Η επιβάρυνση των καταναλωτών με άμεσο ή έμμεσο τρόπο αποτελεί διαχρονική πηγή εσόδων για τον περίφημο Ειδικό Λογαριασμό ΑΠΕ (ΕΛΑΠΕ), η οποία, ως φαίνεται, όχι μόνο διατηρείται αλλά δεν αποκλείεται μελλοντικά να ενταθεί, προκειμένου να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα του λογαριασμού.
Η επανεμφάνιση ελλείμματος στον ΕΛΑΠΕ προκάλεσε τη λήψη... μέτρων από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, με επιβαρύνσεις μόνιμες για τους καταναλωτές (επιβολή “πράσινου” τέλους στο ντίζελ) και έκτακτες για προμηθευτές και παραγωγούς ΑΠΕ.
Σε σχετική μελέτη που διενεργήθηκε για λογαριασμό της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας (ΡΑΕ) από την εταιρεία AFRY, προτείνεται ως ένα εκ των βασικών μέτρων για τη διασφάλιση, μόνιμα, ενός ισορροπημένου ΕΛΑΠΕ η αύξηση της γνωστής χρέωσης του ΕΤΜΕΑΡ, είτε βραχυπρόθεσμα είτε μακροπρόθεσμα.
Ωστόσο, αναφέρεται ότι, αν και φαίνεται ως προφανής λύση, υπάρχουν ορισμένα μειονεκτήματα στην παρούσα φάση: α) στις δυσμενείς οικονομικές συνθήκες λόγω πανδημίας ακόμα και μικρές αυξήσεις στους λογαριασμούς μπορεί να έχουν αντίκτυπο στην τσέπη των καταναλωτών επιφέροντας παράπλευρες επιπλοκές σε ολόκληρη την εφοδιαστική αλυσίδα, β) οποιαδήποτε αύξηση στις βιομηχανίες μπορεί να έχει συνέπειες στην ανταγωνιστικότητά τους, ενώ χαμηλότερες χρεώσεις στη βιομηχανία σημαίνουν δυσανάλογη επιβάρυνση των οικιακών καταναλωτών, γ) μπορεί να μην είναι μια πολιτικά αποδεκτή λύση σε μια χρονική περίοδο που το κράτος επιχειρεί να βρει τρόπους για τη στήριξη μιας εξασθενημένης οικονομίας, λόγω πανδημίας.
Παρά όμως τις ανωτέρω παραδοχές, σημειώνεται ότι “δυστυχώς βραχυπρόθεσμα οι λύσεις που μπορούν ρεαλιστικά να εφαρμοστούν φαίνεται πως είναι πιο παραδοσιακές” και περιλαμβάνουν αύξηση της εισφοράς για ΑΠΕ, δηλαδή του ΕΤΜΕΑΡ, καθώς και: εισαγωγή εισφοράς από τους προμηθευτές ηλεκτρισμού, έκτακτη χρέωση των παραγωγών ΑΠΕ, αύξηση της κατανομής από τα έσοδα των δημοπρασιών δικαιωμάτων εκπομπών ρύπων και μια πιο μόνιμη περικοπή στις εγγυημένες σταθερές τιμές (Feed in Tariff επιδοτήσεις) για τη χρηματοδότηση ΑΠΕ. Όμως και στο μακροπρόθεσμο μοντέλο προτείνεται ΕΤΜΕΑΡ “που θα προσαρμόζεται ανάλογα με το προβλεπόμενο υπόλοιπο (του λογαριασμού), αλλά με ανώτατο όριο”, καθώς και η εισαγωγή “φόρου άνθρακα” στους τομείς θέρμανσης και μεταφορών.
Η εξέλιξη του Τέλους
Ως γνωστόν, η επιβολή Ειδικού Τέλους Μείωσης Αερίων Ρύπων (ΕΤΜΕΑΡ - πρώην τέλος ΑΠΕ) περιλαμβάνεται σε όλους τους λογαριασμούς ρεύματος, καθώς θεωρείται ως “η συνεισφορά όλων στη μείωση εκπομπών αερίων ρύπων μέσω της προώθησης των ΑΠΕ”. Σήμερα αποτελεί περίπου το 11% του λογαριασμού ρεύματος, χωρίς δημοτικά τέλη - ΕΡΤ, και σχεδόν το 40% των ρυθμιζόμενων χρεώσεων (ΑΔΜΗΕ, ΔΕΔΔΗΕ, ΥΚΩ, ΕΤΜΕΑΡ κ.ά.)
Η πορεία του Τέλους υπήρξε ανοδική, ιδιαίτερα από το 2011 και μετά, καθώς το 2014 το ύψος του εκτινάχθηκε κατά 1.248%!
Έτσι, από το 2011, όταν το τέλος ΑΠΕ διαμορφωνόταν σε 0,00195 ευρώ / κιλοβατώρα, το 2013 έφτασε σε 0,0208 ευρώ / κιλοβατώρα, για να εκτιναχθεί το 2014 σε 0,0263 ευρώ / μεγαβατώρα. Πρακτικά αυτό σημαίνει π.χ. για κατανάλωση 1.600 κιλοβατώρων ότι από 3,12 ευρώ, που ήταν η συγκεκριμένη επιβάρυνση στον λογαριασμό ρεύματος το 2011, αναρριχήθηκε το 2014 στα 42,08 ευρώ.
Θυμίζουμε δε ότι... ελέω προεκλογικής περιόδου η κυβέρνηση Ν.Δ. - ΠΑΣΟΚ απέκρυψε σκοπίμως απόφαση για αύξηση του ΕΤΜΕΑΡ (Δεκέμβριος 2014), που θα ανέβαζε τη χρέωση σε 0,02746 ευρώ (+4,4%) το 2015. Η απόφαση εμφανίστηκε... μαγικά τον Μάρτιο 2015, επί νέας κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, η οποία και την ακύρωσε.
Σημειώνεται ότι από 2015 έως την περίοδο 2018-2019, χωρίς ανατιμήσεις και με εκπτώσεις συνέπειας 15% και 10%, το ΕΤΜΕΑΡ μειώθηκε συνολικά κατά 13,8% (από 0,0263 ευρώ/kWh σε 0,02267 ευρώ/kWh).
Μείωση - αντίβαρο
Τον Αύγουστο 2019, με κυβερνητική απόφαση, η τιμή του ΕΤΜΕΑΡ ορίστηκε σε 0,017 ευρώ / κιλοβατώρα, μείωση πρωτοφανής για τη Ν.Δ. αλλά αισθητή, που μάλιστα ίσχυσε αναδρομικά από το 2019.
Η απόφαση ελήφθη με βασικό στόχο να “χρυσώσει το χάπι”, καθώς από 1.9.2019 επιβλήθηκαν αυξήσεις στα τιμολόγια της ΔΕΗ που ξεπέρασαν και το 20% σωρευτικά. Αν και η κυβέρνηση μίλησε για “ισοσκελισμό”, στην πραγματικότητα στο σύνολο του λογαριασμού η επιβάρυνση από την αύξηση στην τιμή της κιλοβατώρας παρέμεινε σημαντική. Για παράδειγμα, σε μια οικιακή κατανάλωση 1.600 κιλοβατώρων, εκ των οποίων οι 600 με “νυχτερινό”, το συνολικό κόστος της καθαρής ενέργειας, που ανερχόταν σε 134,26 ευρώ, εκτοξεύτηκε σε 157,962 ευρώ (+23,7 ευρώ), ενώ αντίστοιχα, για ίδια κατανάλωση, το ΕΤΜΕΑΡ από 36,27 ευρώ μειώθηκε σε 27,2 ευρώ (-9 ευρώ).
Η κυβέρνηση απέδωσε το νέο έλλειμμα του ΕΛΑΠΕ αποκλειστικά στις συνθήκες πανδημίας (μείωση ζήτησης - χονδρικών τιμών), όμως οι παραγωγοί ΑΠΕ έκαναν λόγο για επιβάρυνση που προήλθε από την μείωση του ΕΤΜΕΑΡ, δημιουργώντας, μόνη της, έλλειμμα 61 εκατ. στο τέλος 2020 (ή -131 εκατ. μαζί με το θεσμοθετημένο “μαξιλάρι” των 70 εκατ.). Ανέφεραν δε ότι αν δεν είχε αποφασιστεί η μείωση για να “καλύψει” τις υπέρογκες ανατιμήσεις της ΔΕΗ -μέρος της... διάσωσής της-, ο ΕΛΑΠΕ θα μπορούσε να αντεπεξέλθει στην πανδημία, καταλήγοντας στο τέλος του 2020 σε σωρευτικό πλεόνασμα 73 εκατ. (ή 3 εκατ. χωρίς το προαναφερθέν “μαξιλάρι”).
