Του Βαγγέλη Αποστόλου*
Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, όταν ψήφισε τον Ν. 4384/2016 για τους αγροτικούς συνεταιρισμούς και τις μορφές συλλογικής οργάνωσης του αγροτικού χώρου, τόλμησε κάτι που τα προηγούμενα χρόνια φάνταζε αδύνατο: το ξεκαθάρισμα του συνεταιριστικού χώρου.
Η υφιστάμενη δομή του συνεταιριστικού κινήματος, που υπάρχει εδώ και 100 χρόνια, δημιουργεί διαρκώς μεγάλες οικονομικές υπερχρεώσεις στο συνεταιριστικό κίνημα, απαξιώνει τις υφιστάμενες συνεταιριστικές οργανώσεις και διευκολύνει την αναπαραγωγή τού αγροτοπατερισμού. Αυτό πρέπει να σταματήσει με τη δημιουργία ισχυρών και αποτελεσματικών συνεταιρισμών.
Βρήκε μια εικονική πραγματικότητα, 6.500 περίπου συνεταιρισμούς, σφραγίδες οι περισσότεροι, με 750.000 αγρότες μέλη. Μετά από τέσσερα χρόνια εφαρμογής του νόμου, οι ενεργοί συνεταιρισμοί ανέρχονται στους 880 και ο συνολικός αριθμός των μελών στις 140.000 περίπου, χωρίς δυστυχώς να είναι όλα ενεργά μέλη.
Βασική μας κατεύθυνση ήταν οι συνεταιρισμοί να έχουν το απαραίτητο οικονομικό μέγεθος, να λειτουργούν με δημοκρατικές διαδικασίες, να έχουν υψηλό το αίσθημα της συνεργασίας και της αλληλεγγύης και να μπορούν να παρέχουν οικονομική εξυπηρέτηση, μαζί με κίνητρα ζωής και αξιοπρέπειας, σε όσους αγρότες παραγωγούς εντάσσονται ελεύθερα σ' αυτούς.
Βέβαια, είναι γεγονός ότι οι διατάξεις ενός νόμου δεν είναι ικανές, από μόνες τους, να συμβάλουν στην ανασυγκρότηση και την επιχειρηματική ανάπτυξη των συνεταιρισμών. Χρειάζονται άνθρωποι και συγκεκριμένα αγρότες καταρτισμένοι με συνεργατική κουλτούρα που να μπορούν να λειτουργήσουν στη λογική και στις απαιτήσεις τους. Δυστυχώς, σε αυτό τον τομέα, κανένας νόμος δεν μπορεί να αλλάξει τα πράγματα και να διαμορφώσει ισχυρή συνεργατική κουλτούρα, χρειάζεται συστηματική κατάρτιση και εκπαίδευση, γεγονός που απαιτεί χρόνο και, κυρίως, διάθεση από τους αγρότες.
Ο μανδύας τού μέλους-επενδυτή
Η παρέμβαση της κυβέρνησης της Ν.Δ. στο νομοθετικό πλαίσιο των συνεταιρισμών ανέδειξε ουσιαστικά τη μία και μοναδική στόχευσή της, που δεν είναι άλλη από την άλωση των συνεταιρισμών από ιδιώτες με τον μανδύα τού μέλους-επενδυτή.
Η είσοδος των ιδιωτών στο κεφάλαιο των αγροτικών συνεταιρισμών, και μάλιστα με δικαίωμα συμμετοχής και ψήφου στα όργανα διοίκησης, ευνοεί σκανδαλωδώς όλους αυτούς που θέλουν να περάσουν τα περιουσιακά στοιχεία των συνεταιρισμών, με πολύ λίγα χρήματα, σε ιδιώτες επενδυτές.
Η διάταξη αυτή συνάντησε την καθολική άρνηση από τους φορείς του χώρου. Ήταν χαρακτηριστική η τοποθέτηση στην Επιτροπή Παραγωγής και Εμπορίου του Γενικού Διευθυντή της Διεθνούς Συνεταιριστικής Συμμαχίας (τα μέλη της ξεπερνούν τους 1,2 δισ. συνεταιριστές): “Όπου επιχειρήθηκε να εφαρμοστεί μια τέτοια ρύθμιση, απέτυχε”.
Προς άλλη κατεύθυνση ο νόμος της Ν.Δ. δεν πρόσθεσε κάτι. Αντίθετα, καταργήθηκαν μερικές διατάξεις, που θα πρόσφεραν σημαντικά στη λειτουργία και ανάπτυξη του θεσμού, όπως είναι:
α) Το ταμείο για τη συνεταιριστική εκπαίδευση. Στη χώρα μας είναι το μεγαλύτερο λάθος που γίνεται διαχρονικά. Η συνεταιριστική εκπαίδευση, μία από τις βασικές δραστηριότητες των συνεταιρισμών, αφήνεται και πάλι στην τύχη της.
β) Η δυνατότητα που έδινε ο προηγούμενος νόμος στους συνεταιρισμούς να δημιουργούν μεταξύ τους κλαδικούς συνεταιρισμούς προκειμένου να επιτυγχάνουν μεγαλύτερη διαπραγματευτική δύναμη προς όφελος των συνεταιρισμένων παραγωγών.
γ) Ο περιορισμός στις θητείες των προέδρων προκειμένου να σταματήσει η αναπαραγωγή του αγροτοπατερισμού, καθώς και ο αναλογικότερος τρόπος εκλογής των διοικήσεων με τη δικαιολογία ότι δημιουργούνται αδύναμες διοικήσεις.
Δεν μπορεί να ισχυρίζεσαι σε έναν θεσμό που βασική του αρχή είναι η συνεργασία και η αλληλεγγύη ότι δεν μπορούν να συνεργαστούν τα μέλη στο Διοικητικό Συμβούλιο. Είναι φανερό ότι πίσω από αυτούς τους ισχυρισμούς κρύβονται αυτοί που έχουν συνηθίσει να λειτουργούν με τη λογική της κλειστής παρέας και όχι με τις δημοκρατικές διαδικασίες του συνεταιρισμού.
δ) Ο ΟΔΙΑΓΕ, ένας οργανισμός που ήταν έτοιμος να λειτουργήσει, με στόχο να προστατεύσει και να αξιοποιήσει προς όφελος των συνεταιρισμών την πτωχευμένη περιουσία τους, μετά την ολοκλήρωση της πτωχευτικής διαδικασίας που δεν θα πρέπει να διαιωνίζεται και
ε) Οι αγροτοδιατροφικές συμπράξεις, για τις οποίες διεπίστωσαν γρήγορα το λάθος τους και επανέφεραν τη διάταξη στην επόμενη νομοθετική πρωτοβουλία του ΥΠΑΑΤ.
Από την ψήφισή του ο συγκεκριμένος νόμος, τον Μάρτιο του 2020, μέχρι σήμερα η βασική του στόχευση, της εισόδου μελών-επενδυτών, όχι μόνο δεν υπήρξε ενδιαφέρον, αντίθετα, οι περισσότεροι συνεταιρισμοί αποφεύγουν να συμπεριλάβουν τη σχετική διάταξη στα καταστατικά τους.
Καλές πρακτικές και ανούσιες αλλαγές
Έτσι λοιπόν, σε συνδυασμό με την κακή ανασκευή ορισμένων άρθρων του προηγούμενου νόμου, συνάγεται το συμπέρασμα ότι αυτός ο νόμος όχι μόνο δεν θα προσφέρει τίποτα στους συνεταιρισμούς, αντίθετα, θα τους βάλει στην ταλαιπωρία ανούσιων αλλαγών στα καταστατικά τους και σε δυσκολίες στην εφαρμογή του.
Από τον Ν. 4384/16, που βρήκε τους συνεταιρισμούς σε βαθιά κρίση, σταμάτησε την κατάρρευσή τους και έθεσε τις βάσεις για την αναγέννησή της, όσες διατάξεις και να αφαιρέσεις, ο πυρήνας του νομοσχεδίου παραμένει στις παρακάτω διατάξεις που συνεχίζουν να ισχύουν και είναι:
1. Η καθιέρωση του ηλεκτρονικού μητρώου συνεταιρισμών, που λειτουργεί ως εργαλείο καταγραφής, ελέγχου και αξιολόγησής της, ώστε να αντλούμε σήμερα χρήσιμα στοιχεία ακόμη και για τους ανενεργούς συνεταιρισμούς.
2. Η κατάργηση του χρεοκοπημένου θεσμού των Ενώσεων, καθώς και της απαξιωμένης ΠΑΣΕΓΕΣ, δίνοντας προτεραιότητα να αναπτυχθεί το κύτταρο του συνεργατισμού. Οι συνεταιρισμένοι αγρότες για πρώτη φορά απέκτησαν άμεση σχέση με τον συνεταιρισμό τους χωρίς τον κίνδυνο επαναφοράς στο παλιό καθεστώς.
3. Η υποχρεωτική παράδοση στον συνεταιρισμό της παραγωγής των μελών, παρ’ όλο που είναι μια αυτονόητη για τη φιλοσοφία των συνεταιρισμών διάταξη που θα μπορούσε και να μην υπάρχει αν οι συνεταιρισμοί λειτουργούσαν σωστά.
* Ο Βαγγέλης Αποστόλου είναι βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ και πρώην υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων
Στηρίξτε την έγκυρη και μαχητική ενημέρωση. Στηρίξτε την Αυγή. Μπείτε στο syndromes.avgi.gr και αποκτήστε ηλεκτρονική συνδρομή στο 50% της τιμής.
