Θα ήταν παράδοξο αν δεν ήταν εγκληματικό και ανήθικο. Είναι, όμως, γεγονός. Ο μεγαλύτερος θηρευτής των θαλασσών του πλανήτη κατέληξε να γίνει ένα θήραμα του ανθρώπου και σήμερα κινδυνεύει με αφανισμό. Καρχαρίας: ακόμη ένα θύμα της ακατάσχετης επιθυμίας του ανθρώπινου είδους να τρώει αλόγιστα το μέλλον της Γης. Ακόμη ένα πλάσμα που καταλήγει στο ανθρώπινο πιάτο αδιαφορώντας για τις επιπτώσεις στα οικοσυστήματα και στις ισορροπίες που αφορούν την επιβίωση όλων των ειδών. Περίπου 30.000 καρχαρίες σκοτώνονται κάθε ημέρα που περνά, με τους επιστήμονες να προειδοποιούν ότι η απότομη αυτή εξαφάνιση έχει σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, καθώς το συγκεκριμένο είδος βρίσκεται στην κορυφή της θαλάσσιας τροφικής αλυσίδας και η εξαφάνισή του θα έχει δραματικές και ανυπολόγιστες επιπτώσεις για το μέλλον του πλανήτη.
Έως 273 εκατομμύρια καρχαρίες σκοτώνονται κάθε χρόνο, ενώ πολλά είδη αντιμετωπίζουν σημαντικό κίνδυνο εξαφάνισης. Οι καρχαρίες αλιεύονται διεθνώς για το κρέας τους και το έλαιο του συκωτιού τους, αλλά η μεγαλύτερη απειλή γι’ αυτούς εξακολουθεί να είναι η αλίευση για τα πτερύγιά τους. Είναι αυτή η τάση που θεωρεί εκλεκτό έδεσμα τη σούπα από φτερό καρχαρία και την εγωκεντρική αντίληψη εκατομμυρίων ανθρώπων να… μην μπορούν να ζήσουν χωρίς αυτή, αδιαφορώντας για το γεγονός ότι η ραγδαία πτώση των πληθυσμών των καρχαριών ανά τον κόσμο έχει σοβαρές επιπτώσεις στη διατήρηση της υγείας και της παραγωγικότητας των θαλάσσιων οικοσυστημάτων, καθώς, ως ανώτεροι θηρευτές, διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη σταθερότητα και στον έλεγχο της τροφικής αλυσίδας.
Εμπόριο φτερών
Το φτερό του καρχαρία χρησιμοποιήθηκε αρχικά σε μια παραδοσιακή σούπα της ασιατικής κουζίνας που πλέον έχει κατακτήσει -δυστυχώς- όλο τον πλανήτη. Λόγω της αυξημένης ζήτησης, τα φτερά καρχαρία πωλούνται σε υψηλές τιμές στην αγορά, πιάνοντας έως και τα 700 ευρώ το κιλό. Το εμπόριό τους βασίζεται στην ανήθικη πρακτική της αφαίρεσης των πτερυγίων (finning), που σημαίνει ότι οι καρχαρίες αλιεύονται, ακρωτηριάζονται ζωντανοί πάνω σε σκάφη και στη συνέχεια τα σώματά απορρίπτονται πίσω στη θάλασσα, με αποτέλεσμα τα ζώα να πεθαίνουν από ασφυξία. Οι ακρωτηριασμένοι καρχαρίες ουσιαστικά πνίγονται, καθώς χρειάζεται να κολυμπούν συνεχώς για να αναπνέουν, χωρίς πτερύγια όμως χάνουν την κολυμβητική τους ικανότητα, με μοιραία κατάληξη στον βυθό των θαλασσών. Η Ευρώπη είναι σήμερα ένας από τους κυριότερους «παίκτες» στην αφαίρεση πτερυγίων καρχαρία παγκοσμίως τόσο με την ενεργή συμμετοχή της σε αυτές τις πρακτικές όσο και ως εμπορικός κόμβος των πτερυγίων, εξάγοντας 3.500 τόνους πτερυγίων κάθε χρόνο, κυρίως προς την Ασία. Γι’ αυτό και χρόνο με τον χρόνο εντείνονται οι πιέσεις προς την Ε.Ε. ώστε να μπει ένα τέλος στο ξεκλήρισμα των θαλασσών και από τους καρχαρίες, που απειλούνται ανοιχτά πλέον με εξαφάνιση, καθώς πληρώνουν τον τρόπο με τον οποίο η φύση φρόντισε για την αναπαραγωγή τους.
Οι καρχαρίες βρίσκονται στην κορυφή της θαλάσσιας τροφικής αλυσίδας και έχουν ελάχιστους φυσικούς εχθρούς. Αυτό σημαίνει ότι δεν έχουν ανάγκη να αναπαράγονται σε μεγάλους αριθμούς. Αν, για παράδειγμα, ένας θηλυκός μπακαλιάρος γεννάει 5 εκατομμύρια αυγά, από τα οποία θα επιζήσει μόνο ένα πολύ μικρό κλάσμα, ένας μεγάλος λευκός καρχαρίας μπορεί να γεννήσει μόνο δύο μικρά, τα οποία θα χρειαστούν πολύ καιρό για να ενηλικιωθούν. Έτσι, αν ένας πληθυσμός καρχαριών ελαττωθεί πολύ, θα χρειαστούν πολλές δεκαετίες, ακόμη και αιώνες, για να αποκατασταθεί. Σήμερα, και με δεδομένη την τάση να σκοτώνονται τόσα εκατομμύρια καρχαρίες τον χρόνο, ο πληθυσμός τους δεν μπορεί να αντέξει αυτή την αφαίμαξη.
Τεχνητός φόβος
Το μεγάλο πρόβλημα με τον κίνδυνο εξαφάνισης του καρχαρία είναι ο φόβος και η εχθρότητα των ανθρώπων απέναντι στα συγκεκριμένα πλάσματα, που έχουν ταυτιστεί με τον μεγαλύτερο θαλάσσιο κίνδυνο, με αποτέλεσμα η θανάτωσή τους να αντιμετωπίζεται ως κάτι απαραίτητο. Μόνο που αυτός ο φόβος είναι εντελώς τεχνητός, που σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στον Στίβεν Σπίλμπεργκ και στην ταινία του «Τα σαγόνια του καρχαρία», παρά στην πραγματικότητα. Σύμφωνα με το Διεθνές Αρχείο Επιθέσεων Καρχαριών (ISAF), που έχει την έδρα του στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Φλόριντα, και καταγράφει κάθε χρόνο όλες τις επιθέσεις καρχαριών, η αλήθεια είναι ότι την τελευταία δεκαετία μόλις δέκα άνθρωποι έχουν χάσει παγκοσμίως τη ζωή τους στα σαγόνια κάποιου καρχαρία, με τους ειδικούς να ξεκαθαρίζουν ότι ακόμη και στα πιο «επικίνδυνα» νερά (Φλόριντα, Χαβάη, Αυστραλία ή Νότια Αφρική), το να δεχτεί κάποιος επίθεση από καρχαρία είναι στατιστικά απίθανο. Η πιθανότητα είναι 1 στα 264 εκατομμύρια!
Όσον αφορά την Ελλάδα, ιστορικά έχουν καταγραφεί συνολικά 14 επιθέσεις, οι 11 εκ των οποίων ήταν θανατηφόρες, τα τελευταία 161 χρόνια, με την πιο πρόσφατη να χρονολογείται το 1981. Μολονότι για πολλούς από εμάς μπορεί «Τα σαγόνια του καρχαρία» να ξυπνούν παιδικούς εφιάλτες, ωστόσο όλοι και όλες πρέπει να αντιληφθούμε ότι η βιοποικιλότητα και η ισορροπία του θαλάσσιου οικοσυστήματος λίγη σχέση έχουν με τις φοβίες μας και ότι οι καρχαρίες αποτελούν βασικό κρίκο σ’ αυτή και η προσπάθεια που γίνεται ώστε να σταματήσει η ανεξέλεγκτη δολοφονία τους είναι κάτι παραπάνω από μια γραφική φιλοζωική διαμαρτυρία. Αυτή είναι μια ιστορία που οι πρωταγωνιστές της δεν μπορούν να μας την πουν, γιατί δεν έχουν φωνή να την πουν. Ας γίνουμε η φωνή τους.
