Η δήλωση του εκπροσώπου Τύπου του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ ότι οι αντιπροσωπείες Ρωσίας και Ουκρανίας συζητούν για την δεύτερη ένα μελλοντικό μοντέλο ουδετερότητας που θα είναι αντίστοιχο αυτού της Αυστρίας ή της Σουηδίας και θα μπορεί να περιλαμβάνεται σε έναν συμβιβασμό, έφερε ξανά στο προσκήνιο παλιές μνήμες και στις δύο πλευρές της Ευρώπης. Ακολουθούν πληροφορίες για το τι μπορεί να σημαίνει αυτή η αναφορά, όσον αφορά τις επιλογές που εξετάζει ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι.
Το «αυστριακό μοντέλο»: Στις 26 Οκτωβρίου του 1955 η Βουλή της Αυστρίας ενεργοποίησε την Neutralitätserklärung, την Διακήρυξη Ουδετερότητας, που έθετε την χώρα σε συνταγματικά μόνιμη ουδέτερη θέση. Η χώρα διακήρυξε «την μόνιμη ουδετερότητά της με δική της πρωτοβουλία», ενώ στο δεύτερο τμήμα του σχετικού κειμένου δηλώνεται ότι «σε κάθε μελλοντική περίοδο η Αυστρία δεν θα ενταχθεί σε καμία στρατιωτική συμμαχία και δεν θα επιτρέψει την ίδρυση ξένων βάσεων στο έδαφός της».
Τυπικά, πρόκειται για μία αυτόβουλη απόφαση της Δημοκρατίας της Αυστρίας, στην πράξη ωστόσο συνδέεται άμεσα με το τέλος της επίσημης κατοχής της χώρας από τους νικητές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου (ΗΠΑ, Βρετανία, Γαλλία, Σοβιετική Ένωση). Οι Σοβιετικοί δεν θα δέχονταν το τέλος της κατοχής εδαφών της Αυστρίας (είχε ενωθεί με την ναζιστική Γερμανία) χωρίς εγγύηση ότι δεν θα παραμείνουν δυνάμεις των Δυτικών στο έδαφός της.
Από το 1955 και μέχρι σήμερα το στοιχείο της ουδετερότητας ενσωματώθηκε στην πολιτική και την ταυτότητα της χώρας τόσο, ώστε να μείνει εκτός ΕΕ μέχρι το 1995, μαζί με τις επίσης δηλωμένες ουδέτερες Σουηδία και Φινλανδία.
Το «σουηδικό μοντέλο»: Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η Σουηδία αρχικά κινήθηκε ενεργά προς την ανάπτυξη πυρηνικών όπλων μέσω μυστικού προγράμματος, φτάνοντας ένα βήμα πριν το στάδιο των υπόγειων πυρηνικών δοκιμών στα τέλης της δεκαετίας του 1950. Τελικά ωστόσο η επιλογή αυτή εγκαταλείφθηκε το 1966, η χώρα υπέγραψε την Συμφωνία Μη Διάδοσης των Πυρηνικών Όπλων το 196 και το 1972 έκλεισε οριστικά το μυστικό πρόγραμμα.
Με το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και το τέλος της «σοβιετικής απειλής» σταδιακά μειώθηκε το πρόγραμμα μαζικής επιστράτευσης, για να απενεργοποιηθεί πλήρως το 2010. Η Σουηδία διατηρεί την πάγια θέση της περί ουδετερότητας, παρότι συνεργάζεται με συμμαχίες, όπως μεταξύ άλλων με το ΝΑΤΟ για το πρόγραμμα Συνεργασία για την Ειρήνη, από το 1994, πρόγραμμα στο οποίο συμμετείχε και η Ρωσία, ενώ το 2014, την ίδια περίοδο που η Ρωσία προσαρτούσε την Κριμαία, η Σουηδία γινόταν «προτιμώμενος εταίρος» για το ΝΑΤΟ μαζί με άλλες τέσσερις χώρες.
Μετά από την ρωσική στρατιωτική επίθεση στην Γεωργία με δικαιολογία την προστασία των ρωσόφωνων πληθυσμών Νότιας Οσετίας και Αμπχαζίας, καθώς και στη συνέχεια μετά την προσάρτηση της Κριμαίας, η τάση εντός Σουηδίας άρχισε να μετατοπίζεται σημαντικά υπέρ της ενίσχυσης των στρατιωτικών δαπανών, υπό τον φόβο των προθέσεων της Μόσχας. Το 2017 ξεκίνησε εκ νέου η διαδικασία στρατολόγησης στις ένοπλες δυνάμεις, λόγω του ανεπαρκούς αριθμού εθελοντών, αυτή τη φορά τόσο για άνδρες όσο και για γυναίκες.
Η Σουηδία έχει παίξει καθοριστικό ρόλο στην επιβολή εκεχειρίας στον πόλεμο της Κορέας το 1953, όντας μία από τις τέσσερις χώρες της Εποπτικής Επιτροπής Ουδέτερων Εθνών. Την ίδια χρονιά ανέλαβε γενικός γραμματέας του ΟΗΕ ο Σουηδός Ντογκ Χάμαρχολντ, ο οποίος έπαιξε καίριο ρόλο στην προσπάθεια ειρήνευσης στη Μέση Ανατολή μεταξύ Ισραηλινών και Αράβων. Το 1961 σκοτώθηκε μαζί με όλους τους επιβαίνοντες αεροσκάφους που μετέφερε αποστολή του ΟΗΕ στην σημερινή Ζάμπια. Οι συνθήκες και τα στοιχεία για το συμβάν συντείνουν στο ότι η συντριβή του αεροσκάφους δεν ήταν ατύχημα.
