Η επίθεση του όχλου στο Καπιτώλιο την περασμένη εβδομάδα και η διακοπή τής διαδικασίας επικύρωσης της εκλογής του Τζο Μπάιντεν ήταν ένα τρομακτικό γεγονός -και θανατηφόρο για τουλάχιστον πέντε ανθρώπους-, ωστόσο δεν ήταν μια σοβαρή απειλή για την αμερικανική δημοκρατία, υποστηρίζουν δύο έγκριτοι Αμερικανοί πολιτικοί επιστήμονες, καθηγητές στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον, ο Τζέιμς Ντ. Λόνγκ και ο Βίκτορ Μενάλντο. Γράφοντας μια μακροσκελή ανάλυση στον ιστότοπο The Conversation, υπογραμμίζουν ότι η μεγάλη πρόκληση του τραμπισμού βρίσκεται σ’ αυτό που θα κληθεί να αντιμετωπίσει η Αμερική στη συνέχεια ως ένα είδος πολιτικού και θεσμικού «μετατραυματικού στρες».
Απόπειρα σφετερισμού τής εξουσίας για να παραμείνει ο Ντόναλντ Τραμπ στο Οβάλ Γραφείο δεν ήταν ποτέ πιθανό να συμβεί, πόσο μάλλον να πετύχει. Ο μεγιστάνας στερούνταν πάντα της δύναμης και της μαζικής υποστήριξης που χρειάζεται κάποιος για να ανατρέψει το αποτέλεσμα των εκλογών, στις οποίες υπέστη συντριπτική ήττα. Ο Τραμπ δεν ελέγχει τους ιθύνοντες της εκλογικής διαδικασίας, ούτε έχει αρκετή επιρροή για να πετύχει αυτόν τον στόχο.
Ο Αμερικανός Πρόεδρος δεν μπορεί να αγνοήσει τη νομοθετική ή δικαστική εξουσία και οι εκλογές δεν είναι υπό τον έλεγχό του. Το σύνταγμα προβλέπει ότι η εκλογική διαδικασία είναι ευθύνη των πολιτειών. Και η ανακοίνωση των εκλογικών αποτελεσμάτων είναι επίσης πολύ μακριά από την προεδρική εξουσία ή εκείνη του αντιπροέδρου.
Τα απίθανα σενάρια
Αμφισβητώντας το αποτέλεσμα των εκλογών, ο Τραμπ ανέδειξε πτυχές της διαδικασίας που πολλοί Αμερικανοί δεν γνώριζαν μέχρι πρότινος. Έτσι σήμερα μπορεί να πει κάποιος ότι οι πολίτες είναι καλύτερα ενημερωμένοι για τους μηχανισμούς και τις λεπτομέρειες των αμερικανικών εκλογών. Παραδόξως, η εποχή Τραμπ μπορεί να βγάλει ισχυρότερη την αμερικανική δημοκρατία.
Φυσικά η χώρα δεν κινδυνεύει από μια ανοιχτή εμφύλια σύρραξη. Ακόμα κι αν οι πιο ένθερμοι υποστηρικτές του Τραμπ πιστεύουν ότι κέρδισε τις εκλογές, δεν υπάρχουν αρκετοί από αυτούς που να είναι σε θέση να απειλήσουν σοβαρά τις ΗΠΑ με έναν εμφύλιο πόλεμο. Παρά την ικανότητά τους να παραβιάσουν το φρουρούμενο Καπιτώλιο, μια κανονική εξέγερση θα μπορούσε εύκολα να κατασταλεί από τις δυνάμεις επιβολής του νόμου..
Οι δύο Αμερικανοί αναλυτές αμφισβητούν ξεκάθαρα τις δυνατότητες του μεγιστάνα να οργανώσει ένα κλασικού τύπου πραξικόπημα με την υποστήριξη του στρατού και τη χρήση -ή την απειλή χρήσης- στρατιωτικής βίας. Κατά την άποψή τους, τα πραξικοπήματα είναι η τυπική μέθοδος με την οποία ένας δικτάτορας διαδέχεται έναν άλλο. Ένα στρατιωτικό πραξικόπημα στις ΗΠΑ θεωρείται μάλλον απίθανο να συμβεί, καθώς οι Ένοπλες Δυνάμεις δεν έχουν την πρόθεση να παρέμβουν στην εγχώρια πολιτική με σκοπό την αλλαγή καθεστώτος, ειδικά υπέρ ενός Προέδρου που δεν είναι δημοφιλής στις τάξεις τους.
Ο Τραμπ δεν θα μπορούσε επίσης να πραγματοποιήσει ένα «αυτοπραξικόπημα», που είναι μια μορφή σφετερισμού της εξουσίας κατά την οποία ένας εκλεγμένος ηγέτης διαλύει ή καθιστά ανίσχυρους τους πολιτειακούς θεσμούς και αναλαμβάνει παράνομα έκτακτες εξουσίες που δεν θα του χορηγούνταν υπό κανονικές συνθήκες. Θα ήταν πρακτικά αδύνατο για τον απερχόμενο Πρόεδρο να κήρυττε τις ΗΠΑ σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, να ανέστελλε τη λειτουργία του νομοθετικού σώματος ή να περιόριζε τις πολιτικές ελευθερίες.
Ωστόσο, στη διάρκεια της θητείας του ο Τραμπ παραβίασε επανειλημμένα τους δημοκρατικούς κανόνες προωθώντας με ζέση τα προσωπικά επιχειρηματικά συμφέροντά του, παρεμβαίνοντας στη Δικαιοσύνη, προσβάλλοντας τους δικαστικούς λειτουργούς, παρενοχλώντας τα μέσα ενημέρωσης και φυσικά αρνούμενος να παραδεχτεί την ήττα του στις εκλογές.
Εξετάζοντας το δημοκρατικό πολίτευμα ιστορικά και συγκριτικά, οι δύο ακαδημαϊκοί προβλέπουν ότι οι μεγαλύτερες απειλές για την αμερικανική δημοκρατία που αντιπροσωπεύει ο Τραμπ δεν θα εμφανιστούν παρά μόνο μετά την έξοδό του από τον Λευκό Οίκο, όταν ο Μπάιντεν θα πρέπει να αντιμετωπίσει τις πιο σοβαρές προκλήσεις της διχαστικής και τοξικής προεδρίας του, και φυσικά τον ίδιο. Υπαινίσσονται επίσης ξεκάθαρα ότι ο Τραμπ πρέπει να αντιμετωπίσει τις νομικές συνέπειες των πράξεών του μετά το τέλος της προεδρικής θητείας του.
Λογοδοσία
Οι διαμορφωτές του αμερικανικού συντάγματος προέβλεψαν πολλά, αλλά τους ξέφυγε ένα που ίσως επισκιάζει όλα τα άλλα: η πιθανότητα ενός άνομου Προέδρου που δεν αντιμετωπίζει ποτέ τη Δικαιοσύνη και ο οποίος δεν λογοδότησε ποτέ στη διάρκεια της θητείας του ή μετά από αυτή. Επομένως, το ζήτημα μιας πραγματικής, απερίσπαστης, νομικής λογοδοσίας του Τραμπ θα βαρύνει τον Μπάιντεν και τον υποψήφιό του για τη θέση του υπουργού Δικαιοσύνης (και γενικού εισαγγελέα) Μέρικ Γκάρλαντ. Αυτοί οι δύο θα πρέπει να αποφασίσουν αν θα συνεχίσουν τις υφιστάμενες έρευνες εναντίον τού Τραμπ και ενδεχομένως να αρχίσουν νέες.
Οι νεοεκλεγμένοι ηγέτες συχνά διακατέχονται από ισχυρά κίνητρα και απολαμβάνουν ενθάρρυνσης προκειμένου να διώξουν ποινικά τους προκατόχους τους, όπως συμβαίνει τώρα με τον Μπάιντεν. Αλλά η προσέγγιση αυτή, που συχνά αποκαλείται «αποκαταστατική δικαιοσύνη», μπορεί επίσης να αποσταθεροποιήσει τις προοπτικές της δημοκρατίας εάν τα εκτελεστικά όργανα των ανήμπορων, πια, ηγετών αποφασίσουν να πολεμήσουν αντί να παραδεχτούν την ήττα τους. Υπάρχουν βέβαια και οι περιπτώσεις που απερχόμενοι Πρόεδροι σε μεταβατικές δημοκρατίες κατοχυρώνουν την προστασία τους ενάντια σε πιθανή δίωξή τους μετά την αποχώρησή τους από το αξίωμα, κάτι που το δημοκρατικό σύστημα είναι πιο πιθανό να υπομείνει. Αυτό συνέβη στη Χιλή με τον δικτάτορα Αουγκούστο Πινοσέτ, ο οποίος εγκατέλειψε την εξουσία το 1989 υπό την προστασία ενός συντάγματος που επέβαλε στη χώρα κατά την έξοδό του.
Αντίθετα, στις ΗΠΑ, καταλήγουν οι δύο αναλυτές, μετά την εκ των πραγμάτων αμνήστευση του Προέδρου Ρίτσαρντ Νίξον από τον αντιπρόεδρο Τζέραλντ Φορντ (για το σκάνδαλο Γουότεργκεϊτ το 1974), ελλοχεύει ο κίνδυνος μιας μεγαλύτερης απειλής για τη δημοκρατία: η ιδέα ότι οι αδίστακτοι ηγέτες και τα πρωτοπαλίκαρά τους είναι υπεράνω του νόμου. «Εάν ο Τραμπ βρει έναν τρόπο να απαλλάξει τον εαυτό του, μπορεί να μειώσει την ευπάθειά του στον νόμο, αλλά δεν θα μπορεί να διαγράψει εντελώς τις ευθύνες του. Εάν οι εισαγγελείς ή το Κογκρέσο αφήσουν τον Τραμπ να ξεφύγει, μπορεί να είναι αυτοί που θα δημιουργήσουν ένα νέο και επικίνδυνο έδαφος πραγματικά καταστροφικό για το κράτος δικαίου πάνω στο οποίο είναι θεμελιωμένη η αμερικανική δημοκρατία».
