Ο φόβος της ύφεσης επιστρέφει στον κόσμο στη χειρότερη συγκυρία που θα μπορούσε να υπάρξει: μια πανδημία που δεν λέει να τελειώσει, προσθέτοντας συνεχώς θύματα στη μακάβρια λίστα της και πηγαίνοντας τις οικονομίες πίσω-μπρος, κι ένας πόλεμος που δεν φαίνεται να τελειώνει γρήγορα δίχως περισσότερη καταστροφή και αιματοχυσία. Μια σύγκρουση στην οποία εμπλέκονται δύο χώρες με κρίσιμο μερίδιο στο ενεργειακό ισοζύγιο και στην ισορροπία του παγκόσμιου συστήματος επισιτιστικής ασφάλειας. Η αίσθηση ότι ο παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός πηγαίνει πλέον από κρίση σε κρίση φαίνεται να εκτοπίζει εκείνη που θεωρεί την κρίση δομικό στοιχείο του.
Την ίδια ώρα, η ωρολογιακή βόμβα του παγκόσμιου χρέους πάνω στην οποία κάθεται ο πλανήτης εδώ και δεκαετίες έχει γίνει ακόμη πιο... εκρηκτική και επικίνδυνη, ιδιαίτερα για τις πιο φτωχές χώρες.
Στη διάρκεια της πανδημίας, τα ελλείμματα αυξήθηκαν και το χρέος συσσωρεύτηκε με πολύ μεγαλύτερη ταχύτητα απ' ό,τι τα πρώτα χρόνια άλλων υφέσεων, συμπεριλαμβανομένης της Μεγάλης Ύφεσης της δεκαετίας του 1930 και του χρηματοπιστωτικού κραχ μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers, το 2007. Χρέος και ελλείμματα αυξήθηκαν σε τέτοια κλίμακα, που είναι συγκρίσιμη μόνο με τους δύο παγκόσμιους πολέμους του 20ού αιώνα, λένε χαρακτηριστικά οι αναλυτές του ΔΝΤ.
Η βάση δεδομένων του Ταμείου για το παγκόσμιο χρέος προκαλεί προβληματισμό: ο δανεισμός εκτινάχθηκε κατά 28 ποσοστιαίες μονάδες το 2020 και το συνολικό ύψος του χρέους ισοδυναμεί πλέον με το 256% του παγκόσμιου ΑΕΠ!
Στον αστερισμό του πληθωρισμού
Η δημόσιος δανεισμός αντιπροσωπεύει περίπου το ήμισυ αυτής της αύξησης, το υπόλοιπο προέρχεται από τον ιδιωτικό τομέα, επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Το δημόσιο χρέος αναλογεί τώρα σχεδόν στο 40% του παγκόσμιου συνόλου σ’ ένα μερίδιο που είναι το μεγαλύτερο τις τελευταίες έξι δεκαετίες. Ο αριθμός των προηγμένων οικονομιών με δείκτες χρέους μεγαλύτερους από το μέγεθος της οικονομίας τους έχει επίσης αυξηθεί ανησυχητικά.
Οι χρηματοοικονομικές συνθήκες επιδεινώνονται παγκοσμίως καθώς οι μεγάλες κεντρικές τράπεζες αυξάνουν τα επιτόκια για να συγκρατήσουν τον πληθωρισμό. Με τη σειρά της, η αύξηση των επιτοκίων βάζει αυτόματα στη μέγγενη τις χώρες με ασθενέστερα θεμελιώδη οικονομικά μεγέθη, καθιστώντας πολύ πιο δαπανηρό τον δανεισμό τους. Ενδεικτικά, μεταξύ των 41 χωρών χαμηλού εισοδήματος που συμπεριλήφθηκαν στην πρωτοβουλία της G20 για αναστολή εξυπηρέτησης του εξωτερικού χρέους τους λόγω πανδημίας και οι οποίες διατρέχουν υψηλό κίνδυνο χρεοκοπίας, το Τσαντ, η Αιθιοπία, η Σομαλία και η Ζάμπια, έχουν ήδη ζητήσει αναδιάρθρωση. Περίπου είκοσι άλλες παρουσιάζουν σημαντικές παραβιάσεις των ισχυόντων ορίων υψηλού κινδύνου, με τις μισές να έχουν επίσης χαμηλά συναλλαγματικά αποθέματα και μεγάλες χρηματοδοτικές ανάγκες.
Η περίπτωση της Σρι Λάνκα αποτελεί, ενδεχομένως, προπομπό των καταστροφικών κρατικών χρεοκοπιών που έπονται. Η παραπαίουσα κυβέρνηση του Κολόμπο κατέφυγε την περασμένη εβδομάδα στο ύστατο μέτρο της στάσης πληρωμών για την εξυπηρέτηση του εξωτερικού χρέους της χώρας. Η οικονομική κρίση που σοβεί εδώ και μήνες λόγω της πανδημίας και της συρρίκνωσης των εσόδων από την τουριστική βιομηχανία, προκαλώντας ξέσπασμα λαϊκής οργής, έγινε ανεξέλεγκτη μετά το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία και το ράλι των τιμών σε τρόφιμα και πετρέλαιο. Η σιναλέζικη κυβέρνηση είναι ήδη σε διαπραγματεύσεις με το ΔΝΤ για έκτακτο δανεισμό υπό συνθήκες που δεν επιτρέπουν την παραμικρή ελπίδα για μερικούς έστω ευνοϊκούς όρους.
Lockdown στον δανεισμό
Τα πράγματα για τον αναπτυσσόμενο κόσμο γίνονται ακόμη χειρότερα, καθώς ταυτόχρονα κλείνει η στρόφιγγα των δανείων από την Κίνα ως απώτερη συνέπεια της αναταραχής που επικρατεί στην εσωτερική αγορά ακινήτων, της επιστροφής των lockdown στη Σαγκάη και στις άλλες μεγάλες πόλεις, αλλά και της μετάβασης σ’ ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης για την κινεζική οικονομία, βασισμένο περισσότερο στις επενδύσεις και την κατανάλωση.
Στις προηγμένες οικονομίες, η παραγωγική δραστηριότητα, το πρωτογενές ισοζύγιο, οι δαπάνες και τα έσοδα προβλέπεται να επιστρέψουν στα προ πανδημίας επίπεδα έως το 2024. Αλλά η κατάσταση στις αναπτυσσόμενες είναι τραγικά ανησυχητική. Τόσο οι αναδυόμενες όσο και οι χαμηλού εισοδήματος οικονομίες αντιμετωπίζουν επίμονες απώλειες ΑΕΠ και εσόδων. Αυτό σημαίνει ότι οι πρωτογενείς δαπάνες θα είναι αναλόγως χαμηλότερες λόγω της πανδημίας, γεγονός που σηματοδοτεί μια οδυνηρή οπισθοδρόμηση στην προσπάθεια επίτευξης του στόχου του ΟΗΕ για τη βιώσιμη ανάπτυξη των φτωχών χωρών έως το 2030. Κι αυτό είναι ένα θέμα παγκόσμιας ανησυχίας.
Ενόψει των κρίσιμων εαρινών συνόδων της Παγκόσμιας Τράπεζας και του ΔΝΤ την επόμενη εβδομάδα, η τελευταία προειδοποίηση της Oxfam για αύξηση της ακραίας φτώχειας φέτος ηχεί σαν συναγερμός. Έως το τέλος του χρόνου 860 εκατομμύρια άνθρωποι θα ζουν σε απόλυτη ένδεια με λιγότερα από 1,80 ευρώ την ημέρα. Αυτό σημαίνει ότι στον αριθμό των ήδη υπαρχόντων εξαθλιωμένων φτωχών του κόσμου θα προστεθούν φέτος άλλα 263 εκατομμύρια, δηλαδή τόσοι όσος ο συνολικός πληθυσμός Βρετανίας, Γαλλίας, Γερμανίας και Ισπανίας!
Εν κατακλείδι, η μάστιγα της φτώχειας και το φάσμα της πείνας που η ανθρωπότητα ήλπιζε ότι θα άφηνε οριστικά πίσω της με τις εξελίξεις της τελευταίας εικοσαετίας στην οικονομία, τις πιστώσεις και την αρωγή, επιστρέφουν με άγριες διαθέσεις. Εν μέσω των παγκόσμιων ανατιμήσεων στα τρόφιμα εξαιτίας του πολέμου, της συνεχιζόμενης αναταραχής στην οικονομία, στο εμπόριο, στην τουριστική βιομηχανία λόγω πανδημίας, και φυσικά ως αποτέλεσμα της διαρκώς επιδεινούμενης παγκόσμιας ανισότητας, τα πράγματα μόνο χειρότερα μπορούν να γίνουν για τις φτωχούς του κόσμου.
Οπισθοδρόμηση
Υπογραμμίζοντας τον αρνητικό αντίκτυπο του πολέμου στις χώρες χαμηλού εισοδήματος η Oxfam προειδοποιεί ότι η πρόοδος δύο δεκαετιών κινδυνεύει να αντιστραφεί. Η σύγκρουση στην Ουκρανία σπρώχνει στα ύψη τις τιμές στις αγορές χονδρικής, δημιουργεί προβλήματα στη συγκομιδή και εμποδίζει τις εξαγωγές ζωτικών αγαθών.
Και μπορεί στην Αμερική ο δείκτης τιμών καταναλωτή να εκτινάχθηκε τον Μάρτιο στο 8,5% (από 7,9% τον Φεβρουάριο), σ’ ένα άλμα που δεν έχει προηγούμενο τα τελευταία 40 χρόνια, στη Βρετανία ένας στους τρεις, δηλαδή 23,5 εκατομμύρια άνθρωποι, να μην μπορούν φέτος να αντεπεξέλθουν στην αύξηση του κόστους ζωής και στη Γερμανία να φοβούνται πιθανή ύφεση διαπιστώνοντας το πόσο εκτεθειμένη είναι η οικονομία της χώρας στην ουκρανική σύγκρουση, όμως στη Σομαλία και στο Τσαντ το διακύβευμα είναι απλά η επιβίωση.
Στη Σομαλία, ο FAO προβλέπει ότι περισσότεροι από 6 εκατομμύρια άνθρωποι θα βρεθούν σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης λόγω επισιτιστικής κρίσης ή “θα αντιμετωπίσουν καταστροφικά επίπεδα πείνας" μέσα στους επόμενους δύο μήνες. Για να συνειδητοποιήσει κάποιος πώς τρέχουν τα πράγματα στη διεθνή αρένα, η Σομαλία μπορεί να τον διευκολύνει: Στις αρχές του χρόνου ο FAO ζήτησε βοήθεια 138 εκατομμυρίων δολαρίων για τις οικογένειες των Σομαλέζων αγροτών που πλήττονται από την ξηρασία και τον εμφύλιο πόλεμο. Τέσσερις μήνες μετά, απ' αυτό το ποσό έχει μαζευτεί μόλις το ένα τρίτο... “Μεγάλο μέρος του πλούσιου κόσμου έχει επικεντρωθεί στο να βοηθήσει την Ουκρανία, αλλά δυστυχώς η Σομαλία είναι μόνο μία από τις πολλές χώρες που χρειάζονται απεγνωσμένα βοήθεια” σχολιάζει δηκτικά ο Guardian.
