François Bougon
Το μονοκομματικό κράτος, υπό την ηγεσία του Xi Jinping, δεν αγωνιά μόνο για την υγεία των πολιτών, αλλά και για την νομιμοποίηση του να κυβερνά τη μεγάλη αυτή ασιατική δύναμη. Κινητοποίηση και απαγορεύσεις βαδίζουν παράλληλα.
Που βρίσκεται λοιπόν ο Wang Yupu; Ο υπουργός διαχείρισης κρίσεων έχει εξαφανιστεί από τη δημόσια σφαίρα εδώ και μήνες. Ενώ η μάχη ενάντια στον νέο αυτό κορωνοϊό βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη στην Κίνα, η απουσία αυτή οφείλεται σε ασθένεια ή σε πιθανή έρευνα για διαφθορά, λόγω των σχέσεων του με τη «φατρία του πετρελαίου» και τον επικεφαλής της, τον πρώην υπεύθυνο ασφαλείας του καθεστώτος Zhou Yongkang, ο οποίος καταδικάστηκε και οδηγήθηκε στην φυλακή; Πρόκειται για μία από τις πολλές σκοτεινές πλευρές που καλύπτουν την υφιστάμενη κρίση. Εντούτοις, το συγκεκριμένο υπουργείο δημιουργήθηκε στις αρχές του 2018 για να αποφευχθεί η επανάληψη της αποτυχίας διαχείρισης της προηγούμενης επιδημίας, εκείνης του SARS (ΣΟΑΣ - Σοβαρό Οξύ Αναπνευστικό Σύνδρομο), του 2002 - 2003. Τότε είχε διαπιστωθεί ότι κρίσιμες αρμοδιότητες ήταν κατακερματισμένες ανάμεσα σε διαφορετικά υπουργεία και κρατικούς οργανισμούς.
Το 2016 ο Xi Jinping δεσμεύτηκε να εξορθολογίσει όλο αυτό το σύστημα, στο πλαίσιο μιας μεταρρύθμισης συνολικά του κράτους, στην κατεύθυνση ενός νόμου του 2007, ο οποίος προέβλεπε την δημιουργία ενός «συστήματος διαχείρισης των δράσεων σε περιπτώσεις καταστάσεων κρίσης, το οποίο θα περιλαμβάνει κοινές κατευθύνσεις, πλήρη συντονισμό, κατηγοριοποίηση των προτεραιοτήτων, ιεράρχηση αρμοδιοτήτων και διαχείριση επί του πεδίου». Το νέο, λοιπόν, αυτό υπουργείο, το οποίο δημιουργήθηκε επισήμως τον Απρίλιο του 2018, σχεδιάστηκε θεωρητικά, για να οργανώνει τις επιχειρησιακές δράσεις σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών, αλλά και σε αντίστοιχες υγειονομικών κρίσεων. Και, κυρίως, για να δώσει έμφαση στο θέμα της πρόληψής τους.
Αυτό αποτελεί κι ένα από τα μεγάλα ερωτήματα της κρίσης του νέου κορωνοϊού. Για ποιο λόγο αυτό το νέο σύστημα πρόληψης δεν λειτούργησε; Ορισμένοι εκτιμούν ότι αυτό το νέο υπουργείο, το οποίο βρίσκεται στο ξεκίνημα του, δεν διαθέτει ακόμα αρκετή δύναμη, ώστε να επιβληθεί στο σύνολο της γραφειοκρατίας. Μπορεί κανείς να πει επίσης ότι η επιθυμία του Xi Jinping, από την πρώτη στιγμή της ανέλιξής του στην εξουσία, να ελέγχει τα πάντα, καθώς και ο φόβος που δημιούργησε εντός του κόμματος, δεν επιτρέπουν τη δημιουργία ενός πλαισίου διαφάνειας, απαραίτητου στην αντιμετώπιση τέτοιου είδους υγειονομικών κρίσεων.
Την περασμένη Δευτέρα, ο Huang Ming (δημοφιλής Κινέζος επιχειρηματίας και πολιτικός, ο οποίος έχει ασχοληθεί κυρίως με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και έχει χαρακτηριστεί ως ο «Βασιλιάς Ήλιος» της Κίνας), προήδρευσε σε μία σύσκεψη του υπουργείου κατά τη διάρκεια της οποίας, σύμφωνα με τα κινεζικά ΜΜΕ, έγινε αναφορά στην ανάγκη διόρθωσης «των ελλείψεων και των αδυναμιών του συστήματος», καθώς και σε εκείνη της ανάλυσης των προβλημάτων που οδήγησαν στην εξελισσόμενη κρίση. Εντούτοις, η αναζήτηση πολιτικών ευθυνών σε υψηλό κυβερνητικό επίπεδο δεν φαίνεται να είναι της παρούσης. Στις 27 Ιανουαρίου ο δήμαρχος της πόλης Wuhan αναγνώρισε λάθη στην εκτίμηση της εξέλιξης της επιδημίας, αφήνοντας αιχμές, τις οποίες όμως δεν αποσαφήνισε, λέγοντας ότι υπάρχουν απόρρητες πληροφορίες, η δημοσίευση των οποίων απαγορεύεται από την κείμενη νομοθεσία...
Τη Δευτέρα 3 Φεβρουαρίου, η διαρκής γραμματεία του Πολιτικού Γραφείου, υπό την προεδρεία του Γενικού Γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας, συνεδρίασε για ακόμα μία φορά, με αντικείμενο την αντιμετώπιση της κρίσης του κορωνοϊού, η οποία πλέον αγγίζει όλη τη χώρα και της οποίας το επίκεντρο βρίσκεται στην πόλη Wuhan, στην επαρχία της κεντρικής Κίνας Hubei. Καμία εικόνα δεν αναμεταδόθηκε από την κρίσιμη αυτή σύσκεψη - ορισμένοι ερμηνεύουν αυτή την απουσία ως απόδειξη των δυσκολιών του Xi Jinping. Το απογευματινό δελτίο ειδήσεων του CCTV στις 19:00 τοπική ώρα (προνομιακό πεδίο προβολής της δραστηριότητας των κυβερνώντων) αναφέρθηκε στο θέμα με τρόπο θολό, αρκούμενο να παρουσιάσει τμήματα του κυβερνητικού ανακοινωθέντος σε μπλέ φόντο.
Το συγκεκριμένο ανακοινωθέν κατέλαβε επίσης ένα μεγάλο μέρος του πρωτοσέλιδου της «Καθημερινής του Λαού», του επίσημου εντύπου του Κομμουνιστικού Κόμματος, το οποίο κυκλοφορεί κάθε Τρίτη. Είναι σχετικά δύσκολο να μεταφέρει κανείς αυτολεξεί το περιεχόμενο του ανακοινωθέντος, όμως διαβάζοντας πίσω από την κλασική ξύλινη γλώσσα που συνοδεύει ως συνήθως αυτά τα κείμενα, μπορεί να γίνει αντιληπτή η υποβόσκουσα κρίση στην Zhongnanhai, έδρα της κινεζικής κυβέρνησης, όχι πολύ μακριά από την Απαγορευμένη Πόλη στο Πεκίνο.
Την ίδια στιγμή, όπως αναφέρεται σε τηλεγράφημα του κινεζικού πρακτορείου ειδήσεων «Νέα Κίνα» (Xinhua), ο Xi Jinping απευθύνει προειδοποίηση: «Το πιο κρίσιμο ζήτημα είναι να δουλέψουμε μεθοδικά». Ελεύθερη μετάφραση: ορισμένοι ενδιαφέρονται μόνο για τον εαυτό τους, για την θέση τους στο κόμμα και για τα προνόμια που απορρέουν από τη θέση τους... Το κείμενο συνολικά προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στην ανάγκη γενικευμένης κινητοποίησης των αξιωματούχων του κόμματος και του στρατού και στις προειδοποιήσεις προς εκείνους τους απείθαρχους, τους οποίους εγκαλεί στην τάξη. Το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας, ως συνήθως, τα παίζει όλα για όλα, όταν πρόκειται για την νομιμοποίηση του. Και οι καθυστερήσεις των τοπικών αξιωματούχων αποτελούν σημαντικό πρόβλημα. Για να διασκεδάσει αυτές τις αρνητικές εντυπώσεις ο Xi Jinping υπόσχεται στο λαό την «παραδειγματική τιμωρία» σε όσους παρασυρθούν από αυτό που αποκαλεί «φορμαλισμό και γραφειοκρατική συμπεριφορά».
Οι εντολές αυτές τάραξαν, όπως ήταν αναμενόμενο, τα νερά. Την επόμενη ημέρα κιόλας, η πειθαρχική επιτροπή του κόμματος στην επαρχία Hubei ανακάλυψε τον «ιδανικό» υπεύθυνο. Έναν τοπικό διαχειριστή της βοήθειας του Ερυθρού Σταυρού, ο οποίος κατηγορήθηκε ότι δεν οργάνωσε ορθά την χορήγησή της. Απόλυση και διασυρμός, η τύχη που του επιφυλάχθηκε. Όπως λέγεται συχνά στην Κίνα, η δραματοποίηση, με την κινητοποίηση των μηχανισμών προπαγάνδας, ή αλλιώς η «κατεύθυνση της κοινής γνώμης», μέσω της προβολής της δράσης των «ηρώων» και της τιμωρίας των «κακών», είναι απολύτως απαραίτητη.
«Οφείλουμε να κατανοήσουμε στη λεπτομέρεια τους τους μηχανισμούς λήψης αποφάσεων της Κεντρικής Επιτροπής του Κόμματος, να προβαίνουμε σε ουσιαστική ανάλυση της αποδοτικότητας των μέτρων πρόληψης και ελέγχου στις διάφορες περιφέρειες και περιφερειακές ενότητες, να επικαλούμαστε με εμφατικό τρόπο συγκινητικές ιστορίες από το μέτωπο των επιχειρήσεων και να αναδεικνύουμε την ενότητα και την συνοχή του κινεζικού λαού. [...] Πρέπει να αντιμετωπίζουμε τα πραγματικά προβλήματα, να δημοσιεύουμε πληροφορίες οι οποίες να εκπέμπουν αποφασιστικότητα σε περιόδους ανασφάλειας, να απαντούμε στις αγωνίες των μαζών, να βελτιώνουμε την ταχύτητα απόκρισής μας, την ευστοχία και τον επαγγελματισμό μας, και να καθοδηγούμε τις μάζες, ώστε να ενισχύεται η εμπιστοσύνη τους».
Στο απογευματινό δελτίο ειδήσεων του CCTV, την περασμένη Τρίτη, ένας από τους υπεύθυνους του Υπουργείου Προπαγάνδας, ο Zhang Xiaoguο, διευκρίνισε ότι «ακόμα και μέσα στη νύχτα, το Υπουργείο Προπαγάνδας συνέχιζε να λαμβάνει πληροφορίες και να στέλνει κατευθύνσεις προς εφαρμογή». Πάνω από 300 δημοσιογράφοι στάλθηκαν στην επαρχία Hubei και στην πόλη Wuhan για να εκτελέσουν τα συγκεκριμένα καθήκοντα.
Στο λογαριασμό της στο Weibo, το αντίστοιχο του Twitter, η «Καθημερινή του Λαού» πόσταρε την Τρίτη ένα σχέδιο με αισθητικές αναφορές στον σοσιαλιστικό ρεαλισμό των δεκαετιών του ’50 και του ’60. Το σχέδιο απεικονίζει κατά βάση δύο ηρωϊκούς γιατρούς, τον Zhong Nanshan και τον Zhang Dingyu, με το σχόλιο «θα αναζητηθούν ευθύνες των αρμοδίων όπου πρέπει. Η πρόληψη και ο έλεγχος της επιδημίας αποτελεί ένα κρίσιμο τεστ. Άλλοι σημειώνουν υψηλές επιδόσεις, άλλοι αποτυγχάνουν. Αναμφισβήτητα, θα προκύψουν επιβραβεύσεις και ποινές».
Στην διάρκεια όλης αυτής της περιόδου, αρκετές χώρες, ανάμεσά τους και η Γαλλία, συνέχισαν τις επιχειρήσεις επαναπατρισμού των υπηκόων τους. Άλλες έκλεισαν τα σύνορα τους σε πολίτες προερχόμενους από την Κίνα. Την περασμένη Τετάρτη, η εκπρόσωπος του Υπουργείου Εξωτερικών της Κίνας, Hua Chunyin, εμφανίστηκε επικριτική απέναντι σε όσους τροφοδοτούν πανικό. «Ο πανικός είναι μια αρρώστια ακόμα πιο επικίνδυνη», δήλωσε χαρακτηριστικά σε δημοσιογράφους, υπογραμμίζοντας ότι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συνέστησε ότι δεν χρειάζονται μέτρα περιορισμού των μετακινήσεων. Αναφέρθηκε επίσης στα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης, σύμφωνα με τα οποία «η εποχική γρίπη έχει προσβάλλει στις ΗΠΑ 19 εκατομμύρια άτομα και έχει προκαλέσει πάνω από 10.000 θανάτους», προσθέτοντας ότι «στην εποχή της παγκοσμιοποίησης τα συμφέροντα και η μοίρα όλων των χωρών συνδέονται. Για να αντιμετωπιστεί μία κρίση δημόσιας υγείας, θα πρέπει να ενωθούμε και να συνεργαστούμε, ώστε να μπορέσουμε να υπερβούμε μαζί τις δυσκολίες και να προασπίσουμε τα κοινά μας συμφέροντα».
Το παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε στον ιστότοπο Médiapart στις 5 Φεβρουαρίου 2020
Μετάφραση: Νικόλας Κουντούρης
