Στον δρόμο για τη Νέα Ζωή στη Μάνδρα, ένα από τα πρώτα σπίτια που συναντάς νιώθεις ότι κάπου το έχεις ξαναδεί. Ο λόγος είναι ότι πρωταγωνίστησε στα τηλεοπτικά πλάνα από τις ημέρες των πυρκαγιών στην περιοχή.
Το κανάλι που βρέθηκε στο σημείο μετέδιδε τη μάχη κάποιων ανθρώπων να το προστατέψουν από τις φλόγες. Ήταν μια εικόνα που πιθανόν να επηρέασε τους τηλεθεατές. Ήταν η μάχη για να σωθεί ένα σπίτι με τελευταίο σύνορο τους τοίχους του.
Μπορεί όμως και να αντιμετωπίστηκε ως ένα θολό γενικό σκηνικό πίσω από τον ρεπόρτερ που κατέγραφε τα γεγονότα. Ένα από τα πολλά που έχουμε δει άλλωστε όλα αυτά τα χρόνια το καλοκαίρι με τις φωτιές.
Στην περίπτωση της Αλεξάνδρας, δεν υπήρχε αμφιβολία σε σχέση με το πώς έβλεπε την πραγματικότητα. Απ’ το σπίτι στο οποίο είχε μετακινηθεί για να είναι ασφαλής, λόγω των αναπνευστικών της προβλημάτων, δεν έβλεπε στην τηλεόραση απλά κάποιον άγνωστο κόσμο, αλλά τα τρία της παιδιά. «Το ένα δεν μπορούσε να δει το άλλο από τον καπνό. Ψαχνόντουσαν να βρεθούν», θυμάται να της λένε μετά που όλα είχαν τελειώσει.
Στην πραγματικότητα, οι γιοι της δρούσαν μόνοι. Τη μία στιγμή που σταμάτησε μπροστά στην πόρτα τους το πυροσβεστικό, η έκκληση του ενός ακούστηκε μεν στο πανελλήνιο λόγω της μετάδοσης, δεν είχε όμως το αναμενόμενο αποτέλεσμα. «Ελάτε, ελάτε μέσα!», είπε στους πυροσβέστες. Μόνο που το όχημα είχε ξεμείνει από νερό και χρειαζόταν ανεφοδιασμό.
Τα παιδιά κατάφεραν να σώσουν τελικά το κυρίως σπίτι χάρη σε νερό που επιστράτευσαν ακόμη κι από μια παιδική πισίνα. Καταστράφηκε ωστόσο ένα μικρότερο κτίσμα το οποίο χρησιμοποιούνταν ως δωμάτιο και ο χώρος που έψηναν όλοι μαζί τις Κυριακές. Έλιωσε ακόμη κι ο νιπτήρας.
Τώρα τα βλέμματα είναι στραμμένα στο μέλλον, καθώς το σπίτι βρίσκεται κοντά στο ρέμα, όπου όλα τα δέντρα γύρω του κάηκαν. «Τον χειμώνα να ξανάρθεις, θα έχουμε πλημμύρες εδώ. Εδώ πνίγηκαν τότε».
Ένα χωριό μόνο με καμένα δέντρα
Ο δρόμος που ενώνει τη Νέα Ζωή με τις υπόλοιπες περιοχές μέχρι την Οινόη είναι γεμάτος με καμένες δασικές εκτάσεις, από την κορυφή ως τους πρόποδες. Σπιτάκια που προηγουμένως έδειχναν όμορφα, έχοντας ένα καταπράσινο φόντο, πλέον βρίσκονται στη μέση μιας ατελείωτης γκρίζας ερήμου.
Ο οικισμός Θέα είναι ένας από αυτούς που έχουν πληγεί πολύ. Τα σπίτια του περιβάλλονται σχεδόν αποκλειστικά από ένα δάσος με καμένα πεύκα, ενώ ένα από τα δέντρα έχει πέσει πάνω σε ταράτσα. Στους δρόμους δεν κυκλοφορεί ψυχή. Δεν κινούνται αυτοκίνητα, δεν φαίνονται κάπου παρκαρισμένα. Η συνοικία μοιάζει να έχει εγκαταλειφθεί. Μπροστά σ’ ένα σπίτι βρίσκεται ξαπλωμένο ένα σκυλάκι. Δίπλα του είναι δύο μπολ. Το ένα για φαΐ, το άλλο για νερό. Ο κ. Άγγελος, που μένει εκεί, ακούει τις ομιλίες και ανοίγει την πόρτα. Δίπλα του, όπως στέκεται, κυματίζει μια ελληνική σημαία, την έχει δέσει στο κάγκελο.
Μας καλωσορίζει στο σπίτι του, προτείνοντας να κάτσουμε μέσα, γιατί έξω δεν είναι πια το ίδιο δροσερά. Για τη φωτιά στα μέρη τους λέει ότι «δεν εμφανίστηκε κανένα πυροσβεστικό». Κι αυτό ενώ το σημείο Καραούλι που βρίσκεται δίπλα τους ήταν προσβάσιμο. «Τώρα, να καεί το δάσος μέσα ναι, αλλά να καεί και δίπλα στην άσφαλτο;».
Η έκπληξη όμως μόλις που θα ακολουθούσε. Ο οικισμός Θέα δεν είχε καεί φέτος, όπως νομίζαμε, αλλά πέρυσι. Ένα χρόνο μετά ωστόσο, δεν έχει γίνει μία δράση αποκατάστασης, σε σημείο που νομίζεις ότι δεν έχει περάσει ούτε μέρα από την καταστροφή. Τα σπίτια στέκουν δίπλα σε μια φύση νεκρή. Και στα περισσότερα από αυτά οι ελληνικές σημαίες ανεμίζουν σε πόρτες που δεν ανοίγουν ποτέ. Το μέλλον έχει εγκλωβιστεί στα αποκαΐδια.
Σωροί από αναμνήσεις στην καρότσα ενός αγροτικού
Κι υπάρχουν και κάποια μέρη όπου ο ήλιος καίει παραπάνω. Επόμενη στάση, Μικρό Κατερίνι Μάνδρας, μια φτωχική συνοικία που φωλιάζει στην απέναντι πλευρά του βουνού. Εκεί που συχνά οι τοίχοι είναι από λαμαρίνα, τα σπίτια είναι κοντέινερ και δεν καίγονται απλά, αλλά λιώνουν.
Σε μια αυλή που βούλιαξε στο μαύρο, ένας νέος άνδρας με γκρι μπλουζάκι και καφέ φόρμα, σαν να πήρε το χρώμα του χώρου, γεμίζει την καρότσα του αγροτικού του. Φτιάχνει σωρούς με αντικείμενα που κατέστρεψε η φωτιά. Είναι το πρώτο βήμα για να γίνει μια νέα αρχή. Το μόνο που υποδηλώνει ότι εκείνο το μέρος υπήρξε και πριν τη φωτιά είναι ένα λιωμένο κουτί σαμπουάν. Βρίσκεται ακουμπισμένο στο παράθυρο του δωματίου που ήταν κάποτε μπάνιο. Όπως λέει, το σπίτι δεν είναι δικό του, αλλά ενός φίλου. Δεν το παινεύεται που βοηθά, εκεί οι άνθρωποι τραβάνε μαζί το κουπί καθημερινά.
Λίγο παρακάτω, μια οικογένεια κάθεται έξω, σ’ ένα μεγάλο τραπέζι. Γύρω από αυτό το τραπέζι έχει στηθεί η ζωή της, τις ώρες μετά τη φωτιά. Εκεί ακουμπά πράγματα που διασώθηκαν. Εκεί, σε μια λεκάνη, καθαρίζει μια μεγαλύτερη γυναίκα τα λαχανικά της. Εκεί συζητάνε για τα επόμενα βήματα. Τα βράδια κοιμούνται έξω, σε ράντζα. Ένα μέρος του σπιτιού κάηκε και όλοι οι υπόλοιποι τοίχοι του μαύρισαν από τις φλόγες.
«Εδώ είναι το σπίτι μας. Που με τόσο κόπο έχουμε φτιάξει, αλλά καταστράφηκε. Και ξανά πάλι από την αρχή θα το ξαναφτιάξουμε. Τι να κάνουμε;» λένε από την οικογένεια, ενώ μια κουρτίνα, ανέγγιχτη σχεδόν, φουσκώνει προς τα μέσα από τον αέρα. Απ’ το ίδιο παράθυρο φαίνεται ένας άνθρωπος να σκύβει στο χώμα. Κρατά δύο γλάστρες με λουλούδια κι είναι έτοιμος να τα μεταφυτεύσει. Στο χώμα που έχει ήδη σκάψει, ήδη περιποιηθεί και έχει αφήσει δυο δάκρυα για τα αμπέλια που χάθηκαν. Μια μικρή σπιθαμή εδάφους, απέναντι στην καταστροφή, είναι πάλι δική του.
Το μόνο που θέλουν, να κοιμούνται όλοι πάλι μαζί
Την ώρα που η πυρκαγιά φούντωνε και πλησίαζε στα σπίτια, της συνέβη κάτι πρωτόγνωρο. Το σκυλάκι της πήδηξε στην αγκαλιά της και άρχισε να τη γλείφει. Είναι μαζί με τον Ερμή κάθε μέρα και κάθε ώρα οι δυό τους, όμως ήταν η πρώτη φορά που αισθάνθηκε την ανάγκη να γαντζωθεί πάνω της. Η αίσθηση της απειλής για τη ζωή που είχαν.
«Δεν έχει μείνει ούτε κουταλάκι»
Η κ. Κυριακή μένει στο Πανόραμα Σαρωνίδας, όταν είδε τη φωτιά να πλησιάζει πήγε σε πλατεία στην Παλαιά Φώκαια. Η φωτιά συνέχισε να φαίνεται και το σκυλάκι να ανησυχεί. Αποφάσισε να πάρει το αμάξι της, μόνη, ώστε να πάει στο σπίτι. Δεν της επέτρεψαν να περάσει με το όχημα. Πήγε με τα πόδια, παρότι ο δρόμος είναι πολύ ανηφορικός και τα κουράγια της περιορισμένα. Μέσα στον καπνό έκανε σήμα στον πυροσβεστικό με τον φακό του κινητού ότι καίγεται.
Το όχημα, όπως θυμάται, ήταν το μοναδικό και πηγαινοερχόταν, ανάλογα με τις εστίες. Αυτή η τακτική δεν μπορούσε να έχει αποτέλεσμα. Ούτε η ίδια μπορούσε να κάνει κάτι με το λάστιχο, γιατί «το νερό το γύριζε πίσω ο αέρας». Το σπίτι, που είναι χωρισμένο σε δύο μέρη, καταστράφηκε κατά το ήμισυ. Μια τραπεζαρία 40 τετραγωνικά, με τον πλήρη εξοπλισμό κουζίνας, κλιματιστικό, δύο σώματα καλοριφέρ και ντουλάπια, είναι πια παρελθόν. «Δεν έχει μείνει ούτε κουταλάκι». Παρ' όλα αυτά από την πολεοδομία δεν έχουν χαρακτηρίσει την καταστροφή ολική, αλλά περιγράφεται ως χώρος με σημαντικές ζημιές.
Γενικώς δεν θα έχει να θυμάται ούτε εκείνη τον κρατικό μηχανισμό στο πλευρό της. Προϊστάμενος της Πυροσβεστικής τής διεμήνυσε ότι αν φύγει από το σπίτι, το οποίο είχε καεί κι είχε ανοίξει τα παράθυρα στο υπόλοιπο για να φύγουν οι καπνοί, φέρει την απόλυτη ευθύνη για οτιδήποτε θα μπορούσε να συμβεί, όπως κλοπές. «Ποιος τότε ο λόγος που είχαμε εδώ πάνω τόσα περιπολικά;»
«Τα παιδιά μου με ρωτούν τι έγιναν τα πράγματά τους»
Στη Φωτεινή, στα Καλύβια, δεν περνούσε αρχικά από το μυαλό ότι η φωτιά θα έφτανε στο σπίτι της. Όταν της ζήτησε η Πολιτική Προστασία να πάρει τα παιδιά της και να φύγει, έξι και δώδεκα ετών, σκέφτηκε μόνο να κλείσει την πόρτα καλά. «Αυτά φορούσα όταν έφυγα», λέει τραβώντας ελαφρά την μπλούζα της προς το μέρος μου και δείχνοντας ένα σορτς. «Δεν έφυγα γιατί κάηκε το σπίτι μου. Η φωτιά ήταν από την άλλη πλευρά. Έφυγα για να γυρίσω στο σπίτι μου». Σ’ εκείνο όμως το σπίτι που άφησε δεν θα μπορέσει να γυρίσει ποτέ.
Πίσω είχαν μείνει ο άντρας της και ο μεγαλύτερος γιος τους, 25 ετών. Πάλεψαν μόνοι με τη φωτιά, μαζί με δέκα εθελοντές κι ένα αυτοκίνητο της Πυροσβεστικής. «Τους παράτησε η Πυροσβεστική κι έφυγε ενώ ήταν μέσα στις φλόγες. “Τι θα κάνω εγώ;” λέει ο άντρας μου. “Πήγαινε στα καμένα άμα δεις τη φωτιά”, του είπαν». Γυρνώντας μόλις την επόμενη μέρα είδε τη ζωή της στο μηδέν. Αντί όμως να καταρρεύσει, κοίταξε τα πρόσωπα των δικών της ανθρώπων που ήταν εδώ. «Είμαι άρρωστη με καρκίνο. Όταν είδα το σπίτι, δεν μ’ ένοιαξε. Εντάξει, στεναχωριέσαι. Όμως το σημαντικό ήταν ότι βγήκαν ζωντανοί ο άντρας μου, ο γιός μου. Μου έλεγε το παιδί μου “Μαμά, δεν φοβόσουν τη φωτιά, την έβλεπες, ήξερες πού πας. Ο καπνός που ερχόταν σε ζάλιζε, πήγα να πέσω και λέω άμα πέσω τελείωσε τώρα”».
Φίλοι τους γείτονες βοήθησαν τους δύο γονείς και μένουν σ’ ένα δωμάτιο δικού τους σπιτιού που γλίτωσε. Τα παιδιά μένουν στο σπίτι του μεγάλου τους αδερφού στην Αθήνα. Κάθε τόσο ο ένας από τους μικρούς γιους ζητάει να μάθει τι απέγιναν τα πράγματά του. Οι τσάντες, το τηλέφωνό του. «Εγώ δεν μπορώ να του πάρω άλλο όμως τώρα».
Το σημαντικό είναι να ενωθεί η οικογένεια, λέει μια γειτόνισσα. Για την ώρα, δεν φαίνεται να έχει βρεθεί κάποια λύση. Στην οικογένεια έχουν πει ότι δεν μπορούν να της βρουν σπίτι στα Καλύβια, γιατί δεν υπάρχει διαθέσιμο. «Τα παιδιά πηγαίνουν σχολείο εδώ. Δεν θέλω επιπλωμένο σπίτι. Να βρω δυο στρώματα να τα κοιμίζω».
Φωτογραφίες / video: Κώστας Παπαντωνίου
