Μπορεί η «ηρεμία» να επανήλθε στα προάστια της Γαλλίας, μετά από το ξέσπασμα της οργής εξαιτίας του θανάτου από την εξ επαφής βολή αστυνομικού του 17χρονου Ναέλ στη Ναντέρ, ωστόσο οι δομικές αιτίες, κοινωνικές, οικονομικές, που την προκάλεσαν, παραμένουν άθικτες, εδώ και 18 τουλάχιστον χρόνια. Από τότε που δύο 15χρονοι έβρισκαν τραγικό θάνατο στη διάρκεια καταδίωξής τους για «έλεγχο» από τους αστυνομικούς. Η απάντηση Σιράκ - Σαρκοζί ήταν η επιβολή κατάστασης εκτάκτου ανάγκη και καταστολής επί μήνες στα προάστια. Στην ίδια γραμμή κινείται και η κυβέρνηση Μακρόν, που είναι σαφές ότι έχει κάνει τις επιλογές της, με την αστυνομική καταστολή να κλιμακώνεται, την αναφορά σε «ατομική ευθύνη» των γονέων να περιορίσουν τα παιδιά τους, τη δαιμονοποίηση των βιντεοπαιχνιδιών για τη βία, μετάθεση ευθυνών στις τοπικές αρχές κ.λπ.
Ενδεικτικό της κατασταλτικής λογικής της εξουσίας, το γεγονός της απαγόρευσης της καθιερωμένης συγκέντρωσης και πορείας στη μνήμη του Ανταμά Τραορέ, που ο θάνατός του, το 2016, στη διάρκεια αστυνομικού ελέγχου, έχει μετατραπεί σε σύμβολο κατά της αστυνομικής βίας. Την πορεία οργανώνει έκτοτε η Επιτροπή Δικαιοσύνη και Αλήθεια για τον Ανταμά, με επικεφαλής την αδελφή του, Ασά. Φέτος η Περιφέρεια Val-d’Oise αποφάσισε την απαγόρευσή της, επικαλούμενη το ενδεχόμενο «σοβαρής διασάλευσης της δημόσιας τάξης»... Περίπου 90 οργανώσεις και συνδικάτα ( CGT, Solidaires κ.ά.), πολιτικά κόμματα (Ανυπότακτη Γαλλία, Πράσινοι κ.ά.) είχαν δηλώσει τη στήριξή τους στην πορεία, εκφράζοντας το πένθος και την οργή τους, μετά από τον θάνατο του Ναέλ, αλλά και τη διαμαρτυρία τους για τον «συστημικό ρατσισμό», καταγγέλλοντας και τις πολιτικές «διακρίσεων» σε βάρος των λαϊκών προαστίων.
Την ίδια στιγμή, ο υπουργός Δικαιοσύνης δείχνει έμπρακτα πώς εννοεί η κυβέρνηση την αντιμετώπιση των δομικών προβλημάτων των προαστίων. Ανακοίνωσε ότι σκοπεύει να επαναφέρει στην τάξη τους... γονείς (!), μοιράζοντας «φυλλάδια», ειδικά σε εκείνους των οποίων τα παιδιά συνελήφθησαν στη διάρκεια των επεισοδίων και πρόκειται να κριθούν από τα δικαστήρια.
«Μια αστυνομία χωρίς φρένα»
Τίποτε από αυτά βέβαια (καταστολή, απαγορεύσεις, εκφοβισμοί κ.λπ.) δεν αλλάζει την πραγματικότητα: τις αιτίες για το ξέσπασμα των νέων των προαστίων. «Αυτό που είναι φοβερό είναι ότι εδώ και πάνω από 30 χρόνια παρατηρούμε ομοιότητες στις πολύ υποβαθμισμένες σχέσεις αστυνομίας και πληθυσμού, κυρίως των νέων, στα λαϊκά προάστια», παρατήρησε μιλώντας στην Ουμανιτέ ο κοινωνιολόγος Φαμπιέν Τριόνγκ. «Για τους νέους, πρόκειται για μια συνηθισμένη εμπειρία που υφίστανται, στην είσοδο της πολυκατοικίας τους, στους ελέγχους ταυτότητας, στις προσαγωγές, στις συλλήψεις. Στη διάρκεια της εφηβείας, αυτής της ιδιαίτερης περιόδου στη ζωή, όπου είμαστε σε φάση οικοδόμησης, οι πιο ισχυροί εκπρόσωποι του κράτους έρχονται και σας εξηγούν ότι δεν είσαστε πραγματικά στο σπίτι σας. Ότι είσαστε διαρκώς ύποπτοι πως ζείτε στην παρανομία. Όμως ξέρουμε καλά ότι οι ντίλερ αποτελούν μειονότητα μεταξύ των νέων».
Οι διαρκείς αστυνομικοί έλεγχοι, οι αστυνομικές αυθαιρεσίες, η άσκηση υπέρμετρης βίας σε βάρος των νέων των όλο και πιο γκετοποιημένων προαστίων, είναι η καθημερινότητα. Η μαρτυρία του 38χρονου Γιουσέφ, που ζει στη Ναντέρ, που ήταν στο επίκεντρο των επεισοδίων, είναι χαρακτηριστική: «Πριν από το δεύτερο βράδυ των συγκρούσεων, ένας νεαρός ήλθε και μας βρήκε και μας είπε: “λυπάμαι, θα γίνουν επεισόδια, αυτός είναι ο μόνος τρόπος να ακουστεί η φωνή μας”. Καταλαβαίνω αυτή την εξέγερση, υπάρχουν αστυνομικοί που αισθάνονται παντοδύναμοι, που θεωρούν ότι μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν, πέρα από κάθε πλαίσιο. Είναι μια αστυνομία χωρίς φρένα, που πλέον δεν είναι σε αποστολή προστασίας. Δεν μπορεί να συνεχιστεί αυτό».
Αδεια στους αστυνομικούς να σκοτώνουν
Σε ό,τι αφορά την περίπτωση του Ναέλ, στο στόχαστρο τίθεται επίσης ο νόμος του 2017, επί προεδρίας Φρανσουά Ολάντ, που έκανε πράξη ένα πάγιο αίτημα των αστυνομικών. Διεύρυνε τη δυνατότητα επέκτασης χρήσης όπλου από τους αστυνομικούς στην περίπτωση που ένα όχημα δεν πειθαρχεί στις εντολές τους! Πλέον, σύμφωνα με τον νόμο Καζνέβ (που ήταν τότε υπουργός Εσωτερικών), στο άρθρο 435-1 του Κώδικα Εσωτερικής Ασφάλειας, οι αστυνομικοί μπορούν να πυροβολούν ένα όχημα «που δεν πειθαρχεί στη διαταγή να σταματήσει και του οποίου οι επιβάτες είναι πιθανόν να προσβάλουν, κατά τη διαφυγή τους, τη ζωή τους ή τη σωματική τους ακεραιότητα, ή εκείνες άλλων». Μέχρι το 2017, ίσχυε και για τους αστυνομικούς η απόδειξη ότι βρίσκονταν σε νόμιμη άμυνα, όπως ορίζει για κάθε πολίτη ο ισχύων Ποινικός Κώδικας. Τώρα πια, όπως παρατηρεί ο επικεφαλής ερευνών στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών, Φαμπιέν Ζομπάρ, που εξειδικεύεται στα ζητήματα αστυνομίας, ο νόμος αυτός «προκαλεί σύγχυση σε κείμενα που είναι ήδη πολύ σαφή». Είναι χαρακτηριστικό ότι την πρώτη χρονιά εφαρμογής της διάταξης αυτής, το 2017, οι πυροβολισμοί αστυνομικών κατά αυτοκινήτων ξεπέρασαν τους 200.
«Η άρνηση συμμόρφωσης δεν δικαιολογεί χρήση όπλου, δεν σκοτώνει κανείς κάποιον μέσα σε αυτές τις συνθήκες», κατήγγειλε ο Πατρίκ Μποντουέν, πρόεδρος της Ένωσης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, επικρίνοντας τον νόμο Ολάντ, που θεωρεί «εξαιρετικά επικίνδυνο». «Ο όρος “είναι πιθανό να” είναι πολύ υποκειμενικός. Η νόμιμη άμυνα προϋποθέτει ότι υφίσταται σοβαρός και άμεσος κίνδυνος», εξήγησε ο ίδιος, ζητώντας την κατάργηση του άρθρου. Στο ίδιο μήκος κύματος και ο επίτιμος πρόεδρος της Ένωσης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, μια εμβληματική προσωπικότητα, ο Ενρί Λεκλέρ, είπε ότι οι αστυνομικοί «ερμηνεύουν τον νόμο σχεδόν ως άδεια να σκοτώνουν». Οργανώσεις πολιτών και τα κόμματα της Αριστεράς ζητούν την κατάργηση του επίμαχου άρθρου. Σε μια επικοινωνιακή κίνηση, ο επικεφαλής της Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής της Βουλής, μακρονικός Σασά Ουλιέ, δήλωσε υπέρ της «αξιολόγησης» του νόμου.
