Η μείωση της κατανάλωσης του κρέατος και η αντικατάστασή του με τροφές φυτικής προέλευσης μπορεί να οδηγήσει σε αξιοσημείωτη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου που ευθύνονται για την άνοδο της μέσης θερμοκρασίας της Γης, σύμφωνα με αποτελέσματα έρευνας που δημοσιεύτηκε στο τέλος του Οκτωβρίου στο περιοδικό Nature Communications. Πρόκειται για την πρώτη έρευνα που επεξεργάζεται την επίδραση των αλλαγών στη διατροφική συμπεριφορά των ανθρώπων από πολλές διαφορετικές περιοχές της Γης στο φυσικό περιβάλλον και στο κλίμα.
Η κατανάλωση τροφής ζωικής προέλευσης, παρόλο που υπολογίζεται ότι αποτελεί μόλις το 20% της συνολικής τροφής που καταναλώνεται παγκοσμίως, έχει αρνητικό αντίκτυπο στα οικοσυστήματα και διαδραματίζει κυρίαρχο ρόλο στη διαχείριση της γης και των υδάτινων πόρων, στη βιοποικιλότητα και στις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου. Η κατανάλωση κρέατος έχει, άλλωστε, συσχετιστεί με την κλιματική αλλαγή κυρίως λόγω των επιπτώσεων της εκτροφής των ζώων στο φυσικό περιβάλλον, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για μεγάλης κλίμακας κτηνοτροφικές μονάδες. Πιο συγκεκριμένα, η εντατική κτηνοτροφία αποτελεί σημαντική πηγή εκπομπών μεθανίου, ενός αερίου του φαινομένου του θερμοκηπίου, το οποίο απελευθερώνουν τα ζώα μέσα από τις διαδικασίες της πέψης των τροφών. Τα μηρυκαστικά ζώα (βοοειδή, πρόβατα και κατσίκια) έχουν στο γαστρεντερικό τους σύστημα μικροοργανισμούς, τα μεθανογόνα βακτήρια. Αυτά παράγουν το αέριο μεθάνιο, το οποίο αποβάλλεται από το σώμα των ζώων και απελευθερώνεται στην ατμόσφαιρα. Το μεθάνιο παγιδεύει τη θερμότητα και συμβάλλει στην άνοδο της μέσης θερμοκρασίας της Γης. Η μετατροπή των δασικών εκτάσεων σε βοσκοτόπια ή σε γεωργικές εκτάσεις για την καλλιέργεια φυτών που αξιοποιούνται ως ζωοτροφές επιβαρύνει εξίσου σημαντικά το φυσικό περιβάλλον. Τα οικοσυστήματα, μέσω της αποψίλωσης των δασών, χάνουν την ικανότητα απορρόφησης του διοξειδίου του άνθρακα, το οποίο τελικά παραμένει στην ατμόσφαιρα παγιδεύοντας τη θερμότητα. Η κτηνοτροφία σχετίζεται, επιπρόσθετα, με την αυξημένη κατανάλωση νερού για την εκτροφή των ζώων και για την καλλιέργεια των ζωοτροφών. Στις αγροτικές εκτάσεις όπου καλλιεργούνται ζωοτροφές συχνά χρησιμοποιούνται φυτοφάρμακα, όπως ζιζανιοκτόνα και εντομοκτόνα, τα οποία ρυπαίνουν το έδαφος και τα υδάτινα οικοσυστήματα. Η κατανάλωση ενέργειας από τις μεγάλες κτηνοτροφικές μονάδες επιβαρύνει ακόμα περισσότερο το φυσικό περιβάλλον και συνεισφέρει στην αύξηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και συνεπώς στην κλιματική αλλαγή.
Αντικατάσταση του κρέατος με τροφές φυτικής προέλευσης
Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature Communications πολλά οφέλη θα μπορούσαν να προκύψουν προς την κατεύθυνση της αναχαίτισης της κλιματικής αλλαγής από την αναδάσωση χερσαίων εκτάσεων που χρησιμοποιούνται στην κτηνοτροφία, εφόσον το κρέας και το γάλα αντικατασταθεί με άλλες τροφές φυτικής προέλευσης. Πρόκειται για την πρώτη έρευνα όπου μελετάται σε μαζική κλίμακα η επισιτιστική ασφάλεια και οι επιπτώσεις των διατροφικών συνηθειών στο φυσικό περιβάλλον ενώ λαμβάνεται, ταυτόχρονα, υπόψη η πολυπλοκότητα των συστημάτων διατροφής παγκοσμίως. Η μελέτη διεξήχθη από το Διεθνές Ινστιτούτο Ανάλυσης Εφαρμοσμένων Συστημάτων (International Institute for Applied Systems Analysis) σε συνεργασία με διεθνείς οργανισμούς προστασίας της βιοποικιλότητας και της βιώσιμης γεωργίας. Ανάμεσα στους συνεργαζόμενους φορείς ήταν και εταιρία παραγωγής φυτικών υποκατάστατων κρέατος.
Η ερευνητική ομάδα ανέπτυξε σενάρια για εναλλακτικές διατροφικές επιλογές που βασίζονται στην κατανάλωση φυτικών τροφών ως υποκατάστατων του μοσχαριού, του χοιρινού, του κοτόπουλου και του γάλατος. Επιλέχθηκαν φυτικά υποκατάστατα που είναι διατροφικά ισοδύναμα σε περιεκτικότητα πρωτεϊνών με τις αντίστοιχες ζωικές τροφές. Επίσης οι επιλέξιμες τροφές μπορούσαν να παρασκευαστούν στις χώρες με προϋπάρχουσα υλικοτεχνική υποδομή και με διαθέσιμες πρώτες ύλες. Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν ένα στατιστικό μοντέλο για να προσδιορίσουν την επίδραση των διατροφικών αλλαγών στα επισιτιστικά συστήματα σε παγκόσμιο επίπεδο. Υπολόγισαν ότι με την αντικατάσταση του 50% των βασικών ζωικών τροφών (χοιρινό, κοτόπουλο, βοδινό και γάλα) με φυτικά προϊόντα αντίστοιχης διατροφής αξίας το περιβαλλοντικό αποτύπωμα μειώνεται σημαντικά. Εκτός από τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, εκτιμάται ότι περιορίζονται οι αγροτικές εκτάσεις αντί να επεκτείνονται και μειώνεται και η κατανάλωση νερού. Η προτεινόμενη διατροφή, σύμφωνα με τους ερευνητές, ενδέχεται να συμβάλλει στη μείωση του υποσιτισμού στις χώρες με χαμηλά εισοδήματα. Τα οφέλη για τα οικοσυστήματα μπορούν να διπλασιαστούν αν οι αγροτικές εκτάσεις μετατραπούν ξανά σε δασικές, μέσα από αναδασώσεις που στοχεύουν στην προστασία της βιοποικιλότητας. Πέρα από την αναζήτηση νέων διατροφικών επιλογών, οι ερευνητές αναγνωρίζουν την αξία της κτηνοτροφίας σαν πηγή εισοδήματος και τροφής στις μικρές κτηνοτροφικές μονάδες των λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών.
Η μείωση της κατανάλωσης του κρέατος και η μετάβαση σε εναλλακτικές διατροφικές επιλογές φυτικής προέλευσης φαίνεται ότι μπορεί να συνεισφέρει στον περιορισμό του περιβαλλοντικού αποτυπώματος και στην αναχαίτιση της κλιματικής αλλαγής.
Μαρία Τσίπη
Πηγές:
Kozicka Μ et al, Feeding climate and biodiversity goals with novel plant-based meat and milk alternatives. Nature Communications, 2023; 14 (1)
