Μυτιλήνη 2014. Οι γιαγιάδες ανοίγουν τις αγκαλιές τους για να ζεστάνουν τα «ξενάκια». Οι ντόπιοι έχουν μνήμες από τους Μικρασιάτες πρόσφυγες που έφταναν στο νησί από το Αϊβαλί.
Μυτιλήνη 2018. Ακροδεξιοί, φασίστες, ρατσιστές πνιγμένοι στο μίσος εξαπολύουν πογκρόμ, χτυπάνε, τρομοκρατούν, βάζουν φωτιά, καταστρέφουν ό,τι τους φοβίζει και τους είναι ξένο.
Μυτιλήνη 2020. Το κολαστήριο της Μόριας παραδίδεται στις φλόγες. Κάποιοι αποκαλούν “πουτάνες" τις προσφύγισσες.
Μυτιλήνη 2022. Αλλαγή σκηνικού. Τρεις ημέρες η φωνή της αλληλεγγύης στους ξένους κάνει βόλτες στους δρόμους, στα καφενεία, έξω από το αστυνομικό τμήμα, στα δικαστήρια της Λέσβου, διεκδικώντας το δίκιο και την αποδοχή των ξένων. Τα στόματα ανήκουν σε νέους. Ξαναγεννιέται η ελπίδα, να ξαναγίνουμε άνθρωποι. Ο Ακίφ και ο Ζαχίρ, οι ναυαγοί που βαφτίστηκαν διακινητές γιατί έσωσαν τα παιδιά και τους συντρόφους τους, έχουν «χειρολαβές». Την αλληλεγγύη. Η 10χρονη Ζαχρά και ο 2χρονος Χαμίτ, που δεν αγκάλιασε ποτέ τον πατέρα του από τότε που γεννήθηκε, μπορούν να ελπίζουν (;) ότι θα ζήσουν ασφαλείς και ελεύθεροι. Μοιάζει με ταινία, αλλά είναι η πραγματική ζωή.
Δεν είδε ποτέ τον 2 ετών γιο του
Σκηνή 1η: Τετάρτη απόγευμα, πολλοί αλληλέγγυοι, δικηγόροι, δημοσιογράφοι, Έλληνες και ξένοι, τέσσερις ευρωβουλευτές, έξω από το Αστυνομικό Τμήμα της Μυτιλήνης, όπου κρατούνται ενόψει του Εφετείου ο Ακίφ και ο Ζαχίρ. Αφγανοί πρόσφυγες.
Όσο διαρκεί η διαπραγμάτευση για το ποιοι θα τους συναντήσουν μέσα στα κρατητήρια, εμφανίζεται φοβισμένη η μανδηλοφορεμένη 24χρονη γυναίκα του Ζαχίρι Αμίρ, η Φατιμέ, που έχει να τον δεί και να μιλήσει μαζί του από την ημέρα της σύλληψης. Εδώ και δύο χρόνια. Στην αγκαλιά της ο γιος της Χαμίτ, τον οποίο κυοφορούσε στη μοιραία θαλάσσια διαδρομή Τουρκία-Μυτιλήνη που διέλυσε την οικογένειά της. Τον γέννησε μόνη της στο νοσοκομείο των Σερρών, γιατί ο σύντροφος της συνελήφθη και κρατείται στις φυλακές της Νιγρίτας Σερρών με την κατηγορία του διακινητή.
Περιμένω να γυρίσει, λέει η 10χρονη κορούλα
Στο ένα χέρι της κρατά σφιχτά τη 10χρονη κόρη της, η οποία μιλάει σπαστά ελληνικά. Ζούνε σε προσφυγικό καταυλισμό, μέσα σε κοντέινερ, στην περιοχή Βαγιοχώρι της Βόλβης στη Θεσσαλονίκη. Ήρθαν για να τον συναντήσουν. «Αυτό που θέλω να του πώ είναι να γυρίσει πίσω στον καταυλισμό, να είμαστε όλοι μαζί» λέει η 10χρονη Ζαχρά. Η Φατιμέ θυμάται τα γεγονότα που σημάδεψαν τη ζωή της: «Φύγαμε από το Αφγανιστάν γιατί η ζωή ήταν πολύ δύσκολη. Ο Ζαχίρι, ο άνδρας μου, ράφτης, αναγκάστηκε από τα 12 του χρόνια να φύγει στο Ιράν. Τον απέλασαν τρεις φορές. Αποφασίσαμε, μέσω Τουρκίας, να έρθουμε στην Ελλάδα. Πληρώσαμε 1.000 ευρώ. Δεν θυμάμαι πόσοι ήμασταν στη βάρκα. Μόλις απομακρυνθήκαμε από τα τουρκικά παράλια, περίπου 50 μέτρα, μας εγκατέλειψε ο Τούρκος διακινητής. Η κόρη μου κρύφτηκε στην αγκαλιά μου. Φοβήθηκα για τη ζωή όλων μας. Δεν είχαμε ακούσει για την πρακτική αυτή των δουλεμπόρων. Δεν πιστεύαμε ότι θα μας εγκαταλείψουν μεσοπέλαγα. Ούτε εγώ ούτε ο άνδρας μου είχαμε δει μέχρι τότε θάλασσα. Δεν είχαμε ξαναμπεί σε βάρκα. Κολύμπι δεν ξέραμε. Κανείς δεν είχε πιάσει τιμόνι μέχρι τότε. Κάποιος έπρεπε να το κάνει. Δεν είχαμε άλλη επιλογή.
Οταν είδαμε το Λιμενικό ανασάναμε. Πιστέψαμε ότι θα μας σώσουν. Όμως το Λιμενικό επιχείρησε να μας διώξει πίσω. Η βάρκα ήταν τρύπια. Έμπαζε νερά. Θα πνιγόμασταν όλοι. Είδαμε τον χάρο με τα μάτια μας. Αναγκάστηκαν να μας μαζέψουν. Όταν βγήκαμε στη στεριά, συνέλαβαν οι αστυνομικοί τον σύζυγό μου τον Ζαχίρι, χωρίς να τον δούν να κρατά το τιμόνι της βάρκας στο χέρι του. Και δεν το κράτησε... Μου είπαν ότι θα επιστρέψει σε πέντε λεπτά. Όμως λείπει δύο χρόνια και τον έχουν καταδικάσει πενήντα. Δεν κάνω όνειρα. Ελπίζω μόνο στον Θεό. Του έχω μιλήσει μόνο δύο φορές στο τηλέφωνο. Δεν του δίνουν κάρτα ούτε για να επικοινωνήσει μαζί μου. Τον γιο μας δεν τον έχει δει ποτέ» διηγείται η Φατιμέ με χαμηλωμένα τα μάτια και χωρίς καμιά ελπίδα.
Ας αναλογιστούμε τη ζωή αυτής της γυναίκας, που παντρεύτηκε στα 14, γέννησε στα 15 της και σήμερα μεγαλώνει σε ένα κοντέινερ στο πουθενά δύο παιδιά. Η δικαίωση του Ζαχίρι θα τους οδηγήσει ξανά στη ζωή.
Κινδυνέψαμε να πνιγούμε και μας τιμωρούν γι’ αυτό
Σκηνή 2η: Συνάντηση μέσα στο αστυνομικό τμήμα με τους κατηγορούμενους Ακίφ και Ζαχίρ. Με το χρονόμετρο στο χέρι. Μόνο είκοσι λεπτά και με πίεση για να είναι δημοσιογράφοι παρόντες. Ο 22χρονος Ζαχίρι μετήχθη από τις φυλακές της Νιγρίτας. Ο Ακίφ Ρασούλ -στρατιώτης στο Αφγανιστάν- από τις φυλακές της Χίου. Μιλούν φαρσί και μόνο ο ένας λίγα αγγλικά που έμαθε στη φυλακή.
Νέα παιδιά, ακρωτηριασμένες ζωές. Χωρίς ελπίδα για δίκαιη δίκη. Ευγνώμονες και έκπληκτοι από το κύμα αλληλεγγύης, αλλά δύσπιστοι απέναντι στη Δικαιοσύνη. «Εμείς νομίζαμε ότι η ποινή φυλάκισης ήταν οκτώ χρόνια και τελικά μας έριξαν πενήντα χρόνια στον καθένα. Βρεθήκαμε σε φυλακές με δολοφόνους και ποινικούς κρατούμενους. Αυτοί αφαίρεσαν ζωές, εμείς κινδυνέψαμε να πνιγούμε και μας τιμωρούν γι' αυτό. Δεν μας συνέλαβαν με το τιμόνι στο χέρι. Όμως μας ενοχοποίησαν. Αναγκάστηκαν να μας σώσουν και μετά μας φυλάκισαν. Αν εσείς είχατε τη γυναίκα σας, το παιδί σας πάνω στη βάρκα και τους βλέπατε να βουλιάζουν, να πνίγονται, τι θα κάνατε; Θα περιμένατε να έρθει το τέλος; Οι συνθήκες κράτησης δεν είναι καλές. Χωρίς δικηγόρους, χωρίς επικοινωνία με τις οικογένειές μας, χωρίς χρήματα. Μας πέταξαν στα αστυνομικά τμήματα, διόρισαν στο παραπέντε δικηγόρους υπεράσπισης και δεν μας επέτρεψαν να μιλήσουμε. Η μόνη ερώτηση ήταν αν ήμασταν εμείς οι καπετάνιοι. Δεν μας έδωσαν χρόνο να μιλήσουμε. Όλα έγιναν πολύ γρήγορα. Μέσα σε δύο λεπτά, μας φυλάκισαν για πενήντα χρόνια. Δεν ξέρω γιατί μας τιμωρούν. Γιατί θελήσαμε να ζήσουμε ελεύθεροι και ασφαλείς».
Διεθνής αλληλεγγύη
Παρόντες στη Μυτιλήνη για τη δίκη των δύο Αφγανών ο ευρωβουλευτής Στέλιος Κούλογλου, η Καταλανή ευρωβουλευτής Clara Ponsati, δύο Ιρλανδοί ευρωβουλευτές της Αριστεράς, η Klein Daily και ο Mick Walls, ο διασώστης Ιάσων Αποστολόπουλος, δέκα καλλιτέχνες από την κίνηση «Για μια δίκαιη δίκη για τον Μόχαμαντ», ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Γ. Μπουρνούς, μέλη και στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ, εκπρόσωποι της Ύπατης Αρμοστείας και ΜΚΟ.
Συναυλία αλληλεγγύης για μια δίκαιη δίκη
Για τις 7 Απριλίου αναβλήθηκε η δίκη
Τετάρτη βράδυ. Το αδιαχώρητο μέσα και έξω από το «Πανελλήνιο», όπου δίνεται η συναυλία για «Μια δίκαιη δίκη για τον Μοχάμαντ». Στη σκηνή εναλλάσσονται οι καλλιτέχνες: Μυστακίδης, Μητσοτάκης, Σιώτας, Παπαγεωργίου, Φριτζήλα, Δεληβοριάς, Φασούλη και το συγκρότημα «Σάλια Μπάλια». Μουσικές, συνθήματα, ακτιβισμός, χορός, γέλια, κλάματα, επί πέντε ώρες.
Η τοιχογραφία πίσω από τη σκηνή είναι εικόνες Μικρασιατών προσφύγων, που καταφθάνουν στο νησί το 1922. Το προσφυγικό δεν είναι πρόβλημα, είναι μια αέναη μετακίνηση των λαών στους αιώνες αναζητώντας μια καλύτερη ζωή. Το νησί σπάει τη βουβαμάρα και τη σιωπή των τελευταίων χρόνων. Σπάει ο φόβος. Μπορούν οι αλληλέγγυοι να φωνάξουν δυνατά χωρίς να τους λιντσάρουν. Μπορεί και οι μειωμένες ροές των προσφύγων να έχουν καταλαγιάσει το μίσος για τους ξένους. Εξάλλου στο νησί κυκλοφορούν ανάμεσα στους ντόπιους ελάχιστοι πρόσφυγες. Από το ΚΥΤ του Καρά Τεπέ επιτρέπεται ελεγχόμενη έξοδος των φιλοξενουμένων και όχι καθημερινή. Εκ περιτροπής και κάθε δεύτερη μέρα με κωδικό.
Οι απωθήσεις, οι παράνομες απαγωγές και εξαφανίσεις προσφύγων, τα κλειστά σύνορα της Ευρώπης και τα ναυάγια αποθαρρύνουν τον ερχομό των ξένων. “Λέσβος, γη αντιφασιστική» το σύνθημα που δονεί τον συναυλιακό χώρο. Ανάμεσα στις μουσικές, η στιχουργός Φωτεινή Λαμπρίδη και ο δημοσιογράφος Αντώνης Μποσκοΐτης διαβάζουν λόγια Μικρασιατών προσφύγων, είτε προσφύγων από την Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Το κοινό σωπαίνει. «Δεν υπάρχει μεγαλύτερη σιωπή από αυτή του πνιγμένου». «Η θάλασσα είπε: Έχω χορτάσει θάνατο, φτάνει». "Όχι άλλοι ναυαγοί, όχι άλλοι πνιγμένοι στη Μεσόγειο. Όσες κι αν χτίζουν φυλακές, ο νους μας θα είν' αληταριό”.
“Δεν ήρθαμε να περάσουμε καλά απόψε. Ήρθαμε να ενώσουμε τις δυνάμεις μας και τον προβληματισμό μας γιατί κάτι δεν πάει καλά» επισημαίνει ο Δ. Μυστακίδης, ενώ οι Μυτιληνιοί μέλη του συγκροτήματος «Σάλια Μπάλια» δηλώνουν οργισμένοι και θυμωμένοι για το πογκρόμ του 2018. «Διεκδικώ το δικαίωμα να ζουν με αξιοπρέπεια οι λαοί» το σχόλιο του Φώτη Σιώτα, ενώ ο διασώστης Ιάσων Αποστολόπουλος, που προλόγισε τη συναυλία, μας υπενθύμισε πως στην Ελλάδα ποινικοποιείται η διάσωση, όταν στην Ιταλία οι σαλβινικοί ρατσιστικοί αντίστοιχοι νόμοι καταργήθηκαν. Στην Ελλάδα του Μητσοτάκη, χρειάζεται η χορήγηση ειδικής άδειας με όλη τη χρονοβόρα διαδικασία, όταν συνάνθρωποί μας πνίγονται στα ανοιχτά της θάλασσας. Όλοι έδωσαν ραντεβού το πρωινό της Πέμπτης στα δικαστήρια για να υπερασπιστούν τον Αμίρ και τον Ακίφ. Η δίκη, έπειτα από πολύωρη αναμονή και προσμονή, αναβλήθηκε για την επομένη. Τελικά την Παρασκευή, στο παρά πέντε, ορίστηκε η δίκη για τις 7 Απριλίου. Η αγωνία, η φυλακή και ο ψυχολογικός πόλεμος συνεχίζονται. Οι αλληλέγγυοι ανανέωσαν το ραντεβού τους στη Μυτιλήνη.
Οι Σομαλοί έθαψαν τους νεκρούς τους
Το μεσημέρι της Πέμπτης, στο νεκροταφείο των προσφύγων της Μυτιλήνης που δημιουργήθηκε μετά το 2015, μέσα σε έναν ελαιώνα, γράφεται η τελευταία σκηνή της ζωής έξι Σομαλών που τους ξέβρασε η θάλασσα στην περιοχή Καλαμάρι της πρωτεύουσας του νησιού. Είχαν συγγενείς που διαμένουν στο ΚΥΤ του Καρά Τεπέ. Αυτοί τους αναζήτησαν γιατί αγνοούνταν. Τους περίμεναν από την Τουρκία. Δεν βρέθηκε πάνω τους ούτε ένα κινητό. Κάποιοι μιλούν για επαναπροώθηση στα τουρκικά παράλια και απαγωγή. Τους μεταφέρουν τυλιγμένους σε άσπρα σεντόνια, χωρίς φέρετρα. Ξεμυτίζουν τα μαύρα τους κορμιά. Άνδρες ομοεθνείς με πομπή μεταφέρουν σανίδες πάνω στις οποίες θα τοποθετηθούν τα άψυχα κορμιά νέων ανθρώπων, αφού πρώτα πλυθούν και μοιρολογηθούν. Ακολουθούν το δικό τους τελετουργικό. Φροντισμένοι και με δάκρυα τους αποχαιρετούν οι συγγενείς τους. Αφρόντιστοι και κυνηγημένοι από την Πολιτεία. Θαμμένοι σε ξένο τόπο. Σε λίγο και ξεχασμένοι από όλους μας.
