“Πες μου πως θα τελειώσουν όλα αυτά;” είναι κάτι που ακούγεται συχνά σε κινηματογραφικές ταινίες αλλά και Στην πραγματική ζωή. Είναι όμως και το κρίσιμο ερώτημα για τον πόλεμο στην Ουκρανία, που όμως, μερικές φορές, επισκιάζεται από τη φρίκη και τα δραματικά καθημερινά γεγονότα.
Πριν ξεσπάσει ο πόλεμος, οι περισσότεροι στρατιωτικοί αναλυτές περίμεναν μια γρήγορη επικράτηση της Ρωσίας. Η εκτίμηση αποδείχτηκε λανθασμένη. Και θα υπάρξουν περισσότερες εκπλήξεις. Όλες οι προβλέψεις επομένως θα πρέπει να γίνονται με μετριοπάθεια.
Υπάρχουν σήμερα τρία πιθανά σενάρια. Το πρώτο, το πιο τραγικό αλλά και πιθανό, είναι ότι ο πόλεμος θα συνεχιστεί για πολλούς μήνες. Το δεύτερο -ας του δώσουμε μόνο 30% πιθανότητες- είναι ότι θα προκύψει κάποια ειρηνική διευθέτηση. Το τρίτο σενάριο -ίσως στο 10%- είναι ότι θα υπάρξει πολιτική αναταραχή στη Ρωσία, που θα περιλαμβάνει την ανατροπή του Προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν και μια νέα προσέγγιση απέναντι στην Ουκρανία.
Το μακρύ, εξουθενωτικό πολεμικό σενάριο προϋποθέτει ότι ούτε η Ρωσία ούτε η Ουκρανία είναι σήμερα ικανές να πετύχουν μια ολοκληρωτική νίκη και ότι καμία τους δεν είναι διατεθειμένη να αναγνωρίσει την ήττα. Ο Πούτιν αγωνίζεται για την πολιτική επιβίωσή του και οι Ουκρανοί για να σώσουν τη χώρα τους.
Έπειτα από ένα σχεδόν μήνα σύγκρουσης, η Ρωσία δεν έχει καταλάβει κάποια μεγάλη πόλη και έχει υποστεί βαριές απώλειες σε άνδρες και εξοπλισμό. Οι Ρώσοι μπορεί να είναι κοντά στην κατάκτηση του στρατηγικού λιμανιού της Μαριούπολης, αλλά μόνο μέσω της καταστροφής του.
Η αυξανόμενη βαναυσότητα της ρωσικής τακτικής, όπως εκδηλώνεται στη Μαριούπολη, αποτελεί ένα είδος οδηγού για το μέλλον. Όσο θα γίνονται πιο απελπισμένοι, οι Ρώσοι ενδεχομένως να γίνονται και πιο βάναυσοι. Υπάρχουν δυσοίωνες ενδείξεις ότι το Κρεμλίνο εξετάζει τη χρήση χημικών όπλων, όπως αυτά που χρησιμοποιήθηκαν ήδη στη Συρία.
Το Κίεβο έχει όμως έξι φορές τον πληθυσμό της Μαριούπολης. Η περικύκλωση της ουκρανικής πρωτεύουσας, ο βομβαρδισμός της μέχρι να υποκύψει και η επιτυχής κατάληψή της μοιάζει πέρα από τις δυνατότητες του ρωσικού στρατού. Ακόμη και η κατάληψη της Οδησσού, που θα επέτρεπε στη Ρωσία να ελέγχει ουσιαστικά την ακτογραμμή, θα μπορούσε να πάρει μήνες και θα περιελάμβανε την καταστροφή του λιμανιού που αποτελεί την έδρα του ουκρανικού πολεμικού ναυτικού.
Πέρα από το να προκαλέσει τρομερές απώλειες, ένας παρατεταμένος πόλεμος θα αυξήσει σταθερά και τον κίνδυνο κλιμάκωσης. Η πίεση προς τους δυτικούς ηγέτες να παρέμβουν θα ενταθεί εάν γίνουν χειρότερες αγριότητες. Οι κυβερνήσεις των ΗΠΑ και της Ευρώπης πιθανόν θα συνεχίσουν να αντιστέκονται στην πίεση. Όμως η ενίσχυση της στρατιωτικής υποστήριξης προς την Ουκρανία ίσως να θολώσει τα όρια μεταξύ παρέμβασης και μη εμπλοκής - αυξάνοντας έτσι τον κίνδυνο μιας άμεσης σύγκρουσης μεταξύ Ρωσίας και Δύσης.
Οι τρομακτικές απώλειες για αμφότερες τις πλευρές θα ενισχύσουν τις προοπτικές ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων. Οι Ρώσοι και οι Ουκρανοί συνομιλούν σχεδόν από την αρχή της σύγκρουσης. Οι Ουκρανοί φαίνεται να έχουν αποδεχτεί ότι δεν θα ενταχθούν στο ΝΑΤΟ και θα παραμείνουν ουδέτεροι. Αυτή ήταν μια από τις βασικές διεκδικήσεις της Ρωσίας, που θα μπορούσε να επιτρέψει στον Πούτιν να ισχυριστεί ότι πέτυχε κάποιου είδους νίκης.
Υπάρχουν όμως άλλα σημαντικά ζητήματα που παραμένουν ανεπίλυτα. Το καθεστώς της προσαρτημένης Κριμαίας, όπως και του Ντονέτσκ και Λουχάνσκ, που η Ρωσία αναγνωρίζει ως ανεξάρτητα κράτη. Μια ειρηνική διευθέτηση θα έπρεπε να περιλαμβάνει κάποιο είδος δημιουργικού συμβιβασμού, που να σέβεται το σημερινό καθεστώς χωρίς να το μονιμοποιεί.
Ακόμη όμως και αν αυτό λυνόταν, θα παρέμεναν άλλες σημαντικές δυσκολίες. Η Ουκρανία ζητάει τώρα κάποιο είδος διεθνών εγγυήσεων για την ασφάλειά της. Εάν όμως αυτές θύμιζαν ένταξη στο ΝΑΤΟ, δεν θα γίνονταν δεκτές από τη Ρωσία ή ακόμη και από τις ίδιες τις κυβερνήσεις του ΝΑΤΟ. Η Ρωσία ενδέχεται να ζητήσει την άρση των δυτικών κυρώσεων ως προϋπόθεση για την απόσυρση των δυνάμεών της. Όμως οι ΗΠΑ και η Δύση θα είναι απρόθυμες να τερματίσουν το καθεστώς απομόνωσης της Ρωσίας όσο ο Πούτιν παραμένει στην εξουσία.
Εάν ο Πούτιν παραμείνει προσηλωμένος στον πόλεμο, τότε ενδεχομένως να κάνει και άλλα καταστροφικά λάθη. Η πίεση προς τη ρωσική οικονομία και τον στρατό θα ενταθεί μέσα στους επόμενους μήνες. Ορισμένοι στρατιωτικοί αναλυτές πιστεύουν ότι ο στρατός ενδεχομένως να αρχίσει σύντομα να έχει ελλείψεις σε πυρομαχικά και δυνάμεις. Υπάρχουν ήδη ελλείψεις στα καταστήματα, ενώ οι τιμές ανεβαίνουν.
Οι δημόσιες εκδηλώσεις δυσαρέσκειας συνεχίζονται στη Ρωσία, παρά τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι διαδηλωτές. Ο ίδιος ο Πούτιν κατήγγειλε με οργή τους προδότες και πεμπτοφαλαγγίτες. Μέλη των υπηρεσιών ασφαλείας έχουν τεθεί σε κατ’ οίκον περιορισμό, σύμφωνα με αναφορές.
Από την άλλη, το να μεταφραστεί όλη αυτή η σύγχυση και ο πανικός σε ένα αποτελεσματικό παλατιανό πραξικόπημα κατά του Πούτιν μοιάζει δύσκολο. Ο Ρώσος ηγέτης είναι πολύ προσεκτικός για την ασφάλειά του - τόσο προσεκτικός ώστε δεν αφήνει να τον πλησιάσουν ούτε στενοί σύμμαχοί του.
Θα προκύψουν διαφωνίες και δυσφορία σε όλο το ρωσικό σύστημα. Όμως ο συντονισμός τους σε ένα αποτελεσματικό πραξικόπημα για την ανατροπή του Πούτιν ίσως να μην είναι δυνατός. Όμως, αυτές είναι οι τρεις επιλογές: ένας παρατεταμένος πόλεμος, μια ειρηνική διευθέτηση ή ένα πραξικόπημα στη Ρωσία. Ας περιμένουμε το πρώτο, ας εργαστούμε για το δεύτερο και ας ελπίσουμε για το τρίτο.
