Τα πράγματα μπορούν να πάνε μόνο καλύτερα» έμοιαζε να είναι το σύνθημα της δεκαετίας του 1990. Υπήρχε και ένα τραγούδι με τον ίδιο τίτλο που είχε βγει στην κυκλοφορία τέσσερα χρόνια μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου και θα μπορούσε να αποτελεί τη μουσική υπόκρουση μιας δεκαετίας κατά την οποία το απαρτχάιντ τερματίστηκε, η δημοκρατία ήλθε στην Ανατολική Ευρώπη, η ειρήνη «επέστρεψε» στη Βόρεια Ιρλανδία και οι συμφωνίες του Όσλο υπόσχονταν να θέσουν τέλος στην ισραηλινοπαλαιστινιακή διένεξη.
Τη δεκαετία του 1990 το κλίμα ευνοούσε τους ειρηνοποιούς, τους δημοκράτες και τους διεθνιστές. Σήμερα είναι οι εθνικιστές, οι πολεμοκάπηλοι και οι συνωμοσιολόγοι αυτοί που έχουν τον αέρα στα πανιά τους. Υπάρχει ο εντεινόμενος κίνδυνος ότι η Ρωσία θα αναλάβει την πρωτοβουλία των κινήσεων στον πόλεμο της Ουκρανίας τον επόμενο χρόνο. Στη Μέση Ανατολή η συγκρατημένη αισιοδοξία που επέτρεψαν οι συμφωνίες ειρήνης μεταξύ του Ισραήλ και αρκετών αραβικών χωρών έγινε συντρίμμια από την επίθεση της Χαμάς και την ισραηλινή εισβολή στη Γάζα. Ένας ευρύτερος πόλεμος στη Μέση Ανατολή μοιάζει σήμερα περισσότερο πιθανός από μια αναζωογονημένη ειρηνευτική διαδικασία. Στις ΗΠΑ η προεδρία του Τζο Μπάιντεν αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα. Ο Ντόναλντ Τραμπ είναι τώρα το φαβορί στις στοιχηματικές αγορές για να κερδίσει τις εκλογές του 2024. Πρόσφατες δημοσκοπήσεις τον εμφανίζουν να προηγείται με άνεση στις περισσότερες από τις πολιτείες-κλειδιά που θα καθορίσουν το εκλογικό αποτέλεσμα.
Ολες αυτές οι αρνητικές εξελίξεις συμβάλλουν στη δημιουργία ενός όλο και πιο σκοτεινού διεθνούς φόντου. Και ανατροφοδοτούνται μεταξύ τους. Ο πόλεμος στη Γάζα ανάγκασε τις ΗΠΑ να εκτρέψουν πόρους και χρόνο από την Ουκρανία. Σε ορισμένες περιπτώσεις υπάρχει, μάλιστα, άμεσος ανταγωνισμός για πυρομαχικά. Η Ουκρανία είχε ήδη μεγάλες ελλείψεις σε οβίδες και τώρα ανταγωνίζεται το Ισραήλ για τις περιορισμένες προμήθειες. Και οι δύο χώρες χρειάζονται επίσης συστήματα αεράμυνας. Η αδυναμία της Δύσης να πετύχει την παγκόσμια υποστήριξη για την Ουκρανία επιβαρύνεται επίσης από την οργή του πλανητικού Νότου για την υποστήριξη των ΗΠΑ προς το Ισραήλ. Το επιχείρημα ότι η Ρωσία διαπράττει εγκλήματα πολέμου στην Ουκρανία θα απαντιέται τώρα με κατηγορίες περί άνισης αντιμετώπισης. Οι εξελίξεις αυτές ήλθαν σε μια στιγμή που η πολεμική προσπάθεια στην Ουκρανία ήδη εξασθενούσε. Η αντεπίθεση του Κιέβου σε μεγάλο βαθμό έχει αποτύχει. Η Ρωσία μετέτρεψε την οικονομία της σε πολεμική και πιθανότατα θα διαθέτει περισσότερους εξοπλισμούς και στρατεύματα τον επόμενο χρόνο. Η Ουκρανία παραμένει βαθιά εξαρτημένη από τη Δύση για εξοπλισμούς και οικονομική βοήθεια. Όμως οι υποστηρικτές του Κιέβου απέτυχαν να ανεβάσουν την παραγωγή όλων στο επίπεδο της ρωσικής πολεμικής μηχανής. Την ίδια ώρα η συνέχιση της χρηματοδότησης για την Ουκρανία έχει κολλήσει στο αμερικανικό Κογκρέσο καθώς οι Ρεπουμπλικάνοι υποστηρικτές του Τραμπ στρέφονται κατά του πολέμου.
Ο Βλαντίμιρ Πούτιν έχει ακόμα περισσότερους λόγους να συνεχίσει να μάχεται σκληρά και τον επόμενο χρόνο με δεδομένη την όλο και πιθανότερη προοπτική επιστροφής του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο και εγκατάλειψης της Ουκρανίας στη μοίρα της. Μια νίκη του Τραμπ έγινε πιο πιθανή εξαιτίας της σύγκρουσης στη Γάζα. Ο Μπάιντεν έχει ανάγκη τη συμμετοχή και την ψήφο των νέων, των προοδευτικών και των Αραβοαμερικανών. Πολλοί από αυτούς, όμως, είναι έξαλλοι με την υποστήριξη της κυβέρνησής του στο Ισραήλ. Εάν οι προοδευτικοί μείνουν στα σπίτια τους ή ψηφίσουν υπέρ περιθωριακών υποψηφίων, η πλάστιγγα θα μπορούσε να γείρει υπέρ του Τραμπ. Φυσικά, θα ήταν παράδοξο αν τα φιλοπαλαιστινιακά αισθήματα ευνοήσουν τον Τραμπ, επιτρέποντάς του έστω και έμμεσα να επιστρέψει στον Λευκό Οίκο. Ο πρώην Πρόεδρος υπόσχεται και πάλι να απαγορεύσει την είσοδο των μουσουλμάνων στις ΗΠΑ. Όμως η Ιστορία αφθονεί από παράδοξα.
H επικέντρωση του διεθνούς ενδιαφέροντος στο Ισραήλ και στη Γάζα μπορεί επίσης να παράσχει κάλυψη για άλλες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τις τελευταίες εβδομάδες μαζικοί εκτοπισμοί πληθυσμών συνεχίστηκαν ή προαναγγέλθηκαν σε Πακιστάν, Σουδάν και Ναγκόρνο Καραμπάχ. Άλλα επείγοντα προβλήματα κινδυνεύουν να παραμεληθούν. Η κλιματική αλλαγή μοιάζει όλο και πιο απειλητική. Όμως η σύνοδος COP28 που θα αρχίσει στα τέλη του μήνα στο Ντουμπάι θα διεξαχθεί με τους ηγέτες του κόσμου να έχουν την προσοχή τους στραμμένη στη Γάζα. Και με την Αμερική πιεσμένη στο εξωτερικό και ασταθή στο εσωτερικό, η Κίνα θα μπορούσε να μυριστεί την ευκαιρία. Υπάρχουν σήμερα κάποια αχνά σημάδια προσέγγισης μεταξύ Πεκίνου και Ουάσιγκτον. Η μεγάλη εικόνα παραμένει, όμως, ότι σκοπός της Κίνας είναι να εκτοπίσει τις ΗΠΑ ως κυρίαρχη δύναμη στον Ειρηνικό και ίσως στον κόσμο. Οι φιλοδοξίες του Σι Τζινπίνγκ εστιάζονται στην Ταϊβάν. Αναλυτές στην Ουάσιγκτον πιστεύουν πως έχει πει στον κινεζικό στρατό να είναι έτοιμος να εισβάλει στο νησί έως το 2027. Σε μια προσπάθεια ανάσχεσης, ο Μπάιντεν υποσχέθηκε να υπερασπιστεί την Ταϊβάν. Όμως με την προσοχή της Αμερικής στραμμένη αλλού και τη συνοχή να υποχωρεί στο εσωτερικό, ο Σι ίσως διακρίνει μια ευκαιρία να εντείνει την πίεση στο νησί τα επόμενα χρόνια. Αυτό θα πρόσθετε μια κρίση ασφάλειας στην Ανατολική Ασία σε αυτές που ήδη αντιμετωπίζουν σήμερα Ευρώπη και Μέση Ανατολή.
Τριάντα χρόνια επομένως μετά την κυκλοφορία του τραγουδιού «Τα πράγματα μπορούν να πάνε μόνο καλύτερα» το όνειρο έχει τελειώσει. Θα ήταν υπερβολικά μοιρολατρικό να πούμε ότι βρισκόμαστε σε μια εποχή όπου τα πράγματα θα πηγαίνουν όλο και χειρότερα. Είναι, όμως, απλώς ρεαλιστικό να κατανοήσουμε ότι σήμερα οι ισχυρότερες τάσεις στις διεθνείς υποθέσεις είναι αρνητικές και κερδίζουν έδαφος.
