Του Μανώλη Καλογερόπουλου*
- Σε όλες τι δομές υπάρχει πρόσβαση σε πόσιμο νερό, σε ζεστό νερό, καθώς και η δυνατότητα παρασκευής φαγητού. [...] Με τη χρήση του οικονομικού επιδόματος, η κάθε μονάδα (άτομο ή οικογένεια) επιλέγει το τι και ποια ώρα θα φάει. [...] Η σταθερή πρόσβαση σε ιατρική και φαρμακευτική περίθαλψη, με την έκδοση ΑΜΚΑ, η ελεύθερη πρόσβαση στην αγορά εργασίας, με την έκδοση ΑΦΜ, η δυνατότητα αξιοποίησης των δομών του ΟΑΕΔ, η πρόσβαση στις δομές της αλληλέγγυας οικονομίας, είναι μερικές ενδεικτικές κυβερνητικές πρωτοβουλίες.
Στην πρόσφατη τηλεοπτική συνέντευξη του Υπουργού Μεταναστευτικής Πολιτικής, Δημήτρη Βίτσα, στην ΕΡΤ1, υπήρξε ένα ενδιαφέρον στιγμιότυπο. Λίγο πριν το κλείσιμο της συνέντευξης, η οποία, όπως ήταν λογικό για τις μέρες, εστίασε στη συζήτηση και ψήφιση από το Κοινοβούλιο της Συμφωνίας των Πρεσπών, ο δημοσιογράφος Κώστας Αρβανίτης είπε στον Υπουργό ότι δεν είχαν χρόνο να αναφερθούν σε θέματα που αφορούν το Υπουργείο, καθώς δεν σχετίζονται με το φλέγον θέμα των ημερών. Η απάντηση του Δημήτρη Βίτσα όμως έθεσε το ευρύ πλαίσιο το οποίο, νομίζω, πρέπει να έχουμε όλοι στο νου μας, όταν συζητάμε όχι μόνο το μεταναστευτικό ζήτημα, αλλά όλα τα θέματα που σχετίζονται με την κοινωνική πολιτική και τις κοινωνικά ευαίσθητες ομάδες. Δεν συγκράτησα την ακριβή διατύπωση, όμως η ουσία του λόγου ήταν πως, αν επικρατήσει η εθνικιστική αντίληψη σε αυτό το θέμα (της Συμφωνίας), αύριο όλοι αυτοί θα στοχοποιήσουν ακόμα πιο έντονα μετανάστες και πρόσφυγες.
Για την Αριστερά το μέτωπο ενάντια στο φασισμό, τον εθνικισμό, το ρατσισμό και τη μισαλλοδοξία είναι ενιαίο και αρραγές. Ξεκινάει από τις πλατείες και φθάνει μέχρι το ευρωκοινοβούλιο, αφορά όλες και όλους που βιώνουν ή απειλούνται με κοινωνικό αποκλεισμό και διακρίσεις. Υπό το πρίσμα αυτό, η πολιτική που έχει ακολουθήσει η Κυβέρνηση τα τελευταία χρόνια είναι μια πολιτική βασισμένη στις αρχές του ανθρωπισμού, της ισότητας, της δικαιοσύνης και της αλληλεγγύης.
Από τις πλατείες του κέντρου στο Tae Kwo Do, το «Παλαί» και το Ελληνικό, από το Πεδίο του Άρεως στον Ελαιώνα, από το λιμάνι του Πειραιά και την Ειδομένη στις Ανοικτές Δομές Φιλοξενίας ανά την ενδοχώρα και, τέλος, από τους προσωρινούς χώρους φιλοξενίας με σκηνές και rub halls στους οικίσκους σε οργανωμένες Ανοικτές Δομές, και από εκεί στην ενοικίαση διαμερισμάτων, ο δρόμος ήταν δύσκολος. Σήμερα, σχεδόν 4,5 χρόνια μετά την έναρξη των μεγάλων ροών και 3 χρόνια από το κλείσιμο των βόριων συνόρων, πλέον στις δομές φιλοξενίας της ενδοχώρας βρισκόμαστε, μεσοσταθμικά, σε πολύ καλό επίπεδο όσον αφορά τις συνθήκες υποδοχής.
Οι συνθήκες διαβίωσης, πλέον, στις Ανοικτές Δομές Φιλοξενίας είναι αρκετά πάνω από μέτριες, σημαντικά καλύτερες από τις περισσότερες χώρες της Ευρώπης, παρά το δυσανάλογα μεγάλο αριθμό φιλοξενούμενων που έχει επωμιστεί η χώρα. Οι περισσότερες μάλιστα δομές έχουν πλέον από καλές έως πολύ καλές συνθήκες διαβίωσης.
Έχει σημασία να εξηγηθεί λίγο παραπάνω τι εννοούμε καλές ή πολύ καλές συνθήκες διαβίωσης. Αρχικά αφορά τον ίδιο το χώρο φιλοξενίας. Σε όλες τις δομές χρησιμοποιούνται σταθερές ή μετακινούμενες κατασκευές με επαρκή μονωτική ικανότητα, δηλαδή είτε οικίσκοι (ειδικά διαμορφωμένα container) είτε κτήρια διαμερισματοποιημένα, είτε συνδυασμός των δύο. Με τη χρήση τέτοιων χώρων, αφενός υπάρχει η απαραίτητη προστασία από τις καιρικές συνθήκες και, αφετέρου, εξασφαλίζεται επαρκώς η αρχή της ιδιωτικής ζωής, ιδίως για τις οικογένειες.
Το δεύτερο αφορά σαφώς την πρόσβαση στα βασικά αγαθά. Σε όλες τι δομές υπάρχει πρόσβαση σε πόσιμο νερό, σε ζεστό νερό, καθώς και η δυνατότητα παρασκευής φαγητού. Ειδικά αυτό το τελευταίο είναι σημαντική επιλογή που έλαβε η κυβέρνηση για το σύνολο του πληθυσμού που διαμένει σε δομές της ενδοχώρας και διαμερίσματα, ήδη από το 2017. Με τη χρήση του οικονομικού επιδόματος, η κάθε μονάδα (άτομο ή οικογένεια) επιλέγει το τι και ποια ώρα θα φάει. Μπορεί για κάποιον που δεν το έχει ζήσει να φαντάζει δευτερεύον, ωστόσο η σίτιση με catering είναι η ενδεδειγμένη λύση για μικρά χρονικά διαστήματα. Σαφώς καλύπτει τη βασική ανάγκη της σίτισης, δεν επαρκεί όμως για να ικανοποιήσει την ανάγκη της επιλογής, ανάγκη που, όταν ικανοποιείται, ανεβάζει αυτόματα το επίπεδο της διαβίωσης.
Επιπλέον, μια σειρά πρωτοβουλιών δημιουργούν ακόμα καλύτερες συνθήκες διαβίωσης. Η σταθερή πρόσβαση σε ιατρική και φαρμακευτική περίθαλψη, με την έκδοση ΑΜΚΑ, η ελεύθερη πρόσβαση στην αγορά εργασίας, με την έκδοση ΑΦΜ, η δυνατότητα αξιοποίησης των δομών του ΟΑΕΔ, η πρόσβαση στις δομές της αλληλέγγυας οικονομίας, είναι μόνο μερικές, αλλά ενδεικτικές, πρωτοβουλίες.
Όπως αναφέρθηκε ήδη, ο δρόμος ήταν δύσκολος, συχνά λόγω αντικειμενικών συνθηκών. Κάποιες φορές, όμως, και επειδή για τον ελληνικό κρατικό μηχανισμό η διαχείριση μεγάλου αριθμού μεταναστευτικού πληθυσμού ήταν αχαρτογράφητη περιοχή. Οι διεθνείς οργανισμοί που κλήθηκαν να βοηθήσουν είχαν εξίσου μικρή εμπειρία για τη διαμόρφωση αξιοπρεπών συνθηκών υποδοχής σε ένα ευνομούμενο ευρωπαϊκό κράτος, είχαν ωστόσο μεγάλη εμπειρία από χώρες σε εμπόλεμη κατάσταση ή από χώρες που βρίσκονται σε έντονη ανθρωπιστική κρίση. Στο πλαίσιο αυτό έγιναν κατά καιρούς εσφαλμένες εκτιμήσεις ή χειρισμοί, οι οποίοι όμως αναγνωρίστηκαν και επανορθώθηκαν άμεσα.
Η βελτίωση των συνθηκών υποδοχής στις Ανοικτές Δομές Φιλοξενίας δεν ήταν για την κυβέρνηση μόνο συμβατική ή θεσμική υποχρέωση, ήταν σαφής πολιτική και ιδεολογική επιλογή. Στην αντίληψη της Αριστεράς η αρχή της ισότητας δεν είναι ευχολόγιο, έχει πρακτική εφαρμογή. Δεν είναι ανεκτό να υπάρχει διακριτή μεταχείριση, η οποία καθορίζεται από τη φυλή, το φύλο, τη θρησκεία ή άλλον παράγοντα. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι υπάρχει προνομιακή μεταχείριση. Γνώμονας και βασική αρχή ήταν, είναι, και θα είναι η εξασφάλιση ίσων ευκαιριών. Στο πλαίσιο αυτό η πρόσφατα ανακοινωθείσα Εθνική Στρατηγική για την Ένταξη, θέτει τις βασικές αρχές στις οποίες θα βασιστεί η εξασφάλιση αυτής της αρχής. Το περιγράφει εξαιρετικά νομίζω το κεφάλαιο 1.4.2. της εθνικής στρατηγικής: «Τελικός στόχος του είναι η «κατάκτηση» της διαπολιτισμικότητας. Συγκεκριμένα:
* στοχεύει στη δημιουργία και τη διατήρηση μιας ανοιχτής κοινωνίας η οποία σέβεται την ετερότητα,
* διασφαλίζει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των ατόμων που διαμένουν σε αυτή με όρους σεβασμού, τηρώντας τις προϋποθέσεις και τους περιορισμούς που ισχύουν και για τους γηγενείς πολίτες της χώρας υποδοχής,
* επιτρέπει και καλλιεργεί την αλληλεπίδραση, τη συνεργασία, τον διάλογο και την εποικοδομητική κριτική μεταξύ διαφορετικών κοινοτήτων (εθνικών, πολιτισμικών, κ.λπ.) με όρους δημοκρατίας και ισότητας,
* ενισχύει την αμοιβαία κατανόηση και αποδοχή καθώς και την κοινωνική συνοχή
* προωθεί την ανάπτυξη της χώρας υποδοχής, σε όλα τα επίπεδα, με τη συμμετοχή όλων των κατοίκων της, οι οποίοι αντιλαμβάνονται ότι το δημόσιο συμφέρον και το μέλλον της κοινωνίας υποδοχής τούς αφορά τόσο ατομικά όσο και συλλογικά».
Η ομαλή ένταξη των αιτούντων διεθνή προστασία προσφύγων και των οικονομικών μεταναστών στην κοινωνία είναι η καλύτερη απάντηση που μπορεί να δοθεί σε κάθε φωνή που προπαγανδίζει το μίσος και το ρατσισμό. Το νέο μοντέλο κοινωνικής ένταξης ξεκινά από την υποδοχή, δεν εξαντλείται όμως σε αυτή.
Η επίμονη και χωρίς υποχωρήσεις δημόσια έκφραση των αρχών της ισότητας, της αλληλεγγύης και του ανθρωπισμού, ιδίως τις μέρες αυτές, που η μισαλλόδοξη και αήθης προπαγάνδα του εθνικισμού έχει λάβει εφιαλτικές διαστάσεις, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη, είναι ύψιστης σημασίας και είναι μια ευθύνη που πρέπει να αναλάβουμε όλες και όλοι.
* Διεθνολόγος (ΜΑ)
