Αποτελεί μόνιμη πηγή ανησυχίας και προβληματισμού σε όλον τον κόσμο πλέον, κι ένα από τα μεγαλύτερα «διλήμματα» της βιομηχανικής εποχής: φυτοφάρμακα.
Η χρήση τους εντείνεται και γενικεύεται σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του πλανήτη. Στις φτωχές και αναπτυσσόμενες χώρες για να τις βοηθήσουν να έχουν καλές σοδιές. Στις πλούσιες και ανεπτυγμένες για να εγγυηθούν υψηλότερη αποδοτικότητα, ελαχιστοποίηση της φθοράς, αύξηση της παραγωγής, κατά συνέπεια μεγαλύτερα κέρδη. Την ίδια ώρα, οι φόβοι για τις μη αναστρέψιμες επιπτώσεις τους στην ανθρώπινη υγεία και τη βιοποικιλότητα φουντώνουν.
Τα φυτοφάρμακα επηρεάζουν την ανθρώπινη υγεία βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Στις βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις τους περιλαμβάνονται ο ερεθισμός στα μάτια, τα εξανθήματα, η προσωρινή τύφλωση, η ναυτία, η ζάλη, η διάρροια, ακόμη και ο αιφνίδιος θάνατος. Οι χρόνιες επιπτώσεις τους είναι πιο τρομακτικές: καρκίνοι, γενετικές ανωμαλίες, αναπαραγωγικές βλάβες, ανοσοτοξικότητα, διαταραχές του ενδοκρινικού συστήματος. Είναι γνωστό ότι τα βρέφη και τα μικρά παιδιά είναι πιο ευαίσθητα από τους ενήλικες στις τοξικές επιδράσεις των φυτοφαρμάκων. Οι αγρότες και οι χρήστες τους είναι επίσης πιο ευάλωτοι λόγω της μεγαλύτερης έκθεσής τους σε αυτά.
Η φρενήρης βιομηχανοποίηση του αγροτικού τομέα, εν μέρει σύμπτωμα κι αυτή της λογικής της αέναης καπιταλιστικής ανάπτυξης, οδηγεί σε όλο και μεγαλύτερη χρήση αγροχημικών παραγόντων επιβαρύνοντας και καταστρέφοντας τα φυσικά οικοσυστήματα. Καθώς το πρόβλημα γιγαντώνεται, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε χθες την υιοθέτηση νομικά δεσμευτικών στόχων σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο για τη μείωση κατά το ήμισυ της χρήσης φυτοφαρμάκων και την αποκατάσταση των φυσικών οικοσυστημάτων σε όλη την Ε.Ε., σε μια προσπάθεια προστασίας της ανθρώπινης υγείας και ανάκτησης των πληθυσμών άγριας ζωής που συρρικνώνονται δραματικά τις τελευταίες δεκαετίες.
Διάσωση των οικοτόπων
Τα φυτοφάρμακα οδηγούν σε άμεση δηλητηρίαση άγριων ειδών και μπορεί να προκαλέσουν σημαντική μείωση του πληθυσμού άλλων απειλούμενων σπάνιων ειδών. Οι τοξικές ουσίες τους συσσωρεύονται σταδιακά στην τροφική αλυσίδα, κάτι που έχει ιδιαίτερη σημασία για τα σπονδυλωτά και, κυρίως, για τα ανώτερα σαρκοφάγα, θηλαστικά και αρπακτικά. Οικόσιτα και άγρια ζώα που δεν «στοχοποιούνται» από τα φυτοφάρμακα, όπως σκύλοι, γάτες και αλεπούδες, πέφτουν συχνά θύματα «δευτερογενούς δηλητηρίασης» τρώγοντας θηράματα που έχουν δηλητηριαστεί από τρωκτικοκτόνα.
Τα φυτοφάρμακα μπορούν, επίσης, να μειώσουν την αφθονία των ζιζανίων και των εντόμων που αποτελούν σημαντικές πηγές τροφής για πολλά άλλα είδη.
Σε βρετανική μελέτη του 1997 τα φυτοφάρμακα αναφέρονταν ως παράγοντας μείωσης των πτηνών που ενδημούν στους αγρούς της Βρετανίας κατά τα προηγούμενα 30 χρόνια. Στην Ολλανδία ένα τυπικό πουλί των αγρών, όπως ο κορυδαλλός, απειλείται σήμερα με εξαφάνιση λόγω της έλλειψης άγριων φυτών από την εντατική χρήση φυτοφαρμάκων. Στη Γερμανία περισσότερα από 130 φυτά που φύονται κοντά σε καλλιεργήσιμες εκτάσεις κινδυνεύουν με εξαφάνιση ή έχουν ήδη εξαφανιστεί. Πανευρωπαϊκή μελέτη που έγινε σε οκτώ χώρες της δυτικής και της ανατολικής Ευρώπης το 2010 διαπίστωσε σημαντικές επιπτώσεις στην ποικιλότητα των άγριων φυτών, των εντόμων και των πτηνών εξαιτίας της βιομηχανοποίησης της γεωργίας και της εντατικής χρήσης φυτοφαρμάκων.
Ο επικεφαλής Περιβαλλοντικής Πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βιργκίνιους Σινκεβίσιους εξήγησε στο Reuters ότι η πρόταση για τη διάσωση των ευρωπαϊκών οικοτόπων απαιτεί από τις χώρες της Ε.Ε. να λάβουν μέτρα για την αποκατάσταση των φυσικών οικοσυστημάτων σε τουλάχιστον 20% της εδαφικής έκτασής της έως το 2030 και μέχρι τα μέσα του αιώνα για όλα τα υποβαθμισμένα οικοσυστήματα. Όπως ανέφερε η επίτροπος Υγείας και Ασφάλειας Τροφίμων Στέλλα Κυριακίδου, στο πλαίσιο των προτεινόμενων μέτρων θα απαγορευτεί η χρήση φυτοφαρμάκων σε δημόσιους κήπους και παιδικές χαρές, ενώ προβλέπεται η οικονομική στήριξη των αγροτών κατά τη φάση προσαρμογής τους στους νέους κοινοτικούς κανόνες για μια περίοδο 5 ετών.
