Του Μιχάλη ΤΡΙΚΚΑ
Χωρίς όραμα, χωρίς σχέδιο, χωρίς συνοχή. Ο τυχοδιωκτικός χαρακτήρας της βρετανικής Δεξιάς, που έκανε το Brexit από σύνθημα πραγματικότητα, γίνεται όλο και περισσότερο εμφανής όσο περνούν οι μέρες. Η συμφωνία της τελευταίας στιγμής στην οποία κατέληξαν Λονδίνο και Βρυξέλλες την Παρασκευή απομακρύνει προς το παρόν το ενδεχόμενο του "σκληρού Brexit" αλλά δεν διασφαλίζει την ομαλή πορεία των διαπραγματεύσεων. Ούτε δίνει στην Τερέζα Μέι το φιλί της ζωής.
Όλα τελικά έγιναν "στο πόδι". Ή δεν έγιναν καθόλου. Οι αναλυτικές μελέτες για κάθε ξεχωριστό κλάδο της βρετανικής οικονομίας, τις οποίες υποτίθεται ότι είχε εκπονήσει η κυβέρνηση των Συντηρητικών, αποδείχτηκαν ανύπαρκτες. Και δεν πρόκειται για απλές εικασίες. Είναι κάτι που υποχρεώθηκε να παραδεχτεί ενώπιον επιτροπής του κοινοβουλίου ο υπουργός του Brexit Ντέιβιντ Ντέιβις.
Τον Νοέμβριο, η Βουλή των Κοινοτήτων είχε ζητήσει από την κυβέρνηση να της παραδώσει επιτέλους τις 58 μελέτες που θα εξέταζαν διεξοδικά τον αντίκτυπο του Brexit, με τους Τόρις να αρνούνται επικαλούμενοι τη "διαπραγματευτική στρατηγική" τους. Τελικά, στα μέσα της προηγούμενης εβδομάδας, ο Ντέιβις αναγνώρισε ότι "δεν υπάρχει συστηματική αποτίμηση των επιπτώσεων του Brexit".
Δεν ήταν η μοναδική απόδειξη της προχειρότητας με την οποία οι Τόρις αντιμετώπισαν το Brexit, από την καμπάνια υπέρ της αποχώρησης από την Ε.Ε. έως τις διαπραγματεύσεις με τις Βρυξέλλες. Όταν ο υπουργός Οικονομικών Φίλιπ Χάμοντ ρωτήθηκε ποιοι είναι οι στόχοι της κυβέρνησης σε ο,τι αφορά τη μελλοντική σχέση της Βρετανίας με την Ε.Ε., κέρδισε και αυτός χρόνο δηλώνοντας ότι όλα αυτά θα συζητηθούν όταν κλείσει η πρώτη φάση των διαπραγματεύσεων.
Κοινωνική δυσφορία για τους χειρισμούς Μέι
Δεν προκαλεί επομένως καμία εντύπωση η δυσαρέσκεια της βρετανικής κοινής γνώμης για τους συνολικούς χειρισμούς των Συντηρητικών. Έρευνα του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών έδειξε ότι το ποσοστό των Βρετανών που θεωρούν πως η κυβέρνησή τους χειρίζεται άσχημα τις διαπραγματεύσεις αγγίζει πια το 61%. Για να αντιληφθεί κανείς την εντεινόμενη απογοήτευση, αρκεί να αναφέρουμε ότι το αντίστοιχο ποσοστό δεν ξεπερνούσε το 41% τον Φεβρουάριο και το 55% τον Ιούλιο.
Η απογοήτευση συνοδεύεται από έντονη απαισιοδοξία για την έκβαση των διαπραγματεύσεων, καθώς το ποσοστό όσων πιστεύουν ότι η Βρετανία θα εξασφαλίσει τελικά μια "κακή συμφωνία" με τις Βρυξέλλες αυξήθηκε, από 37% τον Φεβρουάριο σε 44% τον Ιούλιο και 52% τον Οκτώβριο. Μόλις το 19% κρίνει πως το Λονδίνο θα εξασφαλίσει "καλή συμφωνία".
Το αρνητικό προαίσθημα δικαίωσαν και οι εξελίξεις της προηγούμενης εβδομάδας. Τη στιγμή που όλα έδειχναν ότι οι επτάμηνες διαπραγματεύσεις θα έκλειναν με επιτυχία, το κείμενο της τελικής συμφωνίας αποσύρθηκε αιφνιδιαστικά τη Δευτέρα από το τραπέζι έπειτα από το βέτο του κοινοβουλευτικού συμμάχου της Τερέζα Μέι, του βορειοϊρλανδικού ενωτικού κόμματος DUP.
Το "αγκάθι" για την επίτευξη της συμφωνίας αποδείχτηκε η Βόρεια Ιρλανδία, η μοναδική εδαφική ζώνη του Ηνωμένου Βασιλείου που θα συνορεύει με χώρα της Ε.Ε. (Δημοκρατία της Ιρλανδίας) μετά το Brexit. Οι προτεστάντες σύμμαχοι της Μέι διαφώνησαν με την πρόβλεψη για "νομοθετική ευθυγράμμιση" της περιοχής με την Ε.Ε., υποστηρίζοντας πως αυτό θα απομόνωνε την περιοχή από την υπόλοιπη Βρετανία.
"Η Βόρεια Ιρλανδία πρέπει να αποχωρήσει από την Ε.Ε. με τους ίδιους όρους που θα υπάρχουν για το υπόλοιπο Ηνωμένο Βασίλειο. Δεν θα αποδεχτούμε οποιαδήποτε ρυθμιστική απόκλιση που θα διαχωρίζει τη Βόρεια Ιρλανδία οικονομικά ή πολιτικά από την υπόλοιπη χώρα" διακήρυξε η ηγέτιδα του DUP Αρλίν Φόστερ. Από κοντά και οι Άγγλοι υποστηρικτές του σκληρού Brexit. Ο βουλευτής των Τόρις Τζέικομπ Ρις - Μογκ χαρακτήρισε την "ευθυγράμμιση" με την Ε.Ε. ως "κόκκινη γραμμή", ενώ ο ομόλογός του Όουεν Πάτερσον υποστήριξε πως "καλύτερα να μην υπάρξει συμφωνία, παρά να καταλήξουμε σε μια κακή συμφωνία".
Για τη σκληρή βρετανική Δεξιά αυτό θα ήταν άλλωστε και το καλύτερο σενάριο. Η παραμονή της Βρετανίας στην ενιαία ευρωπαϊκή αγορά και την τελωνειακή ένωση -όπως ζητούν σήμερα οι Εργατικοί του Τζέρεμι Κόρμπιν και οι Σκωτσέζοι εθνικιστές της Νίκολα Στάρτζεον- θα ακύρωνε στην πράξη τον σκληρό πυρήνα του Brexit: το σφράγισμα των βρετανικών συνόρων στη μετανάστευση.
Συμφωνία της τελευταίας στιγμής
Το συγκεκριμένο σενάριο απομακρύνθηκε αρκετά μετά από τη συμφωνία στην οποία κατέληξαν την Παρασκευή η Βρετανίδα πρωθυπουργός Τερέζα Μέι και ο πρόεδρος της Κομισιόν, Ζαν Κλοντ Γιούνκερ. Η εξέλιξη ανοίγει τον δρόμο για τη συνέχιση των διαπραγματεύσεων που θα περάσουν τώρα στο ζήτημα των εμπορικών σχέσεων μεταξύ των δύο πλευρών.
Προβλέπει ότι δεν θα υπάρχουν "σκληρά σύνορα" μεταξύ Β. Ιρλανδίας και Δημοκρατίας της Ιρλανδίας (απομένει να φανεί πώς ακριβώς θα υλοποιηθεί αυτό στην πράξη), ότι οι πολίτες μελών της Ε.Ε. που ζουν στη Βρετανία και οι Βρετανοί που ζουν σε χώρες της Ε.Ε. θα απολαμβάνουν προνομιακή μεταχείριση σε σχέση με τους υπόλοιπους μετανάστες και, τέλος, ορίζει το ποσό του "διαζυγίου" σε 35 με 39 δισεκατομμύρια στερλίνες, σύμφωνα με πηγές της Ντάνουνινγκ Στρητ.
Για τη σκληρή βρετανική Δεξιά όλα αυτά ισοδυναμούν με προδοσία. Ο εκατομμυριούχος Άρον Μπανκς, βασικός χορηγός της καμπάνιας υπέρ του Brexit, κάλεσε αμέσως τους Τόρις να ξεσηκωθούν. "Υπό την Τερέζα Μέι, εγκαταλείπουμε την Ευρωπαϊκή Ένωση μόνο κατ' όνομα. Αν σε κάποιους στο Συντηρητικό Κόμμα έχει απομείνει κάποια ακεραιότητα ή αίσθηση καθήκοντος, τους καλούμε τώρα να σώσουν το Brexit προκαλώντας αναμέτρηση για την ηγεσία" τόνισε σημειώνοντας ότι η Μέι προδίδει τη Βρετανία και τους 17,5 εκατομμύρια ψηφοφόρους που τάχθηκαν υπέρ της αποχώρησης.
Θα αντέξει επομένως η Βρετανίδα πρωθυπουργός; Η αποτυχία των διαπραγματεύσεων, στις αρχές της εβδομάδας, έδειξε πόσο εύθραυστη είναι η συμμαχία της με το βορειοϊρλανδικό DUP. Μετά τη συμφωνία της Παρασκευής ενδεχομένως να το βρει πολύ σύντομα απέναντί της μαζί με σημαντική μερίδα συντηρητικών ανταρτών.
Την προηγούμενη εβδομάδα, η εφημερίδα “Mail on Sunday” έδωσε στη δημοσιότητα δημοσκόπηση που αποκαλύπτει τη συνεχιζόμενη φθορά των Τόρις και την πλήρη ανατροπή των πολιτικών συσχετισμών που υπήρχαν πριν από τις εκλογές του Ιουνίου - όταν οι έρευνες έδιναν στο κόμμα της Μέι προβάδισμα μέχρι και 20 ποσοστιαίων μονάδων.
Η τελευταία έρευνα του Ινστιτούτου Survation εμφανίζει πια τους Εργατικούς στο επίπεδο του 45%, με τους Τόρις να υποχωρούν στο 37% και τους πρώην συμμάχους τους Φιλελεύθερους Δημοκράτες να συρρικνώνονται στο 6%. Το αξιοσημείωτο είναι ότι το προβάδισμα των οκτώ μονάδων φέρνει για πρώτη φορά τους Εργατικούς σε επίπεδα αυτοδυναμίας.
Και ποιος ξέρει πόσο ακόμη θα συνεχιστεί η κατρακύλα των Συντηρητικών. Με αρκετή χαιρεκακία, ο πρώην Ιρλανδός πρωθυπουργός Μπέρτι Άχερν υπογράμμισε το αυτονόητο. Είναι φανερό, όπως είπε, ότι η Μέι "δεν τα βγάζει πέρα" και ο Κόρμπιν -ο μη εκλέξιμος Κόρμπιν σύμφωνα με τη δεξιά πτέρυγα του κόμματός του- "μοιάζει όλο και περισσότερο με τον επόμενο πρωθυπουργό της Βρετανίας".
