Εδώ και πέντε μήνες, το καθεστώς του Λευκορώσου ηγέτη Αλεξάντερ Λουκασένκο βρίσκεται στο επίκεντρο ενός παιχνιδιού όπως αυτό που παίζει η γάτα με το ποντίκι, στις παρυφές της Ε.Ε., με μετανάστες να διοχετεύονται προς τα σύνορα με την Πολωνία και να προσπαθούν να περάσουν απαρατήρητοι από τους συνοριακούς φρουρούς της Βαρσοβίας.
Αυτή την εβδομάδα η αντιπαράθεση κλιμακώθηκε σε κάτι ακόμη πιο εύφλεκτο καθώς ομάδα εκατοντάδων μεταναστών χρησιμοποίησε ξεριζωμένα δέντρα, φτυάρια και μοχλούς για να προσπαθήσει να περάσει μαζικά από τα σύνορα. Το περιστατικό ενέτεινε μια κρίση που η Ευρώπη υποστηρίζει ότι ενορχηστρώθηκε από τον Λουκασένκο.
Πολωνοί αξιωματούχοι φοβούνται ότι η Λευκορωσία θα μπορούσε να προκαλέσει ακόμη και στρατιωτική κλιμάκωση. Η Λιθουανία έχει κηρύξει κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Ο Κάλε Λαανέτ, υπουργός Άμυνας της Εσθονίας, χαρακτηρίζει την κατάσταση την “πιο δύσκολη κατάσταση ασφάλειας για την περιοχή, το ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Ένωση” από την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης πριν από 30 χρόνια.
Η Ε.Ε. και Πολωνοί αξιωματούχοι πιστεύουν ότι η αύξηση του αριθμού των μεταναστών που φτάνουν μέσω Μινσκ στα ανατολικά σύνορα της Ένωσης αποτελεί τα αντίποινα του Λουκασένκο για την υποστήριξη της Ε.Ε. προς τη λευκορωσική αντιπολίτευση, που έχει γίνει στόχος έντονης καταστολής μετά τις περσινές τεράστιες αντικαθεστωτικές διαδηλώσεις. Η Λευκορωσία αρνείται ότι κατευθύνει τις μεταναστευτικές ροές.
Οι Πολωνοί αξιωματούχοι υποπτεύονται επίσης ότι η πίεση στα σύνορα έχει τουλάχιστον την έμμεση στήριξη της Ρωσίας, η οποία βοήθησε τον Λουκασένκο στη διάρκεια των κινητοποιήσεων και βρίσκεται σήμερα σε αντιπαράθεση με τη Δύση για τα πάντα, από τις τιμές του φυσικού αερίου μέχρι την πολιτική κατάσταση στην Ουκρανία και τη Μολδαβία.
“Τα στενά συμφέρονται του λευκορωσικού καθεστώτος δεν εξηγούν την κατάσταση” σημειώνει ένας Πολωνός αξιωματούχος. “Ό,τι συμβαίνει, γίνεται με ρωσική συγκατάθεση”.
Έχοντας προσελκυθεί από απλές διαδικασίες για την έκδοση βίζας και επιπλέον πτήσεις προς το Μινσκ, δεκάδες χιλιάδες μετανάστες από χώρες όπως το Ιράκ, η Συρία και η Υεμένη έχουν επιχειρήσει να εισέλθουν στην Ε.Ε. μέσω των ανατολικών συνόρων της τους τελευταίους μήνες. Πολωνοί αξιωματούχοι δήλωσαν την περασμένη εβδομάδα ότι περισσότερες από τις μισές, 28.500 προσπάθειες παράνομης εισόδου στη χώρα έγιναν μέσα στον Οκτώβριο.
“Ο τακτικός στόχος του Λουκασένκο είναι να αναθερμάνει τον διάλογο για τους μετανάστες στην Πολωνία και άλλα κράτη - μέλη της Ε.Ε. και να εκδικηθεί την Πολωνία για την υποστήριξή της προς την κοινωνία των πολιτών της Λευκορωσίας και τα ανεξάρτητα ΜΜΕ της” σημειώνει ο υφυπουργός Εξωτερικών της Πολωνίας Μαρτσίν Πρσίντασκ.
“Στρατηγικός του στόχος -και αυτός έχει την υποστήριξη της Μόσχας- είναι όμως να αποσταθεροποιήσει τα ανατολικά σύνορα της Ε.Ε., του ΝΑΤΟ και να θέσει σε δοκιμασία την ενότητα του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε.”.
Ο Πούτιν και ο Λουκασένκο συζήτησαν την Τρίτη την κατάσταση στα πολωνικά σύνορα. Παρότι όμως το Κρεμλίνο έχει προειδοποιήσει τη Λευκορωσία να διασφαλίσει ότι οι μετανάστες μένουν μακριά από τη Ρωσία, απέχει από το να επικρίνει δημοσίως το Μινσκ.
Αντιθέτως, ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ έριξε την ιδέα ότι η Ε.Ε. θα έπρεπε να παρέχει οικονομική στήριξη στη Λευκορωσία για να την ενθαρρύνει να σταματήσει την αύξηση των μεταναστευτικών ροών, συγκρίνοντας έτσι την κατάσταση με τη συμφωνία που πέτυχαν οι Βρυξέλλες με την Τουρκία στη διάρκεια της προσφυγικής κρίσης του 2016.
Η στήριξη του Κρεμλίνου στη διάρκεια των περσινών διαδηλώσεων ώθησε τον Λουκασένκο, που για περισσότερες από δύο δεκαετίες τηρούσε ίσες αποστάσεις ανάμεσα σε Δύση και Ανατολή, κοντύτερα στη Μόσχα. Την προηγούμενη εβδομάδα, ο Πούτιν και ο Λουκασένκο υπέγραψαν σειρά συμφωνιών, συμπεριλαμβανομένων σχεδίων για ένταξη των χρηματοπιστωτικών και αγορών ενέργειας στη Ρωσία.
Ο Αρτιόμ Σράιμπμαν, Λευκορώσος πολιτικός αναλυτής στο Κίεβο, τονίζει ότι με το να κλιμακώσει τη συνοριακή κρίση, ο Λουκασένκο επιχειρεί τόσο να πετύχει την άρση των κυρώσεων που επέβαλε στη χώρα του η Ε.Ε. μετά την καταστολή των κινητοποιήσεων της αντιπολίτευσης όσο και να εκτρέψει την προσοχή της εγχώριας κοινής γνώμης από την χαμηλή δημοτικότητά του.
Μέχρι στιγμής η Ε.Ε. δεν έχει εμφανίσει ενδείξεις ότι είναι έτοιμη για παραχωρήσεις. Η Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κάλεσε τα κράτη - μέλη να εγκρίνουν επιπλέον κυρώσεις εις βάρος του Μινσκ και τόνισε ότι η Ένωση θα στραφεί εναντίον των αεροπορικών εταιρειών που βοηθούν στη μεταφορά μεταναστών στη Λευκορωσία.
Δυτικοί διπλωμάτες πιστεύουν ωστόσο ότι ο Λουκασένκο δεν πρόκειται να υποχωρήσει εάν δεν δεχτεί πίεση από το Κρεμλίνο. “Γνωρίζει ότι η κρίση θα οδηγήσει σε νέες κυρώσεις, αλλά δεν νοιάζεται” σημείωσε δυτικός διπλωμάτης. “Υποθέτω ότι αν δεν του πουν -είτε με πράξεις ή με σκληρή γλώσσα από το Κρεμλίνο- να σταματήσει, τότε πιθανότατα θα συνεχίσει για ένα διάστημα, μέχρι να δει πόσο αποδίδει αυτή η τακτική”.
