Με πρόλογο του μέχρι πρότινος υπουργού Εξωτερικών, Γιώργου Κατρούγκαλου, κυκλοφορεί προσεχώς το νέο βιβλίο του Πάνου Τριγάζη με τίτλο "Λαμπράκης - Κύπρος, κοινή πορεία ειρήνης", έκδοση του Παρατηρητηρίου Διεθνών Οργανισμών και Παγκοσμιοποίησης (ΠΑΔΟΠ).
Στην εισαγωγή του ο συγγραφέας, εξηγώντας ότι δεν κυριολεκτεί με τον τίτλο αυτόν, αποπειράται να απαντήσει στο ερώτημα ποια η σχέση του Λαμπράκη με το Κυπριακό. Ο Γρηγόρης Λαμπράκης, που δολοφονήθηκε σχετικά νέος (ήταν μόλις 50 ετών το 1963), δεν έζησε όλες τις φάσεις του κυπριακού προβλήματος. Έζησε, όμως, ίσως την πιο κρίσιμη περίοδο, από τον ένοπλο αγώνα της ΕΟΚΑ το 1955-59 μέχρι τα πρώτα χρόνια ζωής της Κυπριακής Δημοκρατίας, αναφέρει ο Π. Τριγάζης. Εδώ και τουλάχιστον μισό αιώνα, το Κυπριακό αποτελεί πρόβλημα ειρήνης στο νησί και τη Μεσόγειο. Οι αντιαποικιοκρατικοί αγώνες του κυπριακού λαού ήταν αγώνες για την ειρήνη, η οποία δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς ελευθερία και ανεξαρτησία.
Σήμερα, με την άδεια του εκδότη, προδημοσιεύουμε ένα σύντομο, αλλά επίκαιρο κεφάλαιο του βιβλίου.
Η έκτη Μαραθώνια Πορεία Ειρήνης, που επίσης είχε ανάμεσα στα κύρια θέματά της το Κυπριακό, δεν πραγματοποιήθηκε διότι την πρόλαβε το στρατιωτικό φασιστικό πραξικόπημα της 21ης Απριλίου του 1967. Η χούντα ξανάνοιξε τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, έκλεισε στις φυλακές τους δημοκρατικούς πολιτικούς της αντιπάλους, από την Αριστερά μέχρι τη Δεξιά, και επιδίωξε να κυβερνήσει την Ελλάδα, με σύνθημα «Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών», το οποίο είχε διακωμωδήσει ο κρατούμενος Γεώργιος Παπανδρέου με τη φράση «Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών, Καθολικώς Διαμαρτυρομένων».
Μεταξύ των οργανώσεων που διέλυσε και απαγόρευσε η χούντα ήταν και οι κινήσεις ειρήνης, που δεν ήταν μόνο η ΕΕΔΥΕ, αλλά και η Εργατική Κίνηση για τον Αφοπλισμό και την Ειρήνη και ο Σύνδεσμος Νέων Μπέρτραντ Ράσσελ για τον Πυρηνικό Αφοπλισμό, του οποίου ο πρόεδρος Μιχάλης Περιστεράκης φυλακίστηκε και βασανίστηκε.
Πολλοί τότε Ελλαδίτες αγωνιστές της ειρήνης βρέθηκαν στο εξωτερικό, διατηρώντας τη σχέση τους με το Παγκόσμιο Συμβούλιο Ειρήνης και εθνικές Επιτροπές Ειρήνης ευρωπαϊκών χωρών. Στο ίδιο πλαίσιο συνεχίστηκε η αδελφική συνεργασία των κινημάτων ειρήνης Ελλάδας και Κύπρου.
Η στρατιωτικοφασιστική χούντα του 1967 δεν ανέκοψε μόνο την πορεία της Ελλάδας προς τη δημοκρατία και την εθνική ανεξαρτησία αλλά είχε τραγικές συνέπειες και στο Κυπριακό. Εξαρχής βρέθηκε στο στόχαστρό της ο Πρόεδρος Μακάριος, τον οποίο οι χουντικοί θεωρούσαν συνοδοιπόρο των κομμουνιστών και της Σοβιετικής Ένωσης. Η ΕΟΚΑ Β' δεν θα είχε ποτέ δημιουργηθεί στην Κύπρο χωρίς τη βοήθεια της χούντας.
Εύστοχα και διορατικά ο νομπελίστας ποιητής Γιώργος Σεφέρης, ο οποίος διατηρούσε στενούς δεσμούς με την Κύπρο και ένα από τα σπουδαιότερα ποιήματα του είναι «Η Σαλαμίνα της Κύπρος», είχε προειδοποιήσει με βαρυσήμαντη δήλωσή του στις 28.3.1969 ότι «η τραγωδία περιμένει αναπότρεπτη στο τέλος».
Το κύριο κομμάτι της δήλωσης έλεγε τα εξής: «Κλείνουν δύο χρόνια που μας έχει επιβληθεί ένα καθεστώς όλως διόλου αντίθετο με τα ιδεώδη για τα οποία πολέμησε ο κόσμος μας και τόσο περίλαμπρα ο λαός μας, στον τελευταίο παγκόσμιο πόλεμο.
Είναι μια κατάσταση υποχρεωτικής νάρκης, όπου όσες πνευματικές αξίες κατορθώσαμε να κρατήσουμε ζωντανές, με πόνους και με κόπους, πάνε κι αυτές να καταποντιστούν μέσα σε ελώδη στεκάμενα νερά. Δεν θα μου ήταν δύσκολο να καταλάβω πως τέτοιες ζημιές δε λογαριάζουν πάρα πολύ για ορισμένους ανθρώπους. Δυστυχώς, δεν πρόκειται μόνο γι’ αυτόν τον κίνδυνο.
Όλοι πια το διδάχτηκαν και το ξέρουν πως στις δικτατορικές καταστάσεις, η αρχή μπορεί να μοιάζει εύκολη, όμως η τραγωδία περιμένει αναπότρεπτη, στο τέλος. Το δράμα αυτού του τέλους μάς βασανίζει, συνειδητά ή ασυνείδητα όπως στους παμπάλαιους χορούς του Αισχύλου. Όσο μένει η ανωμαλία, τόσο προχωρεί το κακό.
Είμαι ένας άνθρωπος χωρίς κανένα απολύτως πολιτικό δεσμό, και, μπορώ να το πω, μιλώ χωρίς φόβο και χωρίς πάθος. Βλέπω μπροστά μου τον γκρεμό όπου μας οδηγεί η καταπίεση που κάλυψε τον τόπο. Αυτή η ανωμαλία πρέπει να σταματήσει. Είναι εθνική επιταγή».
Η τραγική ειρωνεία είναι ότι η αποκατάσταση της δημοκρατίας στην πατρίδα μας επιτεύχθηκε και με το αίμα των Κυπρίων αριστερών και δημοκρατών, αφού η κατάρρευση της χούντας στις 24 Ιουλίου 1974 συντελέστηκε υπό το βάρος των εγκλημάτων της τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Κύπρο. Το μεγαλύτερο έγκλημα ήταν το πραξικόπημα της χούντας και της ΕΟΚΑ Β' εναντίον του Μακαρίου, στις 15 Ιουλίου 1974, που άνοιξε την «κερκόπορτα» για την τουρκική εισβολή και την κατοχή του 37% της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Οι Ελλαδίτες δημοκράτες ευγνωμονούμε την Κύπρο διότι η δημοκρατική μεταπολίτευση στη χώρα μας, το 1974, κερδήθηκε με το αίμα και δικών της παιδιών. Επιπλέον, ως αγωνιστές της ειρήνης, δεν ξεχνούμε ότι η Κυπριακή Δημοκρατία έχει πολλά να μας διδάξει και στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής, δεδομένου ότι μετά την ανεξαρτησία της εντάχθηκε στο Κίνημα των Αδέσμευτων Χωρών, στο οποίο πρωτοστάτησε, ιδιαίτερα με πρόεδρο τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, ο οποίος αρνήθηκε την ένταξη της χώρας στο ΝΑΤΟ, χαρακτηριζόμενος από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ για τη στάση του αυτή «Κάστρο της Μεσογείου».
