Μια τυχαία επίσκεψη στο αεροδρόμιο είναι από μόνη της ένα ταξίδι. Όχι μόνο λόγω της απόστασης απ' το κέντρο. Αλλά κυρίως λόγω της δύναμης που έχει μια μικρή ηλεκτρονική οθόνη με κίτρινα γράμματα να σε μεταφέρει στην πόλη όπου θα ήθελες να ξυπνήσεις την επόμενη μέρα.
Παρίσι. Βιέννη. Άμστερνταμ. Πράγα. Στο επόμενο δρομολόγιο θα μπορούσες να κάθεσαι αναπαυτικά σ' ένα κάθισμα δίπλα στο φτερό και να βγάζεις φωτογραφίες πάνω απ' τα σύννεφα. Σε τέσσερις με πέντε ώρες θα μπορούσες να περπατήσεις δίπλα στον Σηκουάνα, κάτω από το Κολοσσαίο και με φόντο κτήρια του Μεσαίωνα, τα οποία συνεχίζουν να έχουν κανονικά ζωή.
Η ζήλια για ταξίδι μεγαλώνει κοιτάζοντας τους ανθρώπους που περνούν κάτω από τις πινακίδες. Με το ένα τους χέρι σύρουν τη βαλίτσα και ψάχνουν τον σωστό διάδρομο για να την αφήσουν, όπου τους υποδέχεται με ευγένεια και χαμόγελο ο υπάλληλος. Την ίδια στιγμή οι τηλεοράσεις των καταστημάτων είναι συντονισμένες στη διεθνή ειδησεογραφία. Στο δελτίο καιρού εμφανίζονται θερμοκρασίες σε όλες τις ηπείρους. Στη Νέα Υόρκη έχει 16 βαθμούς Κελσίου. Στο Ναϊρόμπι 24. Στο Πεκίνο 12. Στο Σίδνεϊ 18.
Έξω τ’ αεροπλάνα αρχίζουν ν’ απογειώνονται και είναι ντυμένα συχνά στα χρώματα της χώρας όπου καταλήγουν. Του Καναδά κόκκινα με το φύλλο σφενδάμου. Υπάρχουν κι εκείνα που προσγειώνονται, με το ταξίδι των επιβατών που θέλουν να ξυπνήσουν στη δική μας πόλη να μπαίνει στην τελική του ευθεία. Κανείς δεν δείχνει να προσέχει τα παιδιά που σπρώχνουν τα κάργκο, που βγαίνουν απ’ την κοιλιά των αεροπλάνων και μετά αντικαθίστανται. Απ’ τα δικά τους, πάλι, χέρια.
Και μέσα και έξω όλα ακτινοβολούν παραπλανητικά. Από τις αχτίδες του ήλιου μέχρι τις μπλε πινακίδες και τα λευκά γράμματα που κατατοπίζουν εντός τον επισκέπτη.
Τα μη και τα πρέπει
«Μην γυρίσεις το κεφάλι σου και μην μιλήσεις»
«Πήγαινε τις λεκάνες μπροστά, τι κάθεσαι - ξεχώρισε τα πράγματα και τα λάπτοπ»: οι προσταγές των προϊσταμένων δημιουργούν συνεχώς ψυχολογική πίεση στον κόσμο που δουλεύει στην ασφάλεια του αεροδρομίου.
«'Μην γυρίσεις το κεφάλι σου, μην μιλήσεις, δεν επιτρέπεται να απαντήσεις στο κινητό σου (ακόμα και όταν είσαι μακριά από το κοινό)'. Υπάρχει ένα 'μη' διαρκώς: επόπτες, μεσαίοι και ανώτεροι μας υποτιμούν διαρκώς ως προσωπικότητες» λέει στην «Α» εργαζόμενος στην ICΤS με το χαρακτηριστικό σκούρο μπλε κουστούμι και την κόκκινη γραβάτα, που συναντάμε στα μηχανήματα ελέγχου.
Ως επιβάτες το μόνο που μας ενδιαφέρει είναι να περάσουμε γρήγορα τον έλεγχο για να φτάσουμε στις πύλες. Σπάνια προσέχουμε τις ατέρμονες, μηχανικές κινήσεις των εργαζομένων.
«Εξυπηρετούμε αδιάκοπα χιλιάδες ανθρώπους, πάνω από 20.000 σε μια βάρδια κατά τις τουριστικές περιόδους, πηγαινοφέρνουμε χιλιάδες λεκάνες μέσα στο οκτάωρο, όλο αυτό το βάρος πέφτει, μαζί με την πολύωρη ορθοστασία, στο σώμα μας, όλοι εδώ μέσα είμαστε σαράβαλα από τα μυοσκελετικά» περιγράφει ο εργαζόμενος.
Η αμοιβή αυτών των περίπου 2.000 εργαζομένων στις εταιρείες ασφάλειας είναι στα επίπεδα του κατώτατου μισθού «παρότι έχουμε άδεια security και πιστοποίηση ελεγκτή και screener από την Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας».
Οι περισσότεροι θέλουν να δουλεύουν συνεχώς Σάββατα, Κυριακές και βραδινά «μπας και καταφέρουν να πλησιάσουν τα 1.000 ευρώ τον μήνα», αλλά «αυτό οδηγεί με βεβαιότητα στην εξάντληση - τα λεφτά θα τα ‘φας’ σε φάρμακα για τη μέση σου».
Στρατιωτική πειθαρχία
«Έχουν παραιτηθεί ακόμα και επόπτες από την πίεση, τους υποχρεώνουν να κάνουν συνεχώς 'αναφορές' για (υποτιθέμενα) παραπτώματα των υπαλλήλων. Αν κάποιος π.χ. δεν έχει καλογυαλισμένο ή βαμμένο το παπούτσι του ή έχει αφήσει λίγο αξύριστο το μούσι του».
Πρώην εργαζόμενος και νυν συνταξιούχος επιβεβαιώνει το «στρατιωτικό», όπως το προσδιορίζει, κλίμα. «Τα διαλείμματα, ειδικά την ημέρα και το καλοκαίρι, ήταν πολύ λίγα και μικρής διάρκειας, 15 με 20 λεπτά. Δεν προλαβαίνεις να κάνεις τίποτα, ούτε να πας τουαλέτα». Και για να πας εν ώρα εργασίας θα πρέπει πρώτα να πάρεις ειδική άδεια. «Η διαδικασία για να βρεθεί αντικαταστάτης μπορεί να πάρει μέχρι και μισάωρο».
«Με την Covid διαλύθηκαν όλα, έφυγαν πολλοί συνάδελφοι, συμβασιούχοι, ακόμα και μόνιμοι, με αποτέλεσμα μια δουλειά που γινόταν από 70 άτομα να την κάνουμε πλέον με 35» παρατηρεί στην «Α» ο Α.Δ., εργαζόμενος στην πίστα του «Ελευθέριος Βενιζέλος».
Αν στο οκτάωρο είχε να διαχειριστεί τρία αεροπλάνα (άφιξη - αναχώρηση), πλέον πρέπει να τα βγάλει πέρα με πέντε, «δεν προλαβαίνεις να κάτσεις». Ευθύνες, τρέξιμο, μεγαλύτερος κίνδυνος να κάνεις λάθος ή να χτυπήσεις, «ειδικά όσοι δουλεύουν με πάνω από 50 βαθμούς Κελσίου», ήταν καθημερινότητα το φετινό καλοκαίρι που η κίνηση αυξήθηκε κατακόρυφα λόγω της άρσης των περιορισμών.
Στον παρατεταμένο καύσωνα υπήρξε ακόμα και περιστατικό λιποθυμίας: «καυσαέρια, κηροζίνη, αφόρητη ζέστη κάνουν αντίξοες τις συνθήκες».
Ο Α.Δ. ήταν εκεί και τις μέρες της καταρρακτώδους βροχής των προηγούμενων ημερών, όταν «η πίστα είχε μετατραπεί σε πισίνα και τα αμάξια δεν διακρίνονταν καν, απλά με την εμπειρία μας προσπαθήσαμε να αντεπεξέλθουμε».
«Η υγεία και η ασφάλεια είναι από τους μεγαλύτερους ασθενείς στην Ελλάδα» μας λέει επιθεωρητής του ΣΕΠΕ που θέλει να διατηρήσει την ανωνυμία του. Το αποτέλεσμα είναι τραυματικό όχι μόνο για τους εργαζόμενους, αλλά και για την ελληνική οικονομία. «Η πλημμελής εφαρμογή των κανόνων της υγείας και της ασφάλειας έχει ένα κόστος της τάξεως του 4% του ελληνικού ΑΕΠ. Σε πόσα δισ. αντιστοιχεί; Πόσο αίμα χύθηκε για να κοπούν μερικά εκατομμύρια;».
Οι απολύσεις της καραντίνας
Οι εταιρείες handling του αεροδρομίου ισχυρίζονται ότι δεν βρίσκουν προσωπικό, ενώ είναι οι ίδιες που διατηρούν ένα γκρίζο εργασιακό καθεστώς και πετούν στον δρόμο όσους δεν χρειάζονται. Σήμερα εργάζονται 500 λιγότεροι από όσους στελέχωναν τις υπηρεσίες πριν από την καραντίνα
Το διάλειμμα των εργαζόμενων γίνεται μακριά από τα φώτα του αεροδρομίου και τους ταξιδιώτες. Σε ένα από τα «αδιέξοδα» του πάνω ορόφου κάθεται κουλουριασμένη μια καθαρίστρια κρυμμένη πίσω από το καρότσι με τον κουβά και τα καθαριστικά της. Στην πραγματικότητα παριστάνει ότι κάθεται, καθώς είναι αδύνατον να βολευτείς στο χαμηλό μεταλλικό προστατευτικό που διασχίζει παράλληλα, από άκρη σε άκρη, τους τοίχους.
Πάνω από τα λυγισμένα γόνατά της κρατά ένα σάντουιτς και το τρώει όσο πιο σύντομα μπορεί. Είναι ένας από τους τρεις μόλις ανθρώπους που πασχίζουν να κρατούν τη βιτρίνα του τουρισμού μας λαμπερή. Την πρώτη εικόνα που αντικρίζουν οι επισκέπτες πατώντας το πόδι τους πάλι στη γη. Ο μικρός αριθμός τους και η αντιμετώπιση των αναγκών τους με αδιαφορία και υποτίμηση είναι όμως η κοινή συνθήκη που συνδέει όλους τους εργαζόμενους. Στο πρόσωπο της καθαρίστριας μπορεί να δει κανείς το πρόσωπο των ελεγκτών, των handler, των ανθρώπων που δουλεύουν στην πίστα.
Απολύθηκε το 42% λόγω πανδημίας
Σε ένα μαγαζί που δεν κατεβάζει ρολά ούτε για μία ώρα, οι εργαζόμενοι όλων των υπηρεσιών υποχρεώνονται να δουλεύουν με κακή ψυχολογία και να καλύπτουν ανάγκες που απαιτούν το πολλαπλάσιο δυναμικό.
«Από τον Οκτώβριο έως τον Δεκέμβριο του 2020 η εταιρεία στην οποία εργάζομαι απέλυσε το 42% του δυναμικού στον σταθμό της Αθήνας χρησιμοποιώντας ως πρόσχημα την πανδημία. Και το νούμερο αυτό αφορά μόλις τα περισσεύματα. Οι απολύσεις είχαν ξεκινήσει μαζικά από το 2012, εν μέσω κρίσης πάλι και οικονομικής ανασφάλειας στην Ελλάδα. Ξεκινήσαμε να δουλεύουμε 80 και είμαστε πλέον 15» λέει εργαζόμενη στην Air France και την KLM, εταιρείες που τα τελευταία χρόνια συνεργάζονται.
Αρμοδιότητά της είναι να επιβλέπει την εξέλιξη της πτήσης και της εξυπηρέτησης των αεροσκαφών. «Όταν κάποιος ζητάει να δει κάποιον υπεύθυνο, είμαι εγώ. Όταν πρέπει να λεχθεί κάτι στην πίστα στο αεροπλάνο που έρχεται και φεύγει, είμαι πάλι εγώ». Από τη στιγμή που έγιναν οι απολύσεις, ζει με την αγωνία ότι μπορεί να βρεθεί στην ίδια θέση. Όπως και τι θα πρωτοπρολάβει να κάνει. «Όταν είσαι μόνος στη βάρδια για να δεις δέκα αεροπλάνα, λες εμπρός καλά μου πόδια. Δεν μπορείς να είσαι και στα δέκα μέρη ταυτόχρονα».
Τουλάχιστον οι περισσότεροι εκ των εκατοντάδων εργαζομένων στις ξένες αεροπορικές εταιρείες (όπως είναι ακόμη οι British Airways, Lufthansa, Turkish Airlines, Ryanair κ.ά.) καλύπτονται από κλαδική συλλογική σύμβαση εργασίας με κατοχυρωμένα κάποια στοιχειώδη δικαιώματα.
Αντιθέτως, στις τρεις εταιρείες επίγειας εξυπηρέτησης (handling) του «Ελευθέριος Βενιζέλος», Goldair, Skyserv και Swissport, με περισσότερα από 3.000 άτομα προσωπικό (που αυξάνεται σημαντικά την τουριστική περίοδο), κυριαρχούν οι χαμηλοί μισθοί και οι ελαστικές σχέσεις εργασίας.
Ανάμεσά τους, τονίζει ο Χρήστος Καραγιάννης, πρόεδρος της Ομοσπονδίας Προσωπικού Αεροπορικών Μεταφορών, οι εποχικοί συμβασιούχοι που προσλαμβάνονταν κάθε 30 Μαρτίου για το εξάμηνο κατά το οποίο κορυφωνόταν η κίνηση στο αεροδρόμιο. Μετά την πρώτη καραντίνα, πάνω από 500 άνθρωποι στον κεντρικό αερολιμένα της χώρας δεν ξαναέπιασαν δουλειά και δεν μπήκαν ούτε σε καθεστώς αναστολής.
Όμηροι των συμβάσεων ορισμένου χρόνου
Την περίοδο πριν από την οικονομική κρίση του 2009, οι αεροπορικές εταιρείες είχαν δικό τους προσωπικό στο check in, στα εφόδια, στις πύλες, στο ticketing, στην πίστα. Η σταδιακή ανάληψη των υπηρεσιών handling από τρίτες εταιρείες έχει αλλάξει προς το χειρότερο το εργασιακό καθεστώς.
Το μισθολογικό κόστος αντιστοιχεί στο 70% των λειτουργικών δαπανών των εν λόγω εταιρειών, απόδειξη ότι αποτελούν απλώς τους μεσάζοντες ώστε να απαλλάσσονται οι αεροπορικές εταιρείες και οι εταιρείες διαχείρισης των αεροδρομίων από το «βάρος» των εργαζόμενων.
Δεδομένου ότι, από την εποχή των Ολυμπιακών, οι εν λόγω επιχειρήσεις έχουν εξαιρεθεί από την υποχρέωση μονιμοποίησης όσων δουλεύουν με συνεχείς συμβάσεις ορισμένου χρόνου, χιλιάδες άνθρωποι ζουν σε διαρκή ομηρεία, ακόμα και επί δέκα χρόνια, με ανανεούμενες συμβάσεις ορισμένου χρόνου.
Οι εταιρείες δικαιολογούν τη σημερινή μείωση του προσωπικού με το πρόσχημα ότι απώλεσαν το 99% του κύκλου εργασιών τους λόγω πανδημίας. Ξεχνούν, όπως τονίζει ο Χρ. Καραγιάννης, τη μεγάλη κερδοφορία των προηγούμενων ετών.
Σύμφωνα με τον ίδιο, το βασικό πρόβλημα είναι ότι εξειδικευμένο προσωπικό δουλεύει σε δύσκολες συνθήκες -ειδικά το καλοκαίρι, όπου 50 άτομα στοιβάζονται σε 20 τ.μ.- με μισθούς ανειδίκευτου εργάτη, τετράωρα ή πεντάωρα (ημιαπασχόληση) και αβεβαιότητα.
Ποιος να πάει να δουλέψει για 550 ευρώ;
Όπως ισχυρίζονται οι εταιρείες handling (Καθημερινή, 19.9.21), η πρόσληψη προσωπικού, παρότι οι αποδοχές κρίνονται ικανοποιητικές, έχει καταστεί δύσκολη υπόθεση, καθώς ένας υπολογίσιμος αριθμός εργαζομένων αποφάσισε να αλλάξει επαγγελματικό προσανατολισμό.
«Ικανοποιητικές αποδοχές; Γελάω. Μιλάμε για τον βασικό μισθό για μια δουλειά στην οποία πρέπει να δουλεύεις 24/7, σαββατοκύριακα, νύχτες, ανήμερα Χριστούγεννα, Πρωτοχρονιά, Πάσχα. Για 550 ευρώ στην τσέπη, με ένα κόστος μεταφορικών 50 ευρώ τον μήνα προς το αεροδρόμιο. Γιατί να το κάνεις αυτό αν έχεις την ευκαιρία να βρεις άλλη δουλειά;» σχολιάζει σκωπτικά η Ο.Κ., εργαζόμενη σε εταιρεία handling. Από τις τυχερές, που έχει πλέον σύμβαση αορίστου χρόνου και παίρνει κανονικά ρεπό -άλλοι μπορεί να περάσουν πάνω από δέκα ημέρες συνεχόμενες στη δουλειά, με κολλητές βάρδιες (π.χ. σήμερα βράδυ και αύριο πρωινή βάρδια).
«Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι κομμάτι της υγείας και της ασφάλειας είναι να περνάει και σχετικά καλά ο εργαζόμενος στη δουλειά του. Το ζήτημα δεν είναι να ψάχνει ένα ντουβάρι να σωριαστεί» λέει ο επιθεωρητής του ΣΕΠΕ. Δυστυχώς, η εικόνα επαληθεύεται. Όπως μοιράζεται ο εργαζόμενος της ICTS, μετά το τέλος μιας βάρδιας έβλεπαν με τους συναδέλφους του το πάτωμα του λεωφορείου και μόνο που δεν έστρωσαν sleeping bag. «Κουτουλάγαμε. Και το χειρότερο είναι ότι κάποιοι σε 3 με 4 ώρες θα έπρεπε να επιστρέψουμε πάλι».
