Του Σωτήρη Βαλντέν*
Η εβδομάδα αυτή είναι μια από τις πιο κρίσιμες εβδομάδες της σύγχρονης «μακεδονικής περιπέτειας» της χώρας μας. Και αυτό, όχι επειδή θα συμβεί αναπόφευκτα κάτι το θεαματικό -χωρίς και αυτό να αποκλείεται- αλλά γιατί θα τεθούν «οι όροι του παιχνιδιού» για τους ερχόμενους μήνες που είναι εκρηκτικοί μήνες για τα Βαλκάνια. Οι προοπτικές είναι δυσοίωνες, και επειδή η ελληνική πολιτική οδηγείται μάλλον προς ήττα στο Εδιμβούργο, αλλά κυρίως επειδή ο εθνικός κορμός παρακολουθεί ανήμπορος τη γενικότερη και βέβαιη πορεία προς τον γκρεμό, καθώς το πολιτικό σύστημα μπλοκάρει κάθε δυνατότητα διεξόδου.
Ο ΣΥΝ, με πρόσφατες τοποθετήσεις του, έχει κινηθεί προς τη σωστή κατεύθυνση, κερδίζοντας σε εκτίμηση στο πανελλήνιο, για πρώτη φορά από καιρό. Όμως, στις σημερινές στιγμές, οι «αποχρώσεις» και τα μισόλογα δεν αρκούν. Πρέπει να γίνουν κάποιες θεμελιώδεις επιλογές που σε λίγο καιρό μπορεί να αποδειχθούν ιστορικής σημασίας για ολόκληρη τη χώρα. Στη σημερινή συγκυρία μόνο ο ΣΥΝ μπορεί να αναλάβει το ρόλο αυτό. Αν λείψει -όπως δυστυχώς συνήθως λείπει- το πολιτικό θάρρος, και θα χαθεί μια τελευταία ευκαιρία διεξόδου, και βέβαια κανείς δεν θα θυμάται σε λίγο τις όποιες ντροπαλές διαφοροποιήσεις του ΣΥΝ.
Στο παρακάτω κείμενο διατυπώνω ορισμένες θέσεις που πιστεύω ότι θα μπορούσαν να αποτελέσουν τη βάση μιας υπεύθυνης και τολμηρής πολιτικής του ΣΥΝ.
1. H πορεία προς τη συνάντηση κορυφής του Εδιμβούργου συμπίπτει με την επιδείνωση της κατάστασης και των προοπτικών στο νότιο τμήμα της πρώην Γιουγκοσλαβίας. Οι κίνδυνοι μιας γενικότερης ανάφλεξης στην περιοχή με επίκεντρο το Κόσοβο είναι υπαρκτοί και καθιστούν ακόμα πιο επείγουσα την ανάγκη να συμβάλουν όλοι σταθεροποιητικά στην περιοχή. Η διατήρηση της ενότητας και της σταθερότητας και συνεπώς η άμεση διεθνής αναγνώριση της πρώην γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας επιβάλλονται από το εθνικό συμφέρον και από το συμφέρον σταθερότητας στην περιοχή. Αποτελεί πλέον επιτακτικό καθήκον για τη χώρα μας να απεμπλακεί από το «μακεδονικό αδιέξοδο» και την πλήρη απομόνωση στην οποία έχει περιέλθει.
2. Συμφέρον της Ελλάδας είναι η υπόθεση της αναγνώρισης της πρώην γιουγκοσλαβικής Μακεδονίας να λήξει πριν από τη διάσκεψη του Εδιμβούργου. Η Ελλάδα πρέπει να επιδιώξει τώρα μια λύση που θα τη διασφαλίζει από αθέμιτες διεκδικήσεις (οι λεγόμενοι «δύο όροι») και με ένα όνομα που δεν μπορεί παρά να περιλαμβάνει, με κάποια μορφή, και τον όρο «Μακεδονία» ή παράγωγό του. Το ενδεχόμενο να μη ληφθεί απόφαση στο Εδιμβούργο θα είναι σε βάρος των εθνικών συμφερόντων είτε οδηγήσει σε αναγνωρίσεις με αντίθετη την Ελλάδα (μονομερείς ΟΗΕ) είτε οδηγήσει σε παράταση της σημερινής κατάστασης, που είναι ιδιαίτερα αποσταθεροποιητική. Με άλλα λόγια, ακόμη και μια -όχι ιδιαίτερα πιθανή- «νίκη» τη σημερινής ελληνικής πολιτικής, θα ήταν στην ουσία ήττα για την Ελλάδα, αφού θα συνέβαλε στη διαμόρφωση συνθηκών που φέρνουν τον πόλεμο πιο κοντά στα σύνορά μας. Ο ΣΥΝ πρέπει να μιλήσει καθαρά με αυτή τη γλώσσα τώρα, αξιοποιώντας τα θετικά βήματα που έχει κάνει και ιδιαίτερα την πρόταση του Λ. Κύρκου.
3. Ο ΣΥΝ πρέπει να δηλώσει ότι, στο βαθμό που η κυβέρνηση θα προχωρούσε σε μια εθνικά επιβεβλημένη λύση προς την παραπάνω κατεύθυνση, δεν θα συμβάλει με την ψήφο του στην ανατροπή της από δυνάμεις που επιδιώκουν τη συνέχιση ή και την ενίσχυση της σημερινής αδιέξοδης πολιτικής στο Μακεδονικό. Μόνο μια τέτοια καθαρή θέση ευθύνης θα έδειχνε προς όλες τις κατευθύνσεις ότι ο ΣΥΝ δεν παίζει -όπως άλλοι- με τα εθνικά θέματα.
4. Όποια και να είναι η εξέλιξη, η Ελλάδα θα πρέπει να αποφύγει κάθε ενέργεια που συμβάλλει στην κλιμάκωση της έντασης. Συγκεκριμένα, δεν πρέπει να κλείσουμε τα σύνορα με τη γιουγκοσλαβική Μακεδονία, πριν ή μετά το Εδιμβούργο. Πρέπει επίσης να αρθούν τα μέτρα εμπάργκο που εξακολουθούν να εφαρμόζονται και σήμερα εναντίον της γειτονικής μας χώρας. Τα μέτρα αυτά, και πολύ περισσότερο ένα πλήρες κλείσιμο των συνόρων, είναι αντίθετα προς το διεθνές δίκαιο, το εθνικό συμφέρον, αλλά και τις δημοκρατικές παραδόσεις του λαού μας. Ο ΣΥΝ θα έπρεπε να επαναλάβει με μεγαλύτερη σαφήνεια τη θέση αυτή (γιατί οι διατυπώσεις περί «πραγμάτων που γίνονται και δεν λέγονται κ.λπ.» είναι διφορούμενες).
5. Στην παρούσα φάση, ιδιαίτερη σημασία έχει να αποφευχθούν κινήσεις στο εσωτερικό της χώρας που υποθάλπουν αδιέξοδους εθνικισμούς στην κοινή γνώμη. Η οργάνωση συλλαλητηρίων που αναπόφευκτα θα διολισθαίνουν σε ακραίους εθνικισμούς, μόνο αποτέλεσμα θα έχει την άσκηση εσωτερικής πίεσης εναντίον κάθε προσπάθειας εξεύρεσης λύσεων. Ταυτόχρονα, με εγκληματικά ανεύθυνο τρόπο, η κομματική πλειοδοσία επιδιώκει να βαθύνει το ψυχολογικό τραύμα που θα προκληθεί στο έθνος από τη χρεοκοπία της πολιτικής της. Η ηγεσία του ΣΥΝ θα πρέπει να πάρει καθαρή θέση στο ζήτημα αυτό, εκφράζοντας εξάλλου και το κοινό αίσθημα του κόσμου της Αριστεράς. Επιχειρήματα του τύπου «να εξετάσουμε το πλαίσιο των εκδηλώσεων», «να συμμετάσχουμε για να το επηρεάσουμε», δεν είναι σοβαρά, αφού είναι πασιφανές ποιες λογικές θα επικρατήσουν. Υπάρχουν στιγμές που πρέπει κανείς να λέει «όχι», αντίθετα στο ρεύμα.
6. Τον τελευταίο καιρό πληθαίνουν πάλι τα κρούσματα παραπληροφόρησης που τείνουν να κατασκευάζουν απειλές ή να διογκώνουν εθνικιστικές εκδηλώσεις στη γειτονική χώρα, με προφανή στόχο τη χειραγώγηση της κοινής γνώμης στη χώρα μας. Η κυβέρνηση φέρει βαθύτατη ευθύνη όταν χρησιμοποιεί τέτοια στοιχεία σε επίσημες ανακοινώσεις και ενέργειές της. Ο ΣΥΝ πρέπει να καταγγείλει τα κρούσματα αυτά.
7. Με όλο και μεγαλύτερη συχνότητα, αναδύονται στη δημοσιότητα σενάρια που συζητούν την επαναχάραξη των συνόρων της χώρας ή τη στρατιωτική μας εμπλοκή πέραν των συνόρων μας. Η προέλευση των σεναρίων αυτών δεν φαίνεται να περιορίζεται πλέον σε γραφικές ακραίες περιπτώσεις. Η σχέση ανάμεσα στα σενάρια αυτά και στην «ανένδοτη» πολιτική που στην ουσία επιδιώκει ή υπολογίζει στη διάλυση και το διαμελισμό της γιουγκοσλαβικής Μακεδονίας είναι φανερή. Πρόκειται για μια άκρως επικίνδυνη τυχοδιωκτική λογική που θα μπορούσε να οδηγήσει τελικά στον ακρωτηριασμό της πατρίδας μας. Όλες οι πολιτικές δυνάμεις πρέπει να αποκηρύξουν με σαφήνεια τα σενάρια αυτά. Θα πρέπει να διασφαλισθεί ακόμη ότι τα όποια απαραίτητα μέτρα στρατιωτικής επαγρύπνησης εντάσσονται μονοσήμαντα στην επίσημα διακηρυσσόμενη ελληνική πολιτική και δεν οδηγούν αλλού.
8. Η Ελλάδα (και η Αριστερά της) πρέπει να ξεφύγουν το ταχύτερο από το θανάσιμο εναγκαλιασμό της συμμαχίας με το Μιλόσεβιτς. Η συμμαχία αυτή -και η συναίνεση που συγκεντρώνει- θα αποτελέσει σύντομα ντροπή για το έθνος μας. Είναι επιπλέον μια πολιτική που οξύνει στο έπακρο την απομόνωσή μας. Είναι τέλος μια πολιτική κοντόφθαλμη, γιατί η γραμμή του Μιλόσεβιτς είναι αναπόφευκτο να ηττηθεί και κανείς δεν πρέπει να ξεγελιέται από πρόσκαιρες στρατιωτικές επιτυχίες της. Ο σερβικός επεκτατισμός παραμένει η κύρια -αν και όχι η μοναδική- αιτία της αιματοχυσίας στα Βαλκάνια. Η πίεση της διεθνούς κοινότητας πρέπει να αυξηθεί -και θα αυξηθεί- και είναι τραγικό η Ελλάδα να βρίσκεται στην ουσία στο «λάθος στρατόπεδο», με όλο τον πολιτισμένο κόσμο εναντίον της.
9. Ο ΣΥΝ πρέπει να κάνει έκκληση στην κυβέρνηση και στο κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης να αρθούν στο ύψος των περιστάσεων και να καταστήσουν δυνατή την εθνική συνεννόηση στο κρίσιμο αυτό ζήτημα. Ορθώς επιμένει στη σύγκληση σύσκεψης των αρχηγών των κομμάτων υπό τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Μια τέτοια όμως σύσκεψη θα έχει νόημα μόνο αν οι προσερχόμενοι έχουν την κοινή βούληση εξεύρεσης μιας εθνικά συμφέρουσας λύσης και όχι την αποκόμιση κομματικού οφέλους.
* Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην "Αυγή" στις 6 Δεκεμβρίου του 1992, όταν ο Σωτήρης Βαλντέν ήταν μέλος του Τμήματος Εξωτερικής Πολιτικής του ΣΥΝ
