Εφυγε ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, τελευταίος ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης. Μέσα στη σιωπή ή στους ψιθύρους αποδοκιμασίας όσων κάποτε στήριξαν ελπίδες σ’ αυτόν και διαψεύστηκαν. Και μέσα στους ύμνους των «άλλων», που κάποτε επίσης στήριξαν ελπίδες σ’ αυτόν και δικαιώθηκαν. Η Δύση που αυτοαποκαλείται «δημοκρατική» του έπλεξε το εγκώμιο. Εκατομμύρια άνθρωποι στη Ρωσία, που έζησαν το πλιάτσικο και τη βία της μετάβασης από την περεστρόικα στην καταστρόικα κι από κει στον Πούτιν, τον αποχαιρέτισαν αδιάφορα ή και παγερά. Όπως και πολλοί, όχι μόνο κομμουνιστές, στη Δύση.
Κάθε αυτουργός ωστόσο της Ιστορίας από την Ιστορία δικαιούται να κριθεί. Κι αυτό ισχύει για τον Γκορμπατσόφ χωρίς καμιά αμφιβολία. Δεν είναι συνεπώς ανάγκη να προσχωρούμε στην ευκολία της διπλής δυσφήμισης, που και μετά θάνατον υφίσταται. Από τη μία να τον υμνούν εκείνοι που έκαναν την ανθρωπότητα πολύ χειρότερη μετά την πτώση τού υπαρκτού και τη διάλυση του αντίπαλου δέους - της ΕΣΣΔ. Κι από την άλλη να τον ελεεινολογούν όσοι διέτρεξαν σε λίγο χρόνο την απόσταση από την προσδοκία στην απογοήτευση κι από την απογοήτευση στην περιφρόνηση της πίτσας Hut.
Προσπάθησε ο Γκορμπατσόφ να δώσει φιλί ζωής σε ένα σύστημα που ήταν σε κώμα, σακατεμένο από τις ίδιες του τις αντιφάσεις και τον ανελέητο ανταγωνισμό με τη Δύση. Απέτυχε δραματικά. Και ο καθένας κρίνει το αποτέλεσμα από τη δική του σκοπιά. Άλλοι χαίρονται, και είναι προφανές το γιατί. Κι άλλοι όχι, γιατί βλέπουν ότι το κοινό σπίτι που οραματίστηκε είναι ένας κόσμος κατάστικτος από φράχτες και πολέμους. Αλλά αν μιλάμε για τις αιτίες της αποτυχίας, ποιος μπορεί να αποδείξει ότι έφταιγε ο αδιαμφισβήτητος δονκιχωτισμός του, η έλλειψη ρεαλιστικού σχεδίου, οι αυταπάτες ή κάτι ακόμα χειρότερο;
Οταν οι ηγέτες του Κόμματος τεμαχίζουν και μοιράζονται την ΕΣΣΔ - Γιέλτσιν τη Ρωσία, Λουκασένκο τη Λευκορωσία, Σεβαρντάτζε τη Γεωργία, Αλίεφ το Αζερμπαϊτζάν κ.λπ. Όταν στελέχη του Κόμματος μοιράζονται τη λαϊκή περιουσία με ολιγάρχες. Όταν εν μια νυκτί άνθρωποι με κομματικά βιβλιάρια γίνονται μεταπράτες τού πιο βίαιου καπιταλισμού. Όταν ένας λαός παρακολουθεί απαθής το πλιάτσικο. Τότε δεν είναι λογικό να αναρωτηθεί κανείς αν το σύστημα μπορούσε, ή και έπρεπε, να σωθεί; Αν ο Γκορμπατσόφ δεν ήταν παρά ο τελευταίος των Μοϊκανών; Με προδιαγεγραμμένη την τύχη του;
Δεν διάλεξε πάντως το αιματοκύλισμα. Αν και μπορούσε. Κι αυτό του το πιστώνει κάθε λογικός άνθρωπος. Ίσως, ποιος ξέρει, η Ιστορία να τον κρίνει σαν τον τραγικό ηγέτη που δεν μετέτρεψε τον επιθανάτιο ρόγχο τού συστήματος που τον ανέδειξε σε αιματηρή τραγωδία. Όπως συνήθως συμβαίνει...
