Οταν σαν σήμερα πριν από 79 χρόνια ο Ρώσος κάμεραμαν Αλεξάντερ Βοροντσόφ πέρασε την πύλη του Άουσβιτς, έμεινε άφωνος από τη φρίκη. Είχαν δει πολλά τα μάτια του τους μήνες που συνόδευε τους άνδρες της 60ής Στρατιάς του Κόκκινου Στρατού, πολύ αίμα, πολλή λάσπη, πολλά πτώματα, πολύ πόνο, αλλά οι πρώτες εικόνες από το ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης και εξόντωσης μιάμιση ώρα έξω από την Κρακοβία ήταν ακόμα και για έναν σκληροτράχηλο εικονολήπτη και φωτογράφο αποτρόπαιες. «Αυτό που είδα και τράβηξα εκεί ήταν το πιο τρομερό πράγμα που έχω δει και κινηματογραφήσει ποτέ κατά τη διάρκεια του πολέμου» είπε ο Α. Βοροντσόφ δεκαετίες αργότερα στο γερμανικό ντοκιμαντέρ «Η απελευθέρωση του Άουσβιτς».
Οι φαντάροι του Κόκκινου Στρατού πέρασαν την πύλη που έγραφε «Η εργασία απελευθερώνει», αντίκρισαν ανατιναγμένα κτήρια και χιλιάδες μέτρα συρματόπλεγμα και πίσω τους μερικές εκατοντάδες «σκελετούς με λίγο δέρμα» που μετά βίας ανέπνεαν. «Μας κοίταζαν με μάτια γεμάτα φόβο, φορούσαμε στολές, δεν κατάλαβαν αμέσως ότι ήμασταν ελευθερωτές» θυμόταν ο Α. Βοροντσόφ στο ντοκιμαντέρ.
Με κάθε βήμα μέσα στο τεράστιο συγκρότημα οι Σοβιετικοί συνειδητοποιούν ότι κάτι τρομερό πρέπει να συνέβη στο Άουσβιτς. Βρίσκουν όλο και περισσότερα πτώματα. Πεθαμένους από την πείνα, σκοτωμένους από σφαίρα, αμέτρητους νεκρούς. Και δεκάδες χιλιάδες ζευγάρια παπούτσια, εκατοντάδες χιλιάδες φορέματα και κοστούμια. Πάνω από επτά τόνους ανθρώπινα μαλλιά. Κι αυτά ήταν μόνο η κορυφή του παγόβουνου.
Από το 1940 έως το 1945 τουλάχιστον 1.100.000 άνθρωποι άφησαν την τελευταία πνοή τους στο Άουσβιτς. Τα περισσότερα θύματα ήταν Εβραίοι από όλη την Ευρώπη, αλλά έχουν καταμετρηθεί και 70.000 Πολωνοί αντιστασιακοί, 21.000 Ρομά και 14.000 Σοβιετικοί αιχμάλωτοι πολέμου. Το Άουσβιτς ήταν η μεγαλύτερη φάμπρικα θανάτου των ναζί - και είχαν στήσει πολλές. Δολοφονούσαν τους κρατούμενους στους θαλάμους αερίων -με το περίφημο Zyklon B- ή τους βασάνιζαν μέχρι θανάτου ή τους ανάγκαζαν να δουλεύουν στα γειτονικά εργοστάσια μέχρι να πεθάνουν από την εξάντληση και την πείνα.
Μάλιστα, την τελευταία νύχτα πριν φτάσει ο Κόκκινος Στρατός στο Άουσβιτς, οι Γερμανοί δολοφόνησαν 10.000 αιχμαλώτους και κατέστρεψαν τους θαλάμους αερίων και άλλα στοιχεία των εγκλημάτων τους. Τις προηγούμενες μέρες είχαν αναγκάσει δεκάδες χιλιάδες κρατούμενους σε «πορείες θανάτου» προς τα δυτικά, στέλνοντάς τους μισοπεθαμένους από την πείνα στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Μπέργκεν-Μπέλσεν.
Στις 27 Ιανουαρίου του 1945 οι Σοβιετικοί βρήκαν στο Άουσβιτς περίπου 7.500 κρατούμενους ημιθανείς. Και προσπάθησαν σκληρά να τους επαναφέρουν στη ζωή.
Στις 27 Ιανουαρίου του 1996, μετά από πρόταση του τότε Προέδρου της Γερμανίας Ρόμαν Χέρτσογκ, η ημερομηνία αυτή ορίστηκε στη Γερμανία ως επίσημη Ημέρα Μνήμης για τα Θύματα του Ναζισμού. Σχεδόν δέκα χρόνια αργότερα, τον Νοέμβριο του 2005, ο ΟΗΕ ανακήρυξε την 27η Ιανουαρίου Διεθνή Ημέρα Μνήμης για τα Θύματα του Ολοκαυτώματος.
Την πύλη του Άουσβιτς την πέρασα μια φορά, το 1995, στην 50ή επέτειο από την απελευθέρωση του στρατοπέδου εξόντωσης. Ακόμη έχω στη μνήμη μου την αίσθηση της ανείπωτης φρίκης, ακόμη θυμάμαι τα βλέμματα από τους επιζώντες που είχαν βρει το κουράγιο να επιστρέψουν στο στρατόπεδο του θανάτου και να ορκιστούν «Ποτέ ξανά!».
