουργία προϋποθέσεων για τη μετάβαση από το ορυκτό αέριο στα “καθαρά” αέρια. Μάλιστα, η Κομισιόν, προκειμένου να αποφευχθεί ο εγκλωβισμός της Ευρώπης στο ορυκτό φυσικό αέριο και να δοθεί χώρος στα καθαρά αέρια στην ευρωπαϊκή αγορά αερίου, προτείνει να μην παραταθούν οι μακροπρόθεσμες συμβάσεις για το ορυκτό φυσικό αέριο χωρίς μείωση πέραν του 2049.
Παράλληλα με τις προτάσεις για την απανθρακοποίηση του φυσικού αερίου, η Επιτροπή πρότεινε τη βελτίωση της ανθεκτικότητας του συστήματος φυσικού αερίου και την ενίσχυση των υφιστάμενων διατάξεων για την ασφάλεια του εφοδιασμού, ενώ θα προωθήσει μια πιο στρατηγική προσέγγιση αναφορικά με την αποθήκευση αερίου, ενσωματώνοντας τις παραμέτρους της αποθήκευσης στην εκτίμηση κινδύνου σε περιφερειακό επίπεδο. Η πρόταση καθιστά επίσης δυνατή την από κοινού προμήθεια αερίου από τα κράτη - μέλη, σε εθελοντική βάση, προκειμένου να διαθέτουν στρατηγικά αποθέματα, σύμφωνα με τους κανόνες ανταγωνισμού της Ε.Ε.
Εκτός έργων κοινού ενδιαφέροντος το αέριο
Πριν από δύο εβδομάδες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε πρόταση για την αναθεώρηση των κανόνων της Ε.Ε. για τα διευρωπαϊκά δίκτυα στον τομέα της ενέργειας (κανονισμός ΔΕΔ-Ε), για καλύτερη στήριξη του εκσυγχρονισμού των διασυνοριακών ενεργειακών υποδομών της Ευρώπης και την εφαρμογή των στόχων της Πράσινης Συμφωνίας. Η πολιτική ΔΕΔ-Ε στηρίζει τον εν λόγω μετασχηματισμό μέσω έργων κοινού ενδιαφέροντος (ΕΚΕ -PCIs), τα οποία πρέπει να συμβάλουν στους στόχους της Ε.Ε. για τη μείωση των εκπομπών για το 2030 και στην κλίμακα της κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050. Στις 22 Δεκεμβρίου επετεύχθη προσωρινή πολιτική συμφωνία σχετικά με την αναθεώρηση του κανονισμού μεταξύ Συμβουλίου και Κοινοβουλίου της Ε.Ε. σχετικά με νέους κανόνες για τα διασυνοριακά ενεργειακά έργα.
Μεταξύ άλλων συμφωνήθηκε:
* Nα τεθεί τέλος στη στήριξη νέων έργων φυσικού αερίου και πετρελαίου και να εισαχθούν υποχρεωτικά κριτήρια βιωσιμότητας για όλα τα έργα.
* Nα προβλεφθεί μεταβατική περίοδος έως 31.12.2029, για ειδικά στοιχεία ενεργητικού υδρογόνου που έχει μετατραπεί από φυσικό αέριο για τη μεταφορά ή την αποθήκευση προκαθορισμένου μείγματος υδρογόνου με φυσικό αέριο ή βιομεθάνιο. Η επιλεξιμότητα για χρηματοδοτική συνδρομή από την Ε.Ε. για τέτοια έργα θα λήξει 31.12.2027.
* Eιδικότερα για τις Κύπρο και Μάλτα, οι οποίες δεν είναι ακόμη διασυνδεδεμένες με το διευρωπαϊκό δίκτυο αερίου, να επιτραπεί ανά κράτος - μέλος μία διασύνδεση υπό ανάπτυξη ή υπό σχεδιασμό που έχει λάβει το καθεστώς έργου κοινού ενδιαφέροντος ΕΚΕ και είναι αναγκαία για τη διασφάλιση μόνιμης διασύνδεσης.
Το μέλλον
Η συνεχιζόμενη πολιτική στήριξη για τα εν λόγω έργα δεν δικαιολογείται πλέον, υποστηρίζει η Κομισιόν, αναφερόμενη στις βελτιώσεις στις συνδέσεις υποδομών, στις τεχνολογικές εξελίξεις και στη λειτουργία της αγοράς που επιτεύχθηκαν τα τελευταία έτη και ενόψει της αναμενόμενης μείωσης της ζήτησης φυσικού αερίου προς την εκπλήρωση των στόχων για το κλίμα.
Θεωρεί ότι το υφιστάμενο πλαίσιο ΔΕΔ-Ε έχει επιτύχει την παροχή ασφαλούς και καλά διασυνδεδεμένου δικτύου φυσικού αερίου στην Ευρώπη και αναμένει ότι το προσεχές διάστημα, όταν τα ΕΚΕ φυσικού αερίου που βρίσκονται σήμερα σε εφαρμογή θα είναι σε λειτουργία, η Ευρώπη θα πρέπει να επιτύχει ένα καλά διασυνδεδεμένο και ανθεκτικό στους κλυδωνισμούς δίκτυο φυσικού αερίου και όλα τα κράτη - μέλη θα έχουν πρόσβαση σε ένα διαφοροποιημένο φάσμα προμηθευτών, συμπεριλαμβανομένης της παγκόσμιας αγοράς LNG.
Εκτιμάται άλλωστε ότι, αν και σήμερα η εξάρτηση από το αέριο και η αντίστοιχη ζήτηση βαίνει αυξανόμενη, έως το 2050 η κατανάλωσή του θα μειωθεί κατά 66%-71%, έναντι του 2015, ενώ η συνδυασμένη ζήτηση για ανανεώσιμα αέρια και αέρια χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, ιδίως βιοαέριο, υδρογόνο και συνθετικό μεθάνιο, θα είναι διπλάσια έναντι της αντίστοιχης για φυσικό αέριο.
