Για την αναντιστοιχία προσφοράς και ζήτησης εργασίας των νέων επιστημόνων, την απαξίωση της επιστημονικής κοινότητας και τη μείωση των εισακτέων στα ΑΕΙ από τη σημερινή κυβέρνηση, τις επισφαλείς συνθήκες εργασίας κάτω από τις οποίες καλούνται να εργαστούν -οι οποίες κανονικοποιήθηκαν μετά την οικονομική κρίση-, τις έμφυλες διακρίσεις στον χώρο της έρευνας, το brain drain, τις γραφειοκρατικές αγκυλώσεις και τα χρηματοδοτικά «κενά» που δημιουργούν πληθώρα προβλημάτων στη συνέχεια της ερευνητικής δραστηριότητας και την ανάγκη σύνδεσης της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης με την επαγγελματική αποκατάσταση μίλησαν -μεταξύ άλλων- ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ - Π.Σ. Αλέξης Τσίπρας, ο πρώην υπουργός Παιδείας Κώστας Γαβρόγλου, αλλά και καθηγητές και νέοι επιστήμονες σε διαδικτυακή εκδήλωση που διοργάνωσαν την Τετάρτη το Ινστιτούτο «Νίκος Πουλαντζάς», το Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ και το Δίκτυο για την Υπεράσπιση της Δημόσιας Εκπαίδευσης.
Δημήτρης Κοφινάς (Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας)
Διεπιστημονικότητα και σύνδεση έρευνας και κοινωνίας
Ο Δημήτρης Κοφινάς, μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, αναφέρθηκε στις προκλήσεις για τον σύγχρονο ερευνητή σε σχέση με την οικονομία της γνώσης εστιάζοντας στο δίπτυχο διεπιστημονικότητα και επικοινωνία έρευνας και κοινωνίας.
«Σε ό,τι αφορά τη διεπιστημονικότητα, ο σύγχρονος ερευνητής πρέπει να γνωρίζει τις κοινές επιστημονικές αρχές που διέπουν όλες τις επιστήμες, τα κοινά τους ερευνητικά εργαλεία, τις βασικές τους αρχές και φυσικά να είναι ικανός να κάνει διάλογο με αμφίδρομη μεταφορά γνώσης με άλλους επιστήμονες. Αυτή η αναγκαία διεπιστημονική εκπαίδευση είναι αντίρροπη προς την εμβάθυνση και την εξειδίκευση. Γι’ αυτό πρέπει το πανεπιστήμιο να ανακουφίζει το δυσανάλογο βάρος από την πλάτη των ερευνητών για να τους παρέχει όσα χρειάζεται προς την πορεία της εμβάθυνσής τους. Και πρέπει να αναπτυχθούν ροές διεπιστημονικότητας (δομές και δράσεις) μέσα στο πανεπιστήμιο τουλάχιστον σε σχέση με κεντρικά σύγχρονα ζητήματα. Αναφορικά με την επικοινωνία έρευνας και κοινωνίας, υπάρχει ανάγκη για την ενδυνάμωση ενός πανεπιστημίου που θα αφουγκράζεται και θα αναλύει τις κοινωνικές ανάγκες και θα ευθυγραμμίζει την ερευνητική του δραστηριότητα ώστε να απαντάει σ’ αυτές».
Νέλλη Καμπούρη (London School of Economics)
Κανονικοποιήθηκαν οι επισφαλείς συνθήκες εργασίας
Η Νέλλη Καμπούρη, διδάκτωρ Πολιτικών Επιστημών και Διεθνών Σχέσεων στο London School of Economics και βασική ερευνήτρια του Εργαστηρίου Σπουδών Φύλου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, αναφέρθηκε στις επισφαλείς συνθήκες εργασίας των νέων επιστημόνων, οι οποίες κανονικοποιήθηκαν μετά την οικονομική κρίση. «Εξαιτίας της συνεχούς απειλής της ανεργίας, οι επισφαλείς βρίσκονται σε πίεση για την εξασφάλιση χρηματοδοτήσεων σε ιδιαίτερα ανταγωνιστικά παγκοσμιοποιημένα περιβάλλοντα. Παράγεται ένα ετερογενές μείγμα επισφαλών που εργάζονται σαν ελεύθεροι επαγγελματίες με μπλοκάκια σε διαφορετικά επίπεδα διαφορετικών συχνά θεσμών και συμπεριλαμβάνει μεταδιδάκτορες ερευνήτριες και διδάσκουσες που ανήκουν σε ομάδες υψηλού εκπαιδευτικού επιπέδου, αλλά προσλαμβάνονται με συμβάσεις έργου είτε για σύντομα χρονικά διαστήματα είτε για διακεκομμένα πολύχρονα διαστήματα.
Στις άθλιες συνθήκες εργασίας συμβάλλει με τρόπο καθοριστικό η προβληματική διαχείριση των ευρωπαϊκών και εθνικών κονδυλίων από τους περισσότερους ΕΛΚΕ πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων, οι οποίοι συστηματικά καθυστερούν τις αμοιβές και προβάλλουν γραφειοκρατικά κωλύματα. Σε πολλούς ΕΛΚΕ η αναμονή πληρωμής για ερευνητικό έργο ή/και διδασκαλία ξεπερνά τους έξι μήνες από την έναρξη της εργασίας».
Επιπλέον, αναφέρθηκε στον καθοριστικό ρόλο των έμφυλων προτύπων. «Στην έρευνα αυξάνεται ο αριθμός των γυναικών που εκπονούν διδακτορικά, αλλά δεν μεταβάλλεται η κατανομή μόνιμων -ιδιαίτερα υψηλόβαθμων- θέσεων εργασίας σε άνδρες και γυναίκες. Την ίδια στιγμή, οι γυναίκες στερούνται πρόσβαση σε βασικές μορφές προστασίας (άδειες μητρότητας, εγκυμοσύνης), ενώ τα ενδεδειγμένα μοντέλα ακαδημαϊκής σταδιοδρομίας βασίζονται σε στερεοτυπικά αρσενικούς ρυθμούς εργασίας, απαλλαγμένους από τέτοιες υποχρεώσεις».
Κώστας Γαβρόγλου (πρώην υπουργός)
Ενιαία σχέση εργασίας για νέους ερευνητές και εργαζόμενους στα ΑΕΙ
Ο Κώστας Γαβρόγλου, πρώην υπουργός Παιδείας και ομότιμος καθηγητής του Τμήματος Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνών, αναφέρθηκε στην ελαστικοποίηση των σχέσεων εργασίας των εργαζομένων σε πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα τονίζοντας την ανάγκη για θέσπιση ενιαίας σχέσης εργασίας για το εργαζόμενο προσωπικό, με ενιαία εργασιακά δικαιώματα, που θα απλοποιεί τις γραφειοκρατικές διαδικασίες των οργανισμών. Επιπλέον, όπως επισήμανε, «η σχέση ανάμεσα στην έρευνα και τη διδασκαλία πρέπει να γίνει ακόμη πιο στενή», ενώ πρόσθεσε ότι «ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην καλλιέργεια Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών, καθώς είναι τεράστιες οι επιτυχίες των νέων επιστημόνων σε αυτούς τους τομείς και το έργο τους συζητείται στο πλαίσιο της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας» και ότι «πρέπει να υπάρξει ένα μέτωπο απέναντι σε όσους θεωρούν ότι οι Κοινωνικές και Ανθρωπιστικές Επιστήμες δεν πρέπει να ενισχυθούν όσο οι άλλες γιατί δεν είναι τόσο χρήσιμες».
Παράλληλα, μίλησε για την ανάγκη κατοχύρωσης της ποιότητας. «Η έμφαση στους ποσοτικούς δείκτες ως σχεδόν αποκλειστικό κριτήριο αριστείας και οι ελαστικές σχέσεις εργασίας πολλών ερευνητών διεθνώς έχουν διαμορφώσει ένα νέο καθεστώς. Για να προστατευτεί η ποιότητα, θα πρέπει να επαναπροσδιοριστούν τα κριτήρια για να προσληφθεί σε μια θέση στα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα». Τέλος, αναφέρθηκε σε κοστολογημένες προτάσεις σε βάθος τετραετίας, με κυριότερες τον διπλασιασμό του αριθμού των καθηγητών ΑΕΙ, που σημαίνει επιπλέον 2.000 θέσεις κάθε χρόνο, τον διπλασιασμό της χρηματοδότησης των ΑΕΙ, ήτοι συν 25 εκατομμύρια ευρώ τον χρόνο, την αύξηση του επιδόματος ενοικίου φοιτητών, τη δημιουργία 150 θέσεων στα πανεπιστημιακά ερευνητικά ινστιτούτα κ.ά.
Σπύρος Γεωργάτος (Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων)
Ανάγκη για επένδυση στην Παιδεία
Ο Σπύρος Γεωργάτος, καθηγητής του Τμήματος Ιατρικής και αντιπρύτανης Έρευνας και Διά Βίου Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, παρουσίασε σειρά εθνικών και διεθνών δεδομένων που αναδεικνύουν το υψηλό ποσοστό εγγραφής στο πανεπιστήμιο στη χώρα μας, αλλά και τη σύνδεση της επένδυσης στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση με την επαγγελματική αποκατάσταση, καθώς και ευρύτερα τις κοινωνικές επιπτώσεις της επένδυσης στην Παιδεία. Μεταξύ άλλων, ανέφερε χαρακτηριστικά ότι «η Ελλάδα βρίσκεται μόλις στο 65% του μέσου όρου των χωρών του ΟΟΣΑ ως προς την επένδυση στην Παιδεία, ενώ τα ποσοστά εγγραφής σε μεταπτυχιακά προγράμματα είναι αρκετά χαμηλότερα (4%) έναντι των χωρών του ΟΟΣΑ (13%), γεγονός που σχετίζεται με το υψηλότερο κόστος».
Ως προς το τι θα έπρεπε να γίνει, ο Σπ. Γεωργάτος ανέφερε εμφατικά ότι «αν και όλα τα μέτρα που έχουν ληφθεί είναι θετικά, πρέπει για τις δυνάμεις της Αριστεράς η επένδυση στην Παιδεία να είναι εμβληματικό στοιχείο του προγράμματός της, διοχετεύοντας σημαντικούς πόρους σε αυτή».
Ιωάννα Λαλιώτου (Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας)
Συνέχεια στην έρευνα και στις χρηματοδοτήσεις
Η Ιωάννα Λαλιώτου, αναπληρώτρια καθηγήτρια και αντιπρύτανης Έρευνας και Διά Βίου Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, αναφέρθηκε στην αύξηση των κονδυλίων για την έρευνα τα προηγούμενα χρόνια, υπογραμμίζοντας την επιτυχία των ελληνικών ΑΕΙ στην απορρόφηση των πόρων αλλά και το ενδιαφέρον αθρόας συμμετοχής και ερευνητών από το εξωτερικό. Μάλιστα, έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στη στήριξη ερευνητικών πεδίων όπως οι Ανθρωπιστικές και Κοινωνικές Επιστήμες, που δεν είχαν χρηματοδοτηθεί στο παρελθόν, αλλά και στη δυνατότητα που δόθηκε στους μεταδιδακτορικούς ερευνητές να τίθενται επικεφαλής, ως επιστημονικά υπεύθυνοι, ερευνητικών προγραμμάτων.
Τέλος, ανέφερε ότι «πρέπει να υπάρξει συνέχεια στην έρευνα, καθώς οι διακοπές στις χρηματοδοτήσεις -όπως έγινε μέχρι το 2016 και θα γίνει το επόμενο διάστημα- υπονομεύουν την έρευνα και κυρίως τους νέους ερευνητές».
Ηλίας Γεωργαντάς (Πανεπιστήμιο Κρήτης)
Απαξίωση των διδακτόρων από τη σημερινή κυβέρνηση
Ο Ηλίας Γεωργαντάς, αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και πρώην γενικός γραμματέας του υπουργείου Παιδείας, υπενθύμισε ορισμένα χαρακτηριστικά δείγματα της πολιτικής τής σημερινής κυβέρνησης, από το «φιάσκο» της επιμόρφωσης των επιστημόνων μέχρι την απαξίωση των διδακτόρων, την κατάργηση της ρήτρας 1:1 που θα οδηγούσε στην ανανέωση του δυναμικού των πανεπιστημίων, τη μείωση του αριθμού των εισακτέων στα ΑΕΙ κ.ά., που, όπως είπε, «κινούνται σε μια κοινωνικά αντιδραστική κατεύθυνση».
Όπως ανέφερε, «το μέγα διακύβευμα σήμερα είναι να συνδέσουμε τη συζήτηση για τους νέους επιστήμονες και την οικονομία της γνώσης με τη συζήτηση για το παραγωγικό μοντέλο. Το μεγάλο πρόβλημα είναι η αναντιστοιχία προσφοράς και ζήτησης και το έλλειμμα παραγωγικών δραστηριοτήτων υψηλής προστιθέμενης αξίας, γι’ αυτό και το ζήτημα είναι μια διασύνδεση του πανεπιστημίου με το παραγωγικό μοντέλο και όχι με την αγορά εν γένει. Η ενσωμάτωση της γνώσης και της επιστήμης στο παραγωγικό μοντέλο πρέπει να γίνει σε όλα τα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας».
