Όσοι έλπιζαν σε μια επίφαση ηρεμίας στη Μέση Ανατολή τις τελευταίες ημέρες της προεδρίας του Ντόναλντ Τραμπ ξύπνησαν απότομα από τη δολοφονία του κορυφαίου πυρηνικού επιστήμονα του Ιράν.
Η ηγεσία της χώρας κατηγόρησε αμέσως το Ισραήλ για τον φόνο του Μοχσέν Φακριζαντέχ. Ως συνήθως, το Ισραήλ ούτε αρνήθηκε ούτε επιβεβαίωσε την κατηγορία, προτιμώντας την αμφισημία από την ανάληψη ευθύνης και ενισχύοντας παράλληλα τη μυστηριώδη αίγλη των μυστικών υπηρεσιών του.
Είναι δύσκολο όμως να φανταστεί κανείς ότι οποιοδήποτε άλλο κράτος θα μπορούσε να πραγματοποιήσει μια τόσο παράτολμη επίθεση. Και οι δύο ηγέτες που εξυπηρετεί περισσότερο είναι ο κ. Τραμπ και ο πρωθυπουργός του Ισραήλ Μπενιαμίν Νετανιάχου, δύο γεράκια στο θέμα του Ιράν, που σκέφτονται με παρόμοιο τρόπο.
Η δολοφονία κλιμακώνει τις εντάσεις στη Μέση Ανατολή έπειτα από μήνες σχετικής ηρεμίας και διακινδυνεύει να κάνει ακόμη πιο δύσκολο τον διακηρυγμένο στόχο του Τζο Μπάιντεν να αρχίσει διαπραγματεύσεις με το Ιράν και να επανέλθει στη συμφωνία του 2015 για το πυρηνικό πρόγραμμά του, εφόσον η Τεχεράνη υποσχεθεί να συμμορφωθεί πλήρως με τους όρους της.
Τα γεράκια εφορμούν
Ο κ. Τραμπ και ο κ. Νετανιάχου εμφανίζονται αποφασισμένοι να βάλουν τα δυνατά τους για να υπονομεύσουν αυτή την προσπάθεια προτού ο εκλεγμένος Πρόεδρος εγκατασταθεί στον Λευκό Οίκο.
Από την εκλογική του ήττα και μετά, υπήρχε στην περιοχή ο φόβος ότι ο κ. Τραμπ θα προκαλούσε το Ιράν ή κάποιον σύμμαχό του με τέτοιο τρόπο ώστε να εξανεμίζονταν οι ελπίδες για την επιστροφή της Τεχεράνης στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
Τον προηγούμενο μήνα, ζήτησε, σύμφωνα με πληροφορίες, από υψηλόβαθμους συμβούλους του να εξετάσουν επιλογές για πλήγματα σε πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν προτού τελικά μεταπειστεί από το να αναλάβει στρατιωτική δράση. Αν όμως ο κ. Νετανιάχου ήθελε να διατάξει ένα χτύπημα εναντίον του ισλαμικού καθεστώτος, θα μπορούσε να υπάρξει καλύτερη στιγμή από το διάστημα που ένας από τους πιο αντι-ιρανούς και πιο φιλο-ισραηλινούς Αμερικανούς Προέδρους θα βρισκόταν ακόμη στη θέση του;
Μια ήττα για τον Τραμπ
Ο κ. Τραμπ έχει ήδη κάνει ό,τι μπορεί για να καταστρέψει τη συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμά της που η Τεχεράνη υπέγραψε με παγκόσμιες δυνάμεις και να απομονώσει το Ιράν μετά τη μονομερή απόσυρση των ΗΠΑ και την επιβολή των αυστηρότερων δυνατών κυρώσεων εις βάρος του καθεστώτος. Ωστόσο, η στρατηγική της “μέγιστης πίεσης” απέτυχε.
Είναι αλήθεια ότι τα μέτρα της Ουάσιγκτον έσπρωξαν την ιρανική οικονομία σε βαθιά ύφεση. Αναμόχλευσαν όμως την ένταση σε μια εύφλεκτη περιοχή. Ενίσχυσαν τους σκληροπυρηνικούς Ιρανούς και τους εξτρεμιστές συμμάχους του, αποκαλύπτοντας, παράλληλα, τις αδυναμίες των εταίρων των ΗΠΑ στον Κόλπο, της Σαουδικής Αραβίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων.
Την ώρα που το Ιράν μείωσε σημαντικά τις πυρηνικές δυνατότητές του μετά τη συμφωνία, οι ενέργειες του κ. Τραμπ οδήγησαν την Τεχεράνη να επεκτείνει το ατομικό της πρόγραμμα. Σήμερα, τα αποθέματά της σε εμπλουτισμένο ουράνιο είναι 12 φορές μεγαλύτερα απ’ όσο ήταν προτού ο Αμερικανός Πρόεδρος εγκαταλείψει τη συμφωνία.
Το Ιράν, παρ' όλα αυτά, παρέμεινε στη συμφωνία, με την υποστήριξη της Βρετανίας, της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Κίνας και της Ρωσίας, των υπόλοιπων συμμετεχόντων. Παρότι αναγνωρίζουν προβλήματα στη συμφωνία και συμμερίζονται αρκετές από τις επικρίσεις εις βάρος της Τεχεράνης, οι ευρωπαϊκές δυνάμεις έκριναν ότι η συμφωνία αποτελεί το καλύτερο εργαλείο για να αποτραπεί μια περιφερειακή κούρσα των εξοπλισμών και να χρησιμεύσει ως βάση για περαιτέρω διαπραγματεύσεις.
Ο ρόλος της Ευρώπης
Η Ευρωπαϊκή Ένωση ορθώς καταδίκασε τη δολοφονία του Φακριζαντέχ ως “εγκληματική ενέργεια”. Οι Ευρωπαίοι θα πρέπει τώρα να εντείνουν τις διπλωματικές τους προσπάθειες, ώστε να δημιουργήσουν το κατάλληλο περιβάλλον που θα ενισχύει τις πιθανότητες διαλόγου μεταξύ Τεχεράνης και Ουάσιγκτον, μόλις η διοίκηση Μπάιντεν αναλάβει. Το ιρανικό καθεστώς ορκίστηκε να εκδικηθεί τη δολοφονία του Φακριζαντέχ, αλλά θα πρέπει να αποθαρρυνθεί από το να προχωρήσει σε αντίποινα.
Η συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης απέτυχε να αντιμετωπίσει πολλές από τις ανησυχίες που έχουν δυτικές και περιφερειακές δυνάμεις για κακόβουλες ενέργειες του Ιράν, από πολιτοφυλακές μέχρι πυραύλους.
Παρέχει όμως ένα πολύ καλύτερο σημείο εκκίνησης από τα ταραχώδη χρόνια της Προεδρίας Τραμπ. Μια περίοδο κατά την οποία η περιοχή φοβόταν μονίμως ότι βρίσκεται στα πρόθυρα του πολέμου. Ο στόχος του κ. Μπάιντεν ήταν ήδη περίπλοκος. Αυτή η απερίσκεπτη και επικίνδυνη δολοφονική ενέργεια απλώς υπογραμμίζει την ανάγκη για διάλογο ανάμεσα σε όλα τα εμπλεκόμενα μέρη.
