Γεννήθηκε και μεγάλωσε σε σπίτι που υπήρχε στην περιοχή από το 1890. Στον προπάππου του, που το έφτιαξε, έλεγαν «Πού πας να μείνεις εκεί; Θα σας φάνε οι λύκοι!». Τόσο μακριά απ’ το κέντρο των πραγμάτων έδειχναν να βρίσκονται τότε τα Εξάρχεια…
Μπροστά από το σπίτι, που έμελλε τελικά να γίνει επί των Πλαπούτα και Καλλιδρομίου, είχε χωματόδρομο μέχρι το 1972. Σ’ αυτή τη στενή λωρίδα κυκλοφορίας, που ενδιέφερε ελάχιστα τότε τα αυτοκίνητα, έμαθε να κλωτσάει για πρώτη φορά την μπάλα.
Μετέπειτα τα Εξάρχεια άλλαξαν. Τα παλιά αθηναϊκά σπίτια έγιναν μειοψηφία και η πολυκατοικία κυριάρχησε στους ορίζοντες. Τα θεμέλια του σπιτιού που γεννήθηκε ο Θοδωρής έγιναν κι αυτά θεμέλια για μια άλλη εποχή δόμησης, με τον ίδιο να βρίσκει, ενήλικας πια, αλλού το κατάλληλο ορμητήριο. Γιατί ο Θοδωρής δεν είναι απλώς ένας άνθρωπος που μένει κάπου. Η έξοδος από το σπίτι τον έχει βρει αρκετές φορές με το χωνί (ντουντούκα) στο χέρι ή με ένα δέντρο που πάει να φυτεύσει στον λόφο του Στρέφη ή στο Πεδίο του Άρεως.
Για να τον συναντήσω, χρειάστηκε να δοκιμάσω τις αντοχές μου σε 60 σκαλοπάτια. Οι διηγήσεις του ακούμπησαν σ’ ένα ξύλινο τραπέζι. Και τα Εξάρχεια ενός αυτόχθονα έπαιρναν τη μορφή που όριζαν οι αναμνήσεις του.
Να μιλήσουμε πρώτα για το σπίτι που βρισκόμαστε; Είναι ένα τοπόσημο για την περιοχή, ένα εμβληματικό οίκημα δίπλα στα σκαλιά της Καλλιδρομίου και το πρώτο που συναντά το βλέμμα όπως ανηφορίζεις την Μπενάκη πριν φτάσεις στον λόφο του Στρέφη. Ποια είναι η ιστορία του;
Το σπίτι αυτό είναι το 1920 χτισμένο. Είναι διατηρητέο. Δεν είναι στο στιλ της αρχιτεκτονικής του νεοκλασικού, γιατί όταν χτίστηκε, χτίστηκε σαν εξοχική έπαυλη. Ήτανε κάπως έξω από την πόλη. Εποχές που η Εμμανουήλ Μπενάκη ακόμη λεγόταν οδός Προαστείου, γιατί από την πόλη ερχόταν στο προάστιο. Και ήταν στους πρόποδες του Στρέφη, κοντά στον λόφο, ένα μικρό βουνό ας πούμε. Το είχε χτίσει κάποιος καπετάνιος - τότε οι καπετάνιοι ήταν και μικροεφοπλιστές. Λειτούργησε ως διπλοκατοικία αρκετά χρόνια και στη δεκαετία του 1980 είναι πια ένα μπαρ περίφημο για τα Εξάρχεια, το Green Door. Είχε πράσινη πόρτα. Λειτούργησε για μια δεκαετία και παραπάνω. Έκλεισε στα μέσα του 1990 και αφού έμεινε κλειστό για δυόμισι χρόνια περίπου, βγήκε προς πώληση το 1997. Ε, και τότε ευτύχησα οικονομικά κάπως και μπόρεσα και το αγόρασα για να το κάνουμε πάλι σπίτι.
Πώς είναι να μην ζεις σε πολυκατοικία;
Είναι ένα σπίτι το οποίο, μέσα στο κέντρο, μου προσφέρει μια μικρή όαση. Είναι ενδεικτικό το μικροκλίμα στον κήπο του, τον οποίο έχει εμπλουτίσει πάρα πολύ η Μαρία, η σύντροφός μου (σ.σ.: είναι τόσο πυκνή η βλάστηση, που φιλοτεχνείται από γιασεμί και βουκαμβίλιες ένα φυσικό στέγαστρο στις διπλανές σκάλες). Το καλοκαίρι, σε σχέση με την Καλλιδρομίου έξω, ο κήπος είναι 4 βαθμούς πιο δροσερός.
Από πότε θυμάσαι τον εαυτό σου στη γειτονιά;
Γεννήθηκα το 1956, Πλαπούτα και Καλλιδρομίου. Ήταν το σπίτι που είχε αποκτήσει η οικογένεια της μάνας μου και είχε φτιαχτεί το 1890 από τον προπάππου μου, παππού της μητέρας μου. Και σε μια περίοδο που η κοινή κουβέντα με γνωστούς και φίλους ήταν «Πού πας, Νικολάκη, να μείνεις; Θα σας φάνε οι λύκοι!». Ήταν τριάντα χρόνια πριν υπάρξει το σπίτι που βρισκόμαστε τώρα. Και σ’ αυτό το σπίτι μεγάλωσα μέχρι τα 17 μου, 18 μου χρόνια. Τότε το έδωσε η μητέρα μου και έγινε πολυκατοικία. Μέχρι τότε όμως μεγάλωσα σε αυλή. Με γείτονες, γιατί, πέρα απ’ το δικό μας σπίτι, περιλαμβάνονταν και άλλα δύο οικήματα, τα οποία τα νοικιάζαμε. Αλλά η σχέση τότε νοικάρηδων με ιδιοκτήτη ήταν διαφορετική. Είχαμε κοινή αυλή. Οι νοικοκυρές εκ περιτροπής βγαίνανε και καθαρίζανε, σκουπίζανε την αυλή, κάθε δυο μέρες η μία, κάθε δυο μέρες η άλλη. Για μας τα παιδιά, όταν ήμασταν πιτσιρίκια μέχρι 6-7 ετών, οι πόρτες των οικημάτων ήταν ανοιχτές. Δηλαδή ανά πάσα στιγμή πηγαίναμε σε μια γειτόνισσα, όποια ήταν πιο ελεύθερη, και μπορεί να μας έλεγε κι ένα παραμύθι. Η ζωή ήταν πολύ κοινή, δεν είχε πολλά στεγανά. Είχε βέβαια ο καθένας το οικογενειακό του άσυλο, αλλά ήταν πολύ πιο χαλαρά απ’ ό,τι θα μπορούσε να φανταστεί κάποιος τα πράγματα σήμερα σε διαμερίσματα πολυκατοικίας.
Και πρέπει ακόμη εκείνα τα χρόνια τα Εξάρχεια να ήταν πολύ διαφορετικά.
Να φανταστείς, ο δρόμος που περνούσε μπροστά απ’ το σπίτι, η Πλαπούτα, έγινε άσφαλτος το 1972. Βγαίναμε έξω και παίζαμε μπάλα. Γιατί υπήρχαν μόλις δύο αυτοκίνητα παρκαρισμένα. Το ένα ήταν του πατέρα μου και το άλλο του Μανωλκίδη, που είχε τα φροντιστήρια. Κι εκείνα που περνούσαν το έκαναν αραιά, έπαιζες άνετα. Σταμάταγες ένα λεπτό, πέρναγε τ’ αυτοκίνητο και συνέχιζες για ένα τέταρτο, μισή ώρα μετά χωρίς διακοπή.
Σημειωτέον, το 1890, που πήρε ο προπάππους μου το σπίτι, του δίνανε αυτό το οικόπεδο και του δίνανε κι ένα οικόπεδο Πλαπούτα και Αλεξάνδρας, και δεν πήρε εκείνο γιατί λέει «Ε, δεν θα πάω τόσο μακριά». Του φαινόταν πολύ έξω!
Φαντάζομαι, δεν θα σου ήταν εύκολο να ζήσεις αλλού.
Μα κι εγώ δεν μπορώ. Κατ’ αρχάς μ’ αρέσει πολύ ο τόπος. Οι άνθρωποι. Το ότι θα βγω απ’ το σπίτι μου και θα πω τουλάχιστον δέκα-δεκαπέντε καλημέρες πηγαίνοντας σε μια απόσταση 100-150 μέτρων. Ένα χωριούδακι μες στην πόλη, που έχει μέσα βέβαια και την πολυπολιτισμικότητα, την ανεκτικότητα στο διαφορετικό, την πολιτικοποιημένη κοινότητα.
Είναι μια βολική γειτονιά ακόμη και για τις δουλειές. Είναι μια γειτονιά που πας στο Σύνταγμα και στην Ομόνοια με τα πόδια. Κι ακόμη πιο γρήγορα με το ποδήλατο που κυκλοφορώ εγώ. Όλο το κέντρο το έχεις στα πόδια σου, χωρίς να είσαι αναγκασμένος να πάρεις συγκοινωνία. Και βέβαια, είσαι πολύ κοντά και στα τεκταινόμενα, στις διαδηλώσεις, γεγονότα που, προσωπικά τουλάχιστον, μ’ ενδιαφέρουν.
Να σου πω ότι ένα μέρος των χρημάτων για το σπίτι βρέθηκε με την πώληση ενός οικοπέδου στους Θρακομακεδόνες. Και μου λέγανε «Με τα λεφτά που αγοράζεις αυτό το σπίτι, δεν πας στους Θρακομακεδόνες να έχεις την άνεσή σου;». Μου ήταν αδιανόητο. Να ξέρω ότι χειμώνα 6 η ώρα θα πρέπει να σκέφτομαι να βγω απ’ το σπίτι μου να πάρω μια σοκολάτα!
Αλλά και τα παιδιά μου, όταν ήταν στην εφηβεία και γυρνάγανε απ’ την έξοδο το βράδυ, μου λέγανε πόσο ησυχάζανε όταν περνάγανε τη Σόλωνος κι ερχόντουσαν προς τα δω. Πέραν ότι γνωρίζανε τον χώρο, υπήρχε κόσμος που κυκλοφορούσε, ειδικά νέοι άνθρωποι. Αν τυχόν συνέβαινε κάτι, θα βάζανε μια φωνή και θα υπήρχε άνθρωπος που θα τους βοηθούσε.
Ταυτόχρονα, είσαι συνδεδεμένος και με τους αγώνες που δίνονται διαχρονικά στην περιοχή. Νομίζω σε σημείο που θα σου κάνανε προσαγωγή για ένα δέντρο.
Εχει συμβεί αυτό! Συνέβη το 2007, όταν πήγαμε να δεντροφυτεύσουμε στο Πεδίο του Άρεως ως επιτροπή κατοίκων μπροστά σ’ έναν χώρο που τον είχε αλσφατοστρώσει επίτηδες ο Πανελλήνιος επί Κυριακού, δημιουργώντας μια είσοδο για βαρέα και άλλα οχήματα. Ω του θαύματος, εκεί που προχωρούσαμε στην ενέργεια, εμφανίστηκαν μπροστά μας δύο διμοιρίες ένστολων, οι οποίες θέλανε να μας εμποδίσουν. Κράτησαν εμένα και άλλα δύο άτομα μέσα, μιάμιση μέρα αυτόφωρο. Πήγα κι εγώ πρώτη φορά στη ζωή μου σε κρατητήριο!
Το σημαντικό ήταν ότι στη συνέχεια είχαμε φοβερή υποστήριξη και ύστερα από δεκαπέντε μέρες πήγαμε με τριπλάσιο κόσμο και δεντροφυτεύσαμε πάλι, με τα δέντρα (γαζίες) και τα φυτά (πικροδάφνες) να παραμένουν εκεί έως σήμερα.
Μία από τις σημερινές αντιδράσεις κατοίκων και κινημάτων έχει στο επίκεντρο τον λόφο του Στρέφη. Υπήρξε ποτέ Στρέφης στα καλά του;
Καλώς ή κακώς, και το λέω χωρίς να τον έχω ψηφίσει ποτέ, ο τελευταίος που έκανε καλή δουλειά πάνω ήταν ο Μπέης (σ.σ.: στέλεχος του ΠΑΣΟΚ, θήτευσε την περίοδο 1978-1986). Και άφησε έναν λόφο στον οποίο μεγαλώσανε τα παιδιά μου. Είχε κάνει μια παρέμβαση πολύ συμβατή με τον χώρο, δεν είχε επέμβει κατακτητικά και βάναυσα πάνω στον λόφο. Η τωρινή επέμβαση δεν θα ’ναι τέτοια και θα δώσει χέρι βοηθείας σε διάφορους ιδιώτες να αναπτυχθούν.
Στο στόχαστρο των αλλαγών είναι και η πλατεία.
Εκεί έχουμε τον άμεσο κίνδυνο της καταστροφής της. Δεν θα υπάρχουν τα δέντρα, δεν θα υπάρχει ο τόπος συγκέντρωσης όπως υπήρχε. Τελευταία, λίγο με άσχημο τρόπο, δεν πήγαινε εύκολα ο μέσος γείτονας, ναι. Αλλά όσο υπήρχε η πλατεία, υπήρχε και η προσδοκία ότι τα πράγματα θα μπορούσαν να γίνουν κάπως διαφορετικά. Τώρα δεν θα υπάρχει πλατεία. Κι αν υπάρχει, θα υπάρχει ένα υποπολλαπλάσιο μέρος της.
Είναι αλήθεια ότι η γειτονιά κινδυνεύει γενικότερα να χάσει την ταυτότητά της;
Υπάρχει το airbnb, υπάρχουν οικήματα που έχουν αγοραστεί από funds και δεν έχουν ακόμη μετατραπεί σε τουριστικά καταλύματα. Και βέβαια, όλο αυτό έχει συντείνει στην αύξηση της τιμής αγοράς των διαμερισμάτων και βέβαια και της ενοικίασης, το οποίο δυσκολεύει πάρα πολύ να τους φοιτητές να βρουν κάπου να μείνουν. Μέχρι και τα παιδιά μου βρήκαν σε άλλες γειτονιές σπίτια, για τα οποία στα Εξάρχεια θα έδιναν πολλαπλάσια χρήματα.
Από την άλλη, αρκετός κόσμος συνεχίζει και κρατιέται στα Εξάρχεια. Τα Εξάρχεια παίζουν ρόλο στη ζωή του, δεν είναι μια απρόσωπη γειτονιά. Το «Μένω στα Εξάρχεια» είναι για μένα τρόπος ζωής.
Από τις τόσες δεκαετίες διεκδικήσεων, τι σου έχει μείνει περισσότερο;
Με έχει ευχαριστήσει πάρα πολύ στη ζωή μου ότι είμαι ένας απ’ τους ανθρώπους που μπορέσαμε και φτιάξαμε ένα σχολείο. Φτιάξαμε το σχολείο της Εμμανουήλ Μπενάκη και Αραχώβης, το οποίο ήταν πάρκινγκ. Το οικόπεδο ανήκε στον ΟΣΚ τότε, ο οποίος όμως το άφηνε επί χρόνια και το είχε με κάποιο μικρό νοίκι σε κάποιον επιχειρηματία. Ε, και με την πρωτοβουλία κάποιων κατοίκων, μέσα σ’ αυτούς κι εγώ, μπορέσαμε και διώξαμε τον παρκαδόρο από κει, τον οποίο υποτίθεται προσπαθούσε, επί σειρά ετών, να απομακρύνει κάποιος κλητήρας και δεν τον έβρισκε.
Θυμάμαι, κάναμε ένα μπλόκο με μαθητές, καθηγητές και γονείς. Περιφράξαμε τον χώρο, τον κρατήσαμε καμιά βδομάδα και τον αποδώσαμε καθαρό -είχαν φύγει και τα αυτοκίνητα- στον ΟΣΚ με την υποχρέωση πλέον να τον κάνει σχολείο. Τότε είχε αποσυμφορηθεί το 29ο σχολείο, πήγε το Γυμνάσιο κάτω και έμεινε το Λύκειο μόνο.
