Live τώρα    
13°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αυξημένες νεφώσεις
13 °C
9.6°C15.2°C
1 BF 86%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αυξημένες νεφώσεις
12 °C
8.5°C13.5°C
1 BF 60%
ΠΑΤΡΑ
Αυξημένες νεφώσεις
14 °C
12.0°C14.4°C
3 BF 78%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
9 °C
8.8°C14.7°C
3 BF 76%
ΛΑΡΙΣΑ
Σποραδικές νεφώσεις
6 °C
5.9°C9.1°C
0 BF 100%
Τζένη Κριθαρά στην «Α» / «Δεν υπάρχει “τώρα το θυμήθηκε”. Δεν το ξέχασε ποτέ»
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Τζένη Κριθαρά στην «Α» / «Δεν υπάρχει “τώρα το θυμήθηκε”. Δεν το ξέχασε ποτέ»

Συνάντησα τη δημοσιογράφο και συγγραφέα Τζένη Κριθαρά λίγες μόλις ημέρες πριν από τη νέα γυναικοκτονία στο Κουκάκι την περασμένη εβδομάδα. Η δημοσίευση αυτής της συνέντευξης μας βρίσκει με μία γυναίκα λιγότερη ανάμεσά μας. Θλίψη, οργή, πόνος, ελπίδα, θάρρος, δύναμη.  Όλα αυτά εναλλάσσονταν στη διάρκεια της συζήτησής μας, ενώ συλλογιόμασταν πόσες γυναίκες χάθηκαν, πόσες κακοποιήθηκαν και κακοποιούνται, πόσες είναι βουτηγμένες στο σκοτάδι του φόβου, αναζητώντας το φως. Πόσες κατάφεραν να ξεφύγουν, να μιλήσουν, να παλέψουν με τους εφιάλτες τους. «Είμαστε ακόμα εδώ ζωντανές».  Όπως και οι γυναίκες που της εμπιστεύτηκαν το τραύμα τους και αφηγήθηκαν τις ιστορίες τους. Κάποιες δεν είχαν μιλήσει πότε ξανά και σε κανέναν.

Για να καταλάβουμε γιατί το πέρασαν έτσι

Κάθε μαρτυρία και ένας κόμπος στο στομάχι. «Νόμιζα αρχικά ότι το δυσκολότερο κομμάτι θα ήταν να μου αφηγηθούν τα γεγονότα. Κι όμως. Το δυσκολότερο ήταν να μου αφηγηθούν το μετά: άλλες προσπάθησαν να πάνε στην αστυνομία και δεν κατάφεραν να καταγγείλουν, άλλες προσπάθησαν να πάνε σε φιλικά ή οικογενειακά πρόσωπα και δεν έγιναν δεκτές ή πιστευτές. Αυτό με έβαλε σε βαθιές σκέψεις. Και αυτός είναι ο λόγος που υπήρξαν το πρώτο και το δεύτερο μέρος του βιβλίου, πριν το τρίτο με τις μαρτυρίες. Γιατί θεώρησα ότι πριν περάσουμε στις μαρτυρίες, θα πρέπει ο αναγνώστης να έχει ένα υπόβαθρο κάποιων βασικών εννοιών και λέξεων αλλά και ιστορικών γεγονότων προκειμένου να καταλάβει γιατί οι γυναίκες που πέρασαν αυτό που πέρασαν το πέρασαν έτσι.  Έχουμε σιχαθεί να ακούμε “γιατί μιλάει τώρα, γιατί δεν μίλησε τότε;”. Το βιβλίο είναι η απάντηση στο γιατί δεν μίλησε τότε. Δεν υπάρχει “τώρα το θυμήθηκε”. Δεν το ξέχασε ποτέ» τονίζει.

«Σε κάθε περίπτωση, όλες έχουν πάρει τον δρόμο τους, κουβαλώντας το τραύμα τους. Σήμερα δεν είναι οι γυναίκες που ήταν όταν τους συνέβη ό,τι τους συνέβη. Και θέλω να πιστεύω ότι δεν είναι οι ίδιες γυναίκες που ήταν πριν μιλήσουν ανοιχτά γι’ αυτό. Από εκεί και πέρα φρόντισα οι ιστορίες να είναι σαφείς, αλλά αφαιρετικές. Δεν με ενδιέφερε η κλειδαρότρυπα. Δεν με ενδιέφερε πώς έγινε η κακοποίηση ή ο βιασμός. Το θέμα μας είναι ότι έγινε» εξηγεί, προσθέτοντας πως αυτό που προσπάθησε να κάνει ήταν να έχει «ανοιχτά τα αυτιά και την καρδιά της». «Προσπάθησα να δημιουργήσω ένα ασφαλές περιβάλλον. Να τους δείξω ότι δεν πρόκειται να τις κρίνω για τίποτα, όπως άλλωστε θα έπρεπε να κάνουμε όλες και όλοι μας» επισημαίνει.

Πες την με το όνομά της: Γυναικοκτονία

«Η γυναικοκτονία είναι ένα ειδικό πρόβλημα και τα ειδικά προβλήματα απαιτούν ειδικές λύσεις.  Όταν μια γυναίκα δολοφονείται ακριβώς επειδή είναι γυναίκα, μιλάμε για την κορύφωση της έμφυλης βίας. Και το να αποκτήσει έναν δικό του ορισμό είναι αυτό που θα του δώσει ορατότητα. Αν θέλουμε, λοιπόν, να μην στρουθοκαμηλίζουμε και να οδεύσουμε προς μια ισότιμη κοινωνία, θα πρέπει να δούμε το πρόβλημα. Από εκεί και πέρα είναι ένας όρος που ούτε εγώ επινόησα ούτε κάποιες “τρελές φεμινίστριες”. Είναι ένας όρος που συναντάμε από τα τέλη του 19ου αιώνα και έχει νομοθετηθεί σε πολλές χώρες του κόσμου. Στην Κύπρο μας έχουν βάλει τα γυαλιά.  Όχι μόνο ολοκληρώνουν τη νομοθέτηση του όρου, αλλά είναι πολύ μπροστά σε ό,τι αφορά τη συναίνεση της σεξουαλικής πράξης και σε άλλα ζητήματα που άπτονται του έμφυλου ζητήματος. Στη Γαλλία το catcalling (η παρενόχληση στον δρόμο) είναι ποινικοποιημένο.

Στην Ελλάδα κάνουμε λες και δεν έχουμε έμφυλα προβλήματα. Σπεύδουμε να αποδώσουμε το έμφυλο έγκλημα κάθε φορά εκεί που μας βολεύει. Τείνουμε να ψυχιατρικοποιούμε συμπεριφορές οι οποίες είναι βαθιά πατριαρχικές και σεξιστικές. Τείνουμε να τα αποδίδουμε όλα στην κακιά την ώρα, στη ζήλια, στο πάθος, στα εγκλήματα τιμής. Η ρίζα του προβλήματος όμως βρίσκεται στο πλαίσιο της πατριαρχίας, με τη γυναίκα να θεωρείται κτήμα κάποιου άλλου, του πατέρα, του συζύγου. Δυστυχώς στην ελληνική πραγματικότητα, για πάρα πολλές δεκαετίες, το βλέμμα έπεφτε στο θύμα. Είναι δυνατόν για ένα ειδεχθές έγκλημα, όπως είναι ο βιασμός, η ντροπή να πέφτει στο θύμα; Αν αυτό δεν είναι πατριαρχικό στερεότυπο, τότε τι είναι; Ας μας απαντήσει κάποιος που υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει πατριαρχία».

Η συσσωρευμένη οργή, αφορμή για το βιβλίο

«Τα τελευταία δύο χρόνια υπήρχε συσσωρευμένη οργή. Βλέπαμε αυξανόμενο αριθμό γυναικοκτονιών, αυξανόμενα περιστατικά έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας. Κι αυτό που με ενοχλούσε ήταν ότι όλο αυτό θεωρούνταν κανονικοποιημένο. Αφορμή για το βιβλίο ήταν η γυναικοκτονία της Καρολάιν στα Γλυκά Νερά και η παρέμβαση που έκανα στην εκπομπή του Νίκου Μπογιόπουλου. Και οι δύο εξηγούσαμε γιατί επρόκειτο για γυναικοκτονία και όχι για δολοφονία, προκαλώντας αντιδράσεις. Το ίδιο πρωί είχα κάνει μια ανάρτηση που εξηγούσα κάποια πράγματα που θεωρούσα ότι έπρεπε όλες και όλοι να γνωρίζουμε για τις γυναικοκτονίες. Τότε άρχισα να λαμβάνω πάρα πολλά μηνύματα από γυναίκες οι οποίες μου έλεγαν ότι “καλά κάνεις και ασχολείσαι με το θέμα”, περιγράφοντάς μου προσωπικά τους βιώματα. Αρχίσαμε να μιλάμε. Είχαν πολύ μεγάλη ανάγκη να το βγάλουν από μέσα τους».

Η κακοποίηση έχει πολλή μοναξιά

«Αυτό που ήθελα ήταν να πάρω λίγο από το βάρος τους, να απαλύνω λίγο την πληγή και να καταλάβουν ότι δεν είναι μόνες. Γιατί έχουν περάσει πολλή μοναξιά όλες οι γυναίκες που καταθέτουν τη μαρτυρία τους στο βιβλίο. Η κακοποίηση έχει πολλή μοναξιά, όπως και ο δρόμος προς τη θεραπεία. Ακόμα και αν σε πιστέψουν, ακόμα και αν βρίσκεσαι σε ένα υποστηρικτικό περιβάλλον, μέσα σου νιώθεις πάντα μόνη. Το βιβλίο είναι ακραίες περιπτώσεις έμφυλης βίας, οπότε σε κάποιες έχουν μείνει μόνιμα προβλήματα υγείας, άλλες έχουν ψυχολογικά προβλήματα, κάποιες έχουν απευθυνθεί σε βοήθεια ψυχολόγου, κάποιες άλλες όχι. Το πιο δύσκολο στη συγγραφή του βιβλίου ήταν όταν έπρεπε να περιγράψω την κακοποίηση παιδιών που σήμερα είναι γυναίκες. Είναι ένα πολύ ευαίσθητο θέμα και οι γυναίκες που μου μίλησαν έβγαλαν προς τα έξω το παιδί που ήταν τότε. Και αυτό είναι από μόνο του τραυματικό»…

Πρέπει κάποια να μπουσουλήσει για να μπορέσουν οι άλλες να τρέξουν

Αναφερόμενη στη συμβολή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στο κίνημα MeToo, η συγγραφέας υπογραμμίζει πως είναι άρρηκτα συνδεδεμένα. «Αν περιμέναμε από τα συστημικά μέσα ενημέρωσης να δώσουν βήμα σε ανθρώπους που ήταν έτοιμοι να καταγγείλουν κάποιους από τα κεφάλια του επιχειρηματικού, του καλλιτεχνικού ή του αθλητικού κόσμου, δεν θα είχαμε φτάσει ποτέ στο σημείο να γίνονται δίκες. Και θα το πιάσω από το Χόλιγουντ, από όπου ξεκίνησε. Μιλάμε για τον Γουάινστιν, τον άνθρωπο πίσω από εκατοντάδες παραγωγές στο Χόλιγουντ. Κανείς δεν περίμενε ότι μια γυναίκα θα ύψωνε ανάστημα. Κι όμως μία το έκανε, κι άλλες ακολούθησαν. Γιατί είναι απαραίτητο μία να ανοίγει τον δρόμο. Το είδαμε και στην Ελλάδα. Θυμηθείτε πώς άνοιξαν τα στόματα όταν η Σοφία Μπεκατώρου βρήκε τη δύναμη να καταγγείλει τον κακοποιητή της. Είναι αυτό που λένε οι Αγγλοσάξονες: πρέπει κάποια να μπουσουλήσει για να μπορέσουν οι άλλες να τρέξουν...»

ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΑ

Η πατριαρχία είναι παντού γύρω μας

 «Την πατριαρχία τη διαπιστώνουμε από τη στιγμή που θα ξυπνήσουμε μέχρι την ώρα που θα κοιμηθούμε» επισημαίνει η Τζένη Κριθαρά. «Όλες οι γυναίκες μπορούμε να καταλάβουμε τι εννοούμε όταν λέμε ότι πρέπει να μπούμε σε ένα καλούπι που η κοινωνία έφτιαξε για μας».

Πώς όμως η πατριαρχία, την ύπαρξη της οποίας πολλοί αρνούνται να αποδεχθούν, γίνεται αντιληπτή στην καθημερινότητα των γυναικών; Η Τζένη Κριθαρά εξηγεί ότι η έμφυλη καταπίεση/βία περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα εκφάνσεων: δεν είναι μόνο οι κραυγαλέες περιπτώσεις του ξυλοδαρμού, του βιασμού και των γυναικοκτονιών.

«Η πατριαρχία είναι ένα σύστημα εξουσίας που βασίζεται στην εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Εν προκειμένω, στην εκμετάλλευση της γυναίκας από τον άνδρα. Μέσα στα χρόνια έχει αλλάξει μορφές. Παλαιότερα η γυναίκα δεν ψήφιζε, δεν δούλευε, ήταν δεδομένο πως ήταν η αποκλειστική τροφός των παιδιών της. Σήμερα, για παράδειγμα, είναι η διαρκής μείωση της αξίας μιας γυναίκας, η διαρκής παρενόχλησή της, σεξουαλική ή μη, υπό το πρίσμα μιας κανονικότητας. Η πατριαρχία είναι γύρω μας. Και βλέποντας με τη γυναικεία ματιά, γιατί εμείς αυτή διαθέτουμε, τη διαπιστώνουμε από τη στιγμή που θα ξυπνήσουμε μέχρι την ώρα που θα κοιμηθούμε. Πρέπει να περιποιούμαστε, να είμαστε στην τρίχα για να πάμε στη δουλειά, να φροντίζουμε το σπίτι, να ξέρουμε να μαγειρεύουμε, να καθαρίζουμε, πρέπει να κάνουμε παιδιά, πρέπει να θέλουμε να κάνουμε παιδιά, πρέπει να θέλουμε να παντρευτούμε, πρέπει να φροντίσουμε τις ρυτίδες μας γιατί στους άνδρες είναι γοητεία αλλά σ’ εμάς είναι κατάντια.  Όλα αυτά από μόνα τους διαμορφώνουν ένα πλαίσιο το οποίο έρχεται και αγκαλιάζει η πατριαρχία. Αυτό το σύστημα καταπίεσης, το οποίο δεν είναι απαραίτητα εμφανές διά γυμνού οφθαλμού. Αλλά νομίζω ότι όλες οι γυναίκες μπορούμε να καταλάβουμε τι εννοούμε όταν λέμε ότι πρέπει να μπούμε σε ένα καλούπι που η κοινωνία έφτιαξε για μας. Το καλούπι αυτό το έχει φτιάξει η κοινωνία για μας. Η κοινωνία, λοιπόν, είναι πατριαρχικά δομημένη και από τη στιγμή που είναι πατριαρχικά δομημένη, αυτό ισχύει για τα καλούπια της».

Σε κινηματικό επίπεδο έχουμε κάνει άλματα

«Θεωρώ όμως ότι σε κινηματικό επίπεδο έχουμε κάνει άλματα. Είμαι πολύ χαρούμενη όταν βλέπω στους αγώνες, στους δρόμους, να συμμετέχουν και άνδρες, να βλέπω ενεργή τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα. Χαίρομαι, επίσης, να βλέπω με τι ορμή έρχεται η νέα γενιά, αγόρια και κορίτσια». Τη ρωτώ τι συζητά πλέον με τους άνδρες φίλους της μετά τον καταιγισμό των καταγγελιών. «Βλέπω μεγάλη μεταστροφή τα τελευταία 3-4 χρόνια με τους φίλους μου τα αγόρια. Μέχρι πριν από λίγα χρόνια ήμουν η “υπερβολική φεμινίστρια”. Τώρα, μετά το πλήθος των καταγγελιών, καταλαβαίνουν ότι ο σεξισμός είναι γύρω μας. Το αναγνωρίζουν γιατί καταλαβαίνουν πια ότι δεν έχει σημασία ποια είναι το θύμα, αλλά ποιος είναι ο θύτης».

Σε επίπεδο πολιτικών είμαστε πάρα πολύ πίσω

«Σε επίπεδο πολιτικών όμως είμαστε πάρα πολύ πίσω. Δεν βλέπω καμία πολιτική βούληση από την παρούσα κυβέρνηση ούτε να θεσμοθετήσει τον όρο γυναικοκτονία ούτε να λάβει μέτρα για τον περιορισμό της έμφυλης βίας».  Έτσι, φέρνει ως παράδειγμα την κατάργηση της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων που ενσωματώθηκε με τη Γενική Γραμματεία Οικογένειας. «Υποτίθεται ότι η Γενική Γραμματεία Ισότητας θα αναδείκνυε το έμφυλο ζήτημα. Αλλά ενσωματώνοντάς την μαζί με την οικογενειακή πολιτική, μοιραία την ταυτίζεις με το έμφυλο ζήτημα. Αυτό δεν είναι από μόνο του σεξιστικό και πατριαρχικό;» διερωτάται.

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL