Παίζει με τη φωτιά και στην οικονομία ο Ερντογάν κόβοντας και ράβοντας στα μέτρα του το θεσμικό επιτελείο που χαράσσει και ασκεί τη νομισματική πολιτική, την ηγεσία της Κεντρικής Τράπεζας. Η αιφνίδια καρατόμηση, την Παρασκευή, του προέδρου του ιδρύματος Νατσί Αγκμπάλ ήταν μια ακόμη ωμή και απροσχημάτιστη παρέμβασή του σε επίπεδο θεσμών που προκάλεσε εύλογη ανησυχία στους επενδυτικούς κύκλους και έπνιξε με παλιρροϊκά κύματα το χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης. Οι συναλλαγές διακόπηκαν δύο φορές χθες, ενώ η ισοτιμία της λίρας περιέπεσε πάλι στη δίνη της ελεύθερης πτώσης.
Η αποπομπή του Αγκμπάλ και το υπό εξέλιξη συναλλαγματικό κραχ, την ώρα που η οικονομία ήδη υφίσταται το σοκ της πανδημίας, έχουν δημιουργήσει ένα εκρηκτικό κοκτέιλ οικονομικής και κοινωνικής ανησυχίας που δεν αποκλείεται να πυροδοτήσει αλυσιδωτές αντιδράσεις.
Η τουρκική οικονομία είναι στον αναπνευστήρα εδώ και καιρό και η “υγεία” της δεν δείχνει σημάδια βελτίωσης, ιδιαίτερα λόγω της διόγκωσης του ιδιωτικού χρέους και της εκτίναξης του πληθωρισμού, χρόνια προβλήματα που επιδεινώθηκαν τον τελευταίο χρόνο ως αποτέλεσμα της υγειονομικής κρίσης και της διεθνούς ύφεσης.
Ως εκ τούτου, το μεγαλεπήβολο σχέδιο του “σουλτάνου” να καθιερώσει την χώρα του ως αναδυόμενη οικονομία στο παγκόσμιο στερέωμα το 2023, στην επέτειο της εκατονταετηρίδας της σύγχρονης τουρκικής δημοκρατίας, κερδίζοντας επιπλέον πόντους στην προσπάθεια επανεκλογής του στις εκλογές του ίδιου χρόνου, έχει εκ των πραγμάτων αποτύχει και οι τελευταίες σπασμωδικές κινήσεις του μαρτυρούν τον εκνευρισμό και τον πανικό του.
Πρωτοκλασάτα στελέχη της κυβέρνησής του, ανάμεσά τους ο υπουργός Οικονομικών Λουτφί Ελβάν, διαβεβαίωναν χθες σε όλους τους τόνους τους διεθνείς επενδυτές ότι η Τουρκία παραμένει δεσμευμένη στις αρχές της ελεύθερης αγοράς και ότι το φιλελεύθερο καθεστώς στις διακυμάνσεις της ισοτιμίας της λίρας θα συνεχιστεί με την ίδια αποφασιστικότητα.
Ωστόσο, είναι αβέβαιο κατά πόσο οι ισχυρισμοί αυτοί έπεισαν έστω και κατ’ ελάχιστον επενδυτές και κεφαλαιούχους, που είδαν έκπληκτοι τον Ερντογάν να “αποκεφαλίζει” έναν ακόμη πρόεδρο της Κεντρικής Τράπεζας, τον οποίο ο ίδιος είχε διορίσει μόλις πριν από πέντε μήνες. Πόσο μάλλον όταν ο νέος διευθυντής Σαχάπ Καβτσίογλου ήταν πρώην βουλευτής του κυβερνώντος κόμματος, του AKP. Θα χρειαστεί οπωσδήποτε να καταβάλουν μεγάλη προσπάθεια οι υπουργοί και οι άνθρωποι του Ερντογάν για να πείσουν τους διεθνείς οικονομικούς παράγοντες ότι η κεντρική τράπεζα στην Τουρκία είναι όντως ανεξάρτητος θεσμός που δεν δέχεται εντολές από τον Πρόεδρο.
Ο Νατζί Αγκμπάλ καθαιρέθηκε χωρίς επίσημη εξήγηση με ένα λακωνικό Προεδρικό Διάταγμα που δημοσιοποιήθηκε αργά το βράδυ της Παρασκευής.
Σε μια σειρά αναρτήσεών του στο Twitter, ο Νο2 του κυβερνώντος κόμματος AKP, ο Νουρετίν Τσανικλί, δικαιολόγησε την αντικατάσταση του Αγκμπάλ λέγοντας ότι δεν εκπλήρωσε «το βασικό του καθήκον», που, σύμφωνα με τον ίδιο, ήταν «η διασφάλιση της σταθερότητας των τιμών». «Αυτός που θα διοριστεί επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας δεν μπορεί να αποκλίνει από αυτόν τον στόχο», πρόσθεσε ο ίδιος.
Ωστόσο, αυτές οι επικρίσεις μοιάζουν με βολικές δικαιολογίες. Προφανώς, η αναμενόμενη και απολύτως κατανοητή μεγάλη αύξηση, κατά 200 μονάδες βάσης, του βασικού επιτοκίου της κεντρικής τράπεζας ως ένα μέτρο για την καταπολέμηση του πληθωρισμού, η οποία είχε ανακοινωθεί δύο μέρες νωρίτερα, έπαιξε καθοριστικό ρόλο, αν όχι τον μοναδικό, σε αυτή την αιφνίδια απόφαση του Ερντογάν.
Ο “σουλτάνος” θέλει πάση θυσία η τουρκική οικονομία να εμφανίζει ανάπτυξη. Ακόμη κι αν αυτό γίνεται κατά παράβαση όλων των κανόνων που επιβάλλει η οικονομική θεωρία και λογική. Η ανάπτυξη και η ευημερία είναι το “χαρτί” που παίζει ο Ερντογάν από την εποχή που αναδύθηκε στην πολιτική σκηνή μέχρι σήμερα. Είναι το “χαρτί” που του εξασφαλίζει εκλογικές νίκες και πολιτική “μακροημέρευση”. Ανέκαθεν εξέφραζε την αντίθεσή του στην τακτική των υψηλών επιτοκίων, την οποία έχει χαρακτηρίσει κατ’ επανάληψη «πατέρα και μητέρα όλων των δεινών». Κόντρα στην κλασική οικονομική θεωρία, ο Ερντογάν διατείνεται ότι τα υψηλά επιτόκια επιδεινώνουν τον πληθωρισμό.
Βέβαια, κάθε ανορθόδοξη πολιτική πρακτική έχει τα όριά της και ένα επίπεδο οροφής όσον αφορά στα επιζητούμενα οφέλη. Αν και στην περίπτωση του Τούρκου Προέδρου κανείς δεν μπορεί να είναι βέβαιος για τα όρια των τακτικισμών του, η εικόνα είναι σαφώς ξεκάθαρη αυτή την στιγμή. Την περιέγραψε εύστοχα χθες ένας σύμβουλος χρηματοπιστωτικής εταιρείας στην Κωνσταντινούπολη, ο Άντεμ Ντεμιρτάς: «Η Τουρκία", είπε, "δίνει την εντύπωση ότι είναι μια χώρα που δεν ακολουθεί κανέναν κανόνα. Δεν υπάρχει πλέον δίκαιο ούτε δημοκρατία και όλο αυτό έχει αντίκτυπο»...
