Ο Iain Begg είναι καθηγητής-ερευνητής στο Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο του London School of Economics and Political Science. Το κύριο ερευνητικό του έργο αφορά την πολιτική οικονομία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και την οικονομική διακυβέρνηση της Ε.Ε. Έχει διευθύνει και έχει συμμετάσχει σε σειρά ερευνητικών προγραμμάτων για διαφορετικές πτυχές της πολιτικής της Ε.Ε. και τα τρέχοντα έργα του περιλαμβάνουν μελέτες για τη διακυβέρνηση της οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής της Ε.Ε., τις οικονομικές και δημοσιονομικές συνέπειες του Brexit, την αξιολόγηση της πολιτικής συνοχής της Ε.Ε. και τη μεταρρύθμιση του προϋπολογισμού της. Έχει αναλάβει αρκετούς συμβουλευτικούς ρόλους, όπως ειδικός σύμβουλος σε θέματα της Ε.Ε. για την Επιτροπή Οικονομικών της Βουλής των Κοινοτήτων, την Επιτροπή Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων της Βουλής των Λόρδων και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Συνεισφέρει συχνά σε διεθνή συνέδρια σε θέματα οικονομικής πολιτικής της Ε.Ε. και καλείται τακτικά για συνεντεύξεις από δημοσιογράφους. Θα βρεθεί στη χώρα μας με αφορμή το Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών στις 28 και 29 Απριλίου και με την ευκαιρία αυτή θελήσαμε να πάρουμε τη γνώμη του για τα προβλήματα της βρετανικής οικονομίας και τη σχέση της χώρας του με την Ε.Ε. μετά το Brexit.
Ηταν το πρωτόκολλο της Βόρειας Ιρλανδίας η τελευταία πράξη του Brexit ή υπάρχουν ακόμη ημιτελείς εργασίες μεταξύ Ε.Ε. και Ηνωμένου Βασιλείου;
Η συμφωνία του πλαισίου του Windsor είναι σημαντική γιατί προσφέρει την προοπτική επίλυσης μιας τοξικής διαμάχης που στάθηκε εμπόδιο για καλύτερες σχέσεις μεταξύ H.B. και Ε.Ε. Μπορεί, επίσης, να ξεκλειδώσει την πρόοδο σε άλλες διαστάσεις της σχέσης, ιδίως στη συμμετοχή του Η.Β. στο ερευνητικό πρόγραμμα Horizon, το οποίο είχε σταματήσει λόγω του αδιεξόδου στη Βόρεια Ιρλανδία. Ωστόσο, η πολιτική για τη Βόρεια Ιρλανδία σπάνια είναι απλή και, παρόλο που η κυβέρνηση κέρδισε άνετα την ψηφοφορία στις 22 Μαρτίου, είναι απίθανο να υπάρξει πρόωρη αποκατάσταση της εκτελεστικής εξουσίας της Βόρειας Ιρλανδίας - ένας από τους στόχους του Σούνακ. Σε κάθε περίπτωση, το νέο πλαίσιο απέχει πολύ από το τέλος του Brexit. Υπάρχουν πολλά μέρη της Συμφωνίας Εμπορίου και Συνεργασίας (TCA) στα τέλη του 2020 που θα τεθούν σύντομα για περαιτέρω διαπραγμάτευση, επειδή ήταν ρητά προσωρινές επιδιορθώσεις, για ζητήματα, όπως η αλιεία και οι μπαταρίες αυτοκινήτων, ενώ έχει σημειωθεί μόνο περιορισμένη πρόοδος στις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες. Ο πολύ πιο εποικοδομητικός τόνος που υιοθέτησε η κυβέρνηση Σούνακ είναι καλοδεχούμενος μετά τις μεγαλοστομίες και την πολεμική των προκατόχων του, αλλά αυτά θα είναι δύσκολα ζητήματα προς επίλυση. Επιπλέον, έχει προγραμματιστεί μια πλήρης αναθεώρηση του TCA για το 2025 και στη συνέχεια κάθε πέντε χρόνια.
Η οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα τα τελευταία χρόνια και πολλοί αναλυτές πιστεύουν ότι η κατάσταση έχει επιδεινωθεί λόγω του Brexit. Ποια είναι η εκτίμησή σας;
Το Brexit έχει πιθανώς τονίσει ορισμένα από τα προβλήματα που αντιμετωπίζει το Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά θα πρέπει να προσέχουμε να μην το κατηγορούμε για τα πάντα ή να μην δραματοποιούμε υπερβολικά τον αντίκτυπό του. Είναι, επίσης, δύσκολο να ξεχωρίσουμε τις επιπτώσεις του Brexit από την πανδημία και την κληρονομιά της. Υπάρχει ένας βαθμός συναίνεσης στο ότι η ανάπτυξη ήταν λίγο χαμηλότερη, πως ορισμένα από τα προβλήματα προσφοράς εργατικού δυναμικού είναι αποτέλεσμα της αποχώρησης των υπηκόων της Ε.Ε. ή της απροθυμίας τους πλέον να έρθουν στο Ηνωμένο Βασίλειο και ότι ο πληθωρισμός είναι λίγο υψηλότερος στο Ηνωμένο Βασίλειο λόγω του υψηλότερου κόστους των εισαγωγών από την Ε.Ε.
Σε ορισμένους τομείς έχουν προκύψει δυσκολίες στην εφοδιαστική αλυσίδα λόγω των αυξημένων τριβών στα σύνορα της Ε.Ε. και οι μικρές επιχειρήσεις έχουν αποτραπεί από τις εξαγωγές λόγω του φόρτου της γραφειοκρατίας. Οι υπέρμαχοι του Brexit θα υποστήριζαν, με κάποια αιτιολόγηση, ότι ορισμένα από τα πιθανά οφέλη δεν έχουν ακόμη πραγματοποιηθεί λόγω των κυβερνητικών δισταγμών, αλλά είναι επίσης αλήθεια ότι οι υποσχέσεις για νέες εμπορικές συμφωνίες προκειμένου να αντισταθμιστεί η αποχώρηση από την Ε.Ε. ήταν πάντα αδικαιολόγητα αισιόδοξες. Αν και οι εισερχόμενες επενδύσεις έχουν μειωθεί, το Ηνωμένο Βασίλειο παραμένει ένας από τους κύριους προορισμούς για τέτοιες επενδύσεις, αν και το μερίδιό του στο παγκόσμιο «καλάθι» είναι τώρα λίγο χαμηλότερο από αυτό της Γαλλίας.
Αν και το Ηνωμένο Βασίλειο δεν είναι πλέον στην Ε.Ε., τα προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπίσουν οι δύο πλευρές φαίνονται πολύ παρόμοια (πληθωρισμός, αναιμική ανάπτυξη). Πού βλέπετε τις διαφορές;
Υπάρχουν, πρώτον, πολλές κοινές αιτίες προβλημάτων, ιδίως ο πόλεμος στην Ουκρανία και οι συνέπειές του για την ενεργειακή ασφάλεια, και οι προκλήσεις της αντιμετώπισης του πληθωρισμού μετά από πολλά χρόνια κατά τα οποία τα χαμηλά επιτόκια είχαν γίνει ο κανόνας. Κοιτάζοντας πέρα από το παρόν, η γήρανση και η κλιματική αλλαγή αναγνωρίζονται ως κεντρικές προτεραιότητες δημόσιας πολιτικής σε όλη την Ευρώπη. Οι διαφορές εστιάζονται κυρίως σε ό,τι αφορά τον βαθμό και συχνά αντανακλούν συγκεκριμένους εγχώριους παράγοντες. Πρέπει, επίσης, να προσέχουμε να μην γενικεύουμε την πλευρά της Ε.Ε., διότι υπάρχουν τεράστιες ανισότητες στα προβλήματα. Για παράδειγμα, από τα ευρωπαϊκά μέλη του G7 το Ηνωμένο Βασίλειο έχει λιγότερη ευπάθεια στα δημόσια οικονομικά του από τη Γαλλία ή την Ιταλία, αλλά ακολουθεί τη Γερμανία. Ωστόσο, η κυβέρνηση Σούνακ επέλεξε να θέσει τη σταθερότητα πρώτη, εν μέρει επειδή χρειαζόταν να αναιρέσει τη ζημιά που προκλήθηκε στη σύντομη περίοδο της κυβέρνησης της Λιζ Τρας.
Ως εκ τούτου, η πρόσφατη συζήτηση στο Ηνωμένο Βασίλειο επικεντρώθηκε στην αύξηση της συνολικής φορολογικής επιβάρυνσης, κάτι που μοιάζει λίγο ειρωνικό επειδή παραμένει χαμηλότερη από ό,τι σε πολλές χώρες της Ε.Ε. Λόγω των προηγούμενων μεταρρυθμίσεων, συμπεριλαμβανομένης της αύξησης της ηλικίας συνταξιοδότησης, δεν υπάρχει πραγματική ανησυχία στο Ηνωμένο Βασίλειο για το βάρος των συντάξεων, σε αντίθεση με την αναταραχή στη Γαλλία, αλλά ένα φαινόμενο που προκαλεί ιδιαίτερη ανησυχία στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι η αύξηση των οικονομικά ανενεργών ατόμων σε ηλικία εργασίας, ειδικά μεταξύ ατόμων άνω των 55 ετών. Όσον αφορά την ενεργειακή ασφάλεια, το Ηνωμένο Βασίλειο είναι κάπως λιγότερο ευάλωτο, επειδή η εξάρτησή του από το ρωσικό αέριο ήταν πάντα χαμηλή και έχει σημειώσει καλή πρόοδο στην ανάπτυξη της αιολικής ενέργειας, όπως και η Ελλάδα στην ανάπτυξη ηλιακής ενέργειας.
Η Γερμανία και η Ιταλία, αντίθετα, αντιμετωπίζουν πιο οξείες δοκιμασίες και προσπαθούν να αποκτήσουν εναλλακτικές προμήθειες φυσικού αερίου, κυρίως για να συντηρήσουν τους πεινασμένους για φυσικό αέριο κατασκευαστές τους, ενώ η Γαλλία έχει το μαξιλάρι της σημαντικής, αν και γερασμένης πυρηνικής της ικανότητας. Ωστόσο, το Η.Β. έχει ένα διακριτικό μοντέλο τιμολόγησης ενέργειας, που βασίζει το τιμολόγιο για τους καταναλωτές στις τιμές του φυσικού αερίου, κάτι που έχει επιδεινώσει τη βραχυπρόθεσμη επιβάρυνση, αν και είναι πιθανό να αντιστραφεί ως αποτέλεσμα της πτώσης των τιμών του φυσικού αερίου. Αυτό που στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι, ίσως, σημαντικά διαφορετικό είναι η ευθραυστότητα των δημόσιων υπηρεσιών του, ειδικά της Εθνικής Υπηρεσίας Υγείας (NHS). Η κληρονομιά της Covid, η απώλεια προσωπικού και τα χρόνια υποχρηματοδότησης συντέλεσαν στο να προκαλέσουν μεγάλη αύξηση στις λίστες αναμονής και μείωση της ποιότητας των υπηρεσιών. Το NHS είναι πολιτικά τόσο σημαντικό, που αποτελεί πηγή προβλημάτων τα οποία πρέπει να αντιμετωπίσει όλη η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου, και έχει αναγνωριστεί από την κυβέρνηση Σούνακ ως μία από τις πιο πιεστικές προτεραιότητες της πολιτικής της.
Ακούμε σχεδόν καθημερινά για απεργίες και διαδηλώσεις σε κάθε δημόσιο τομέα στο Ηνωμένο Βασίλειο. Πώς μπορεί η κυβέρνηση να αναστρέψει αυτό το κλίμα κοινωνικής αναταραχής και πόσο διαφορετικά θα χειριζόταν την κατάσταση μια κυβέρνηση των Εργατικών;
Η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου έχει υιοθετήσει μια συγκριτικά σκληρή γραμμή για τις αμοιβές του δημόσιου τομέα, αλλά φαίνεται ότι σιγά-σιγά επιλύει ορισμένες από τις πιο υψηλού προφίλ διαφορές. Η κυβέρνηση, όπως και αλλού, έπρεπε να βρει μια ισορροπία μεταξύ της μείωσης του πληθωρισμού και της αντιμετώπισης των πιέσεων στο κόστος ζωής μέσω υψηλότερων αμοιβών. Ο πληθωρισμός αναμένεται τώρα να μειωθεί αργότερα το 2023, υποδηλώνοντας ότι τα προβλήματα μπορεί να μειωθούν, αλλά υπάρχει επίσης περιορισμένος μόνο χώρος για ελιγμούς στα δημόσια οικονομικά για να προσφέρει πιο γενναιόδωρες αμοιβές. Η κοινωνική αναταραχή δεν θα αναστραφεί εύκολα.
Εάν το σημερινό προβάδισμά του στις δημοσκοπήσεις παραμείνει, το Εργατικό Κόμμα είναι πολύ πιθανό να σχηματίσει την επόμενη κυβέρνηση στις εκλογές, που θα πραγματοποιηθούν μέχρι το τέλος του 2024. Το Εργατικό Κόμμα ήταν αρκετά ασαφές ως προς τις δικές του πολιτικές μέχρι στιγμής, σοφή επιλογή επειδή θα αντιμετωπίσει πολλά από τα ίδια προβλήματα με τη σημερινή κυβέρνηση. Αναμφίβολα θα υπάρχουν διαφορές στις λεπτομέρειες, αλλά είναι κάτι σαν ψευδαίσθηση να πιστεύουμε ότι οι Εργατικοί θα ακολουθήσουν ριζικά διαφορετικές πολιτικές. Θα επωφεληθούν, ωστόσο, από την αίσθηση ότι οι Συντηρητικοί, μετά από δεκαπέντε χρόνια εξουσίας, έχουν ξεμείνει από ιδέες. Το «Ώρα για αλλαγή» είναι πάντοτε ένα ισχυρό πολιτικό μήνυμα.
