Σχεδόν 16 εκατ. ευρώ ήταν η ζημία στο Ελληνικό Δημόσιο και στα οικονομικά συμφέροντα της Ε.Ε. κατά την εκτέλεση της περίφημης σύμβασης 717, όπως διαπίστωσε η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, που προχώρησε σε διώξεις κατά 23 εμπλεκόμενων υπαλλήλων του Δημοσίου και ιδιωτικών υπαλλήλων της ανάδοχης κοινοπραξίας που είχε αναλάβει τις εργασίες για την ανάταξη του συστήματος σημαδοτήσης-τηλεδιοίκησης.
Πώς όμως έφτασαν σ’ αυτό το συμπέρασμα οι εισαγγελείς; Στο δημοσιοποιημένο κείμενο των διώξεων από την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία καταγράφονται ονομαστικά οι ατασθαλίες που διαπίστωσε και την οδήγησαν στην άσκηση δίωξης για απάτη στις επιχορηγήσεις, απιστία κονδυλίων και ηθική αυτουργία στα παραπάνω κατά περίπτωση για τους 14 υπαλλήλους της ΕΡΓΟΣΕ, τους 4 υπαλλήλους της Ελληνικής Διαχειριστικής Αρχής του Επιχειρησιακού Προγράμματος Υποδομές Μεταφορών και τους 5 νόμιμους εκπροσώπους των αναδόχων εταιρειών ΤΟΜΗ (θυγατρική ΑΚΤΩΡΑ) και Alstom.
Το μικροσκόπιο της έρευνας φέρνει στο φως τα τεκμήρια πίσω από τις διώξεις των εισαγγελέων, που έχουν να κάνουν αρχικά με την επιχείρηση της αναδόχου κοινοπραξίας να κατασκευάσει ένα εντελώς νέο σύστημα σηματοδότησης με νέες μονάδες τηλεμετρίας, ενέργεια, όπως σημειώνουν οι εισαγγελείς, αντισυμβατική, η οποία «οδήγησε σε αδικαιολόγητη αύξηση της αξίας της σύμβασης».
Το ράβε-ξήλωνε της τηλεμετρίας
Οι εισαγγελείς αναφέρονται προφανώς στις παλινωδίες της αναδόχου, η οποία, αντί να αναβαθμίσει τα υφιστάμενα συστήματα σηματοδότησης-τηλεδιοίκησης, όπως προέβλεπε η σύμβαση που υπογράφτηκε το 2014, προχώρησε στην πλήρη αντικατάσταση αυτών. Ειδικότερα, όπως έχει προκύψει και από το πόρισμα της έρευνας των ελεγκτών επιθεωρητών της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας (Αύγουστος 2021), το συμβατικό αντικείμενο του έργου προέβλεπε την προμήθεια συσκευών τηλεμετρίας τύπου TEML της καναδικής εταιρείας Bombardier, συσκευές οι οποίες χρησιμοποιούνται για την ανταλλαγή των σηματοτεχνικών πληροφοριών μεταξύ των σταθμών και μεταξύ των σταθμών με την τηλεδιοίκηση. Εντούτοις, και ενώ είχε αναλάβει τη σχετική υποχρέωση, ο ανάδοχος, επικαλούμενος από το τέλος του 2015 έλλειψη ανταλλακτικών από την καναδική εταιρεία, προχώρησε στην αγορά και αντικατάσταση των υφιστάμενων TEML με καινούργιες της ταϊβανέζικης εταιρείας Himax. Ωστόσο, δεν έφτανε αυτό, καθώς τέσσερα χρόνια αργότερα, τον Φεβρουάριο του 2020, η ανάδοχος εταιρεία αλλάζει γνώμη και τελικά αποφασίζει να ξηλώσει τις συσκευές Himax και να τις αντικαταστήσει με άλλου τύπου συσκευές, «με στόχο την αναβάθμιση/ομογενοποίηση του δικτύου».
Η παλινδρόμηση της κοινοπραξίας είχε να κάνει με τη διαρκή εσωτερική σύγκρουση μεταξύ των δύο ανάδοχων εταιρειών μέχρι και τα μέσα του 2019, οπότε η γαλλική Alstom αποδέχθηκε να υπογράψει τις μελέτες εφαρμογής του έργου ως όφειλε εξαρχής ως δανειοπάροχος εταιρεία με εξειδικευμένη τεχνογνωσία, και αφού πρώτα τον Απρίλιο του 2019 είχε απειληθεί να κηρυχθεί η κοινοπραξία έκπτωτη αν δεν υπέγραφε. Μέχρι τότε τις μελέτες εφαρμογής υπέγραφε αυθαίρετα άλλη εταιρεία ονόματι ΚΟΜΕΛ, την οποία είχε επιστρατεύσει η ΤΟΜΗ.
Εξάλλου, η ως άνω πρακτική, που καταγράφεται και στις διώξεις των εισαγγελέων ως «παραβίαση της συμβατικής υποχρέωσης σχετικά με την παροχή εξειδικευμένης τεχνογνωσίας», οδήγησε μεταξύ άλλων την Επιτροπή Δημοσιονομικού Ελέγχου (ΕΔΕΛ) του υπουργείου Οικονομικών να επιβάλει στην ΕΡΓΟΣΕ δημοσιονομική διόρθωση ύψους 2,4 εκατ. ευρώ κατόπιν ελέγχου που διενεργήθηκε το 2018.
Αντίστοιχες παλινωδίες υπήρξαν και σε σχέση με τα μέσα ανίχνευσης και παρακολούθησης των συρμών (κυκλώματα γραμμής ή μετρητές αξόνων), δημιουργώντας ένα εκρηκτικό πεδίο καθυστερήσεων, παρατάσεων και επιπρόσθετων ζημιών. Καθυστερήσεις και παρατάσεις για τις οποίες η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία κατηγορεί υπάλληλους της ΕΡΓΟΣΕ, υπεύθυνους για τη διαχείριση του έργου, οι οποίοι δήλωσαν «σκόπιμα μη ορθά και ελλιπή στοιχεία στη Διαχειριστική Αρχή σχετικά με την ύπαρξη γεγονότων κρίσιμων για τη χορήγηση των ενισχύσεων και την έγκριση των παρατάσεων».
Το ίδιο ισχύει και για τους υπάλληλους της Διαχειριστικής Αρχής, υπεύθυνης για τη διαχείριση των κονδυλίων, οι οποίοι ενήργησαν «κατά παράβαση των αρχών της χρηστής διαχείρισης αυτών των περιουσιακών στοιχείων» γιατί, «παρά το γεγονός ότι τα στοιχεία που υπέβαλαν οι υπάλληλοι της ΕΡΓΟΣΕ ήταν προδήλως μη ορθά και ελλιπή, οι δημόσιοι υπάλληλοι της Διαχειριστικής Αρχής ενέκριναν τη χορήγηση των αντίστοιχων ενισχύσεων προκαλώντας ζημία στα οικονομικά συμφέροντα της Ε.Ε. και του Ελληνικού Δημοσίου ύψους άνω των 15,6 εκατ. ευρώ».
Στα 67 εκατ. ευρώ εκτινάχθηκε η σύμβαση
Η εκτίναξη πάντως του αρχικού προϋπολογισμού της σύμβασης γίνεται εύκολα αντιληπτή με μια απλή ματιά στις δαπάνες του έργου, όπως καταγράφονται στην πύλη δεδομένων του υπουργείου Ανάπτυξης για τα επιχειρησιακά προγράμματα anaptyxi.gov.gr. Σύμφωνα με την παραπάνω, η σύμβαση 717, που τον Σεπτέμβριο του 2014 κατοχυρώθηκε στην κοινοπραξία ΤΟΜΗ-Alstom με 41,3 εκατ. ευρώ, εντάχθηκε στα ΕΣΠΑ με προϋπολογισμό δημόσιας δαπάνης 50 εκατ. ευρώ και το 2021 έφτασε να ενσωματώσει την 1η συμπληρωματική σύμβαση ύψους 16,5 εκατ. ευρώ και συνολικά να αγγίξει τα 67 εκατ. ευρώ (χωρίς να συγκαταλέγονται επιπλέον 4 εκατ. ευρώ στο πλαίσιο του προϋπολογισμού της συνολικής επένδυσης της σύμβασης 717).
Σημειωτέον, κάτι ανάλογο συνέβη και με την έτερη σύμβαση για την εγκατάσταση του ETCS των ΤΕΡΝΑ-Thales, που ξεκίνησε με 3,8 εκατ. ευρώ και έφτασε τα 12,5 εκατ. ευρώ.
